© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2013, s. 129-136
*Robert Walaszek, Tadeusz Kasperczyk, Joanna Jędrosz
Ocena związków parametrów postawy ciała zmierzonych metodą fotogrametryczną z wybranymi cechami somatycznymi i zdolnościami motorycznymi dziewcząt grających na flecie poprzecznym
Evaluation of the Relation Between Body Posture Parameters as Measured with the Use of the Photogrammetric Method with Somatic Features and Motor Abilities of Girls Playing the Transverse Flute
Katedra Rekreacji i Odnowy Biologicznej, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków
Kierownik Katedry: dr hab. Krzysztof Kaganek
Summary
Introduction. Playing the transverse flute is a form of physical exercise which requires constant repetition of the same movements in the same position. This can lead to unfavourable changes in body posture.
Aim. The objective of this study was to assess the relationship between the parameters of the body posture measured with Moire’s photogrammetry and selected somatic features and motor abilities of girls playing the transverse flute.
Material and methods. The study assessed a group of 21 girls playing the transverse flute, aged between 12 and 14. Their height was measured with the anthropometer, and their weight with the scales. Based on the examination conducted with the help of photogrammetry, the study determined 13 various parameters of the body posture: 6 of which were in plane median and 7 in plane coronal. The Canadian Falkner’s test was used to determine the strength of the abdomen muscles, and Romanowska’s attempt to ‘lift the wings’ was used to assess the strength of the back muscles. The level of flexibility was assessed by the use of Hopkin’s and Hoeger’s test ‘sit down and reach’. Follwing the study, its results were then analized statistically.
Results. The height of the girls born in 1998 correlates 4 with various parameters of the body posture measured using the Moire’s method. The girls born in 1998 vary statistically from the girls born in 2000 only as far as the negative difference in the angle distance of the lower shoulder blades. It was noted that 7 girls born in 1998 were ‘outside’ the norm as far as the level of thoracic kyphosis (50% of all study subjects), 6 girls showed being outside the norm as far as lumbar lordosis, and 5 girls were outside the norm as far as the angle of thoracic kyphosis.
Conclusions. Half of the girls in the study demonstrated an incorrect body posture, which only proves the fact that playing the transverse flute may increase the risk of body posture defects.
Wstęp
Wady postawy ciała stanowią duży problem wśród dzieci i dorastającej młodzieży (1, 2). Istnieje wiele sposobów badania umożliwiających ocenę postawy ciała. Prace naukowe na ten temat publikowali m.in. Zhang i wsp. (3), Laulund i wsp. (4), Nowotny i wsp. (5) oraz Śliwiński (6). Jedną z metod oceny postawy ciała jest metoda fotogrametryczna Moire’a. Oceny tą metodą dokonywali: Warner i wsp. (7), Skolimowski i wsp. (8), Mrozkowiak (9), Moreno Yerasa i wsp. (10), Tokarczyk i Mazur (11) oraz Porto i wsp. (12).
Aktywność ruchowa ma duży wpływ na ciało człowieka. Niekiedy jednak wpływ ten jest niekorzystny dla narządu ruchu. Szczególnie długotrwały i jednostronny wysiłek fizyczny wynikający z rodzaju wykonywanej pracy może w znacznym stopniu wpłynąć niekorzystnie na sytuację biomechaniczną ciała człowieka (13, 14). Taką formą wysiłku fizycznego jest między innymi gra na instrumentach muzycznych, w tym na flecie poprzecznym. Wymaga ona stałego powtarzania tych samych ruchów w tej samej pozycji, co może doprowadzić do niekorzystnych zmian w ukształtowaniu tułowia (15-19). Czynności flecisty wymagają siły, wytrzymałości, szybkości oraz gibkości (20).
Problematyką wpływu gry na instrumentach muzycznych na postawę ciała zajmowali się między innymi: Grindea (21), Liu i Hayden (22), Zaza (23), Gregosiewicz i wsp. (24), Janiszewski i wsp. (25, 26), Bubka (27), Kluszczyńska i wsp. (28) i Bodnar (29).
W związku z występowaniem specyficznie ukierunkowanej aktywności fizycznej w pracy muzyków postanowiono sprawdzić, czy gra na flecie poprzecznym może mieć wpływ na kształtowanie postawy u 12- i 14-letnich dziewcząt. Autorzy pracy chcieli też sprawdzić, czy ewentualne odchylenia od prawidłowej postawy ciała spowodowane grą na flecie poprzecznym determinują zmiany w sprawności fizycznej badanych dziewcząt, szczególnie w zakresie siłowej wytrzymałości mięśni oraz gibkości.
Cel pracy
Celem pracy była ocena związków parametrów postawy ciała zmierzonych metodą fotogrametryczną Moire’a z wybranymi cechami somatycznymi i zdolnościami motorycznymi dziewcząt w wieku 12 i 14 lat grających na flecie poprzecznym.
Dla określenia zależności pomiędzy badanymi parametrami autorzy pracy postawili następujące pytania badawcze:
1. Czy istnieją statystycznie istotne związki pomiędzy parametrami postawy ciała a cechami somatycznymi badanych dziewcząt?
2. Które z parametrów postawy ciała zbadanych metodą Moire’a korelują w istotny sposób ze zdolnościami motorycznymi badanych dziewcząt?
3. Czy istnieją statystycznie istotne różnice w postawie ciała między dziewczętami z dwóch badanych roczników?
4. Czy gra na flecie poprzecznym może być czynnikiem zwiększającym ryzyko występowania wad postawy?
Materiał i metody
Badaniami objęto 21 dziewcząt grających na flecie poprzecznym w wieku 12 i 14 lat. Przebadane dziewczęta uczęszczały do Szkół Muzycznych w Krakowie przy ul. Pilotów 51 i na osiedlu Centrum E 2 oraz w Bochni przy placu gen. Leopolda Okulickiego 1. Były to uczennice klasy fletu poprzecznego, które naukę na tym instrumencie pobierały 2 razy w tygodniu po 45 minut. Staż gry na flecie w obu grupach wynosił 2 lata. Badane dziewczęta były praworęczne.
Pomiar cech somatycznych
Pomiaru wysokości ciała dokonano za pomocą antropometru, zaś pomiaru masy ciała przy użyciu wagi lekarskiej. Wysokość ciała mierzono w centymetrach, a masę ciała w kilogramach.
Badanie postawy ciała metodą Moire’a
Badanie postawy ciała przeprowadzono metodą fotogrametryczną, dzięki której uzyskano 13 parametrów określających postawę ciała: 6 w płaszczyźnie strzałkowej oraz 7 w płaszczyźnie czołowej.
Parametry w płaszczyźnie strzałkowej:
– kąt pochylenia tułowia,
– kąt lordozy lędźwiowej,
– kąt kifozy piersiowej,
– wskaźnik kompensacji,
– głębokość kifozy piersiowej,
– głębokość lordozy lędźwiowej.
Parametry w płaszczyźnie czołowej:
– kąt nachylenia tułowia,
– ustawienie barków,
– ustawienie łopatek,
– różnica oddalenia kątów dolnych łopatek od linii kręgosłupa,
– ustawienie trójkątów talii,
– różnica w wysokości kolców biodrowych tylnych górnych,
– maksymalne odchylenie linii kręgosłupa od prostej C7-S1.
Parametry wyznaczono zgodnie z ogólną metodologią badań techniką Moire’a (9).
Badanie siłowej wytrzymałości mięśni brzucha
Badanie siłowej wytrzymałości mięśni brzucha przeprowadzono za pomocą kanadyjskiego testu Falknera (30). Prostopadle do ciała osoby badanej, leżącej tyłem, z obu stron tułowia przyklejono dwie pary znaczników – taśm oddalonych od siebie o 12 cm. Badana osoba układała się tak, aby palcami dłoni dotykać bliższego znacznika. Następnie wykonywała unoszenie tułowia, ślizgając się jednocześnie palcami dłoni po podłożu do momentu dotknięcia nimi drugiego znacznika. Miarą siłowej wytrzymałości mięśni brzucha była ilość powtórzeń zadania w czasie 1 minuty (ryc. 1).
Ryc. 1. Przebieg badania siłowej wytrzymałości mięśni brzucha (30).
Badanie siłowej wytrzymałości mięśni grzbietu
Badanie siłowej wytrzymałości mięśni grzbietu przeprowadzono za pomocą próby „unoszenia skrzydełek” w leżeniu przodem, zaproponowanej przez Romanowską (30). Kończyny górne, zgięte w stawach łokciowych, ułożone były tak, aby przedramiona były ułożone równoległe do tułowia, łokcie zbliżone do tułowia, a dłonie znajdowały się mniej więcej na wysokości głowy. Z pozycji wyjściowej badana wykonywała unoszenie łopatek i barków na wysokość ok. 10-15 cm w taki sposób, aby przy podnoszeniu ciała jednocześnie ściągnąć łopatki. Miarą siłowej wytrzymałości mięśni grzbietu była ilość unoszenia „skrzydełek” w ciągu 1 minuty (ryc. 2).
Ryc. 2. Przebieg badania siłowej wytrzymałości mięśni grzbietu (30).
Badanie gibkości
Oceny poziomu gibkości dokonano, wykorzystując test „siąść i dosięgnąć” zaproponowany w 1992 roku przez Hopkinsa i Hoegera (30). Badana przy ścianie w siadzie prostym miała stopy dosunięte do skrzyni. Dla każdej badanej ustalano punkt zerowy, wyznaczony w miejscu zetknięcia się wyciągniętych w przód palców rąk ze skalą pomiarową, z zastrzeżeniem, aby barki przylegały do ściany. Trzymając cały czas kolana wyprostowane, badana pochylała tułów w przód, sięgając rękami wzdłuż wyrysowanej podziałki. Miarą gibkości była odległość między punktem zerowym a najdalszą pozycją, jaką badana osiągała końcami palców rąk na skali pomiarowej (ryc. 3).
Ryc. 3. Przebieg badania gibkości [30].
Analiza przekroczeń od normy wskaźników postawy ciała
Dokonano analizy przekroczeń od normy 13 parametrów oceniających postawę ciała badanych dziewcząt. Za mieszczące się poza normą uznano te wyniki, które miały wartości poniżej minus jednego i powyżej plus jednego odchylenia standardowego. Dalej badane podzielono na dwie podgrupy ze względu na ilość przekroczeń od normy. Jedną podgrupę utworzyły dziewczęta mające od 0 do 3 przekroczeń (lepsza postawa ciała), drugą zaś mające 4 i więcej przekroczeń (gorsza postawa ciała). W ten sposób pojawiły się osoby z jednym przekroczeniem, dwoma, trzema itd.
Metody analizy statystycznej
W celu opisu statystycznego dla zmiennych liczbowych obliczono średnią arytmetyczną (χ), odchylenie standardowe (SD) i rozstęp. Analizę korelacji rho Spearmana obliczono dla oceny związków między wynikami 13 parametrów postawy ciała a cechami somatycznymi oraz wynikami prób badających zdolności motoryczne. Test t-Studenta obliczono dla zbadania różnic między wartościami średnimi parametrów postawy ciała dziewcząt urodzonych w latach 1998 oraz 2000. Istotność statystyczna w powyższych przypadkach była badana na poziomie błędu 0,05.
Wyniki
Charakterystyka badanych dziewcząt
W tabeli 1 przedstawiono kolejno wartości średnie, odchylenia standardowe, wartości maksymalne i minimalne cech somatycznych dziewcząt grających na flecie poprzecznym.
Tabela 1. Średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe, wartość maksymalna i minimalna cech somatycznych dziewcząt urodzonych w latach 1998 i 2000.
| Parametr | χ | SD | max | min |
| 1998 | Wysokość ciała (cm) | 164,71 | 6,33 | 175,00 | 156,00 |
| Masa ciała (kg) | 51,28 | 6,51 | 64,00 | 44,00 |
| 2000 | Wysokość ciała (cm) | 155,00 | 6,35 | 163,00 | 143,00 |
| Masa ciała (kg) | 47,86 | 11,67 | 59,00 | 30,00 |
Wyniki korelacji badanych dziewcząt urodzonych w latach 1998 i 2000
W tabelach 2 i 3 przedstawiono wyniki korelacji parametrów postawy ciała z cechami somatycznymi i próbami sprawnościowymi dziewcząt urodzonych w latach 1998 i 2000. Przedstawiono tylko kolumny i wiersze, w których można było znaleźć istotne statystycznie związki.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Nowotny J, Gaździk T, Zawieska D, Podlasiak P: Fotogrametria – mity i rzeczywistość. Ortopedia, Traumatologia i Rehabilitacja 2002; 4: 498-502. 2. Kasperczyk T: Postawa ciała a wybrane cechy morfologiczne i funkcjonalne dzieci w wieku 8-15 lat. AWF, Kraków 1988. 3. Zhang GB, Li ZR, Wei XR: Moirè topography in school screening for scoliosis. Chinese Journal Of Surgery 1987; 25(7): 387-389, 444. 4. Laulund T, Søjbjerg JO, Hørlyck E: Moirè topography in school screening for structural scoliosis. Acta Orthopaedica Scandinavica 1982; 53(5): 765-768. 5. Nowotny J, Zawieska D, Saulicz E: Fototopografia z wykorzystaniem rastra optycznego i komputera jako sposób oceny postawy ciała. Postępy Rehabilitacji 1992; 6(1): 15-23. 6. Śliwiński Z: Porównanie wyników oceny postawy ciała u dzieci szkolnych uzyskanych metodą fotogrametrii i badaniem statyki miednicy. Medycyna Manualna 1997; 1: 17-22. 7. Warner JJP, Micheli LJ, Arslanian LE et al.: Scapulothoracic motion in normal shoulders and shoulders with glenohumeral instability and impingement syndrome: a study using Moire topography. Clinical Orthopaedics and Related Research 1992; 285: 191-199. 8. Skolimowski T, Podhorski M, Bibrowicz K: Zastosowanie fotogrametrycznej metody oceny postawy ciała w badaniach skriningowych. [W:] Nowotny J (red.): Dysfunkcje kręgosłupa – diagnostyka i terapia. Część I, AWF, Katowice 1993: 157-168. 9. Mrozkowiak M: Komputerowe badanie postawy ciała. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 2003; 6-7: 15-20. 10. Moreno Yerasa A, Gonzalez Penaa R, Juncob R: Moirè topography: alternative technique in health care. Optics and Lasers in Engineering 2003; 40: 105-116. 11. Tokarczyk R, Mazur T: Fotogrametria, zasady działania i zastosowanie w rehabilitacji. Medical Rehabilitation 2006; 10(4): 30-39. 12. Porto F, Gurgel JL, Russomano T, De Tarso Veras Farinatti P: Moire’ topography: Characteristics and clinical application. Gait & Posteru 2010; 32: 422-424. 13. Hoppmann R, Patrone N: A review of musculoskeletal problems in instrumental musicians. Seminar in Artritis and Rheumatism 1989; 19(2): 117-126. 14. Toledo SD, Nadler SF, Norris RN et al.: Sport and Performing Arts Medicine. 5 Issues Relating to Musicians. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 2004; 85(1): 72-74. 15. Bejjani FJ, Kaye GM, Benham M: Musculoskeletal and Neuromuscular Conditions of Instrumental Musicians. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 1996; 77: 406-416. 16. Frank AO, Maddison PJ: Work and the musculoskeletal conditions. Conference reports. Clinical Medicine 2004; 4: 362-365. 17. Fry HJ: Overuse syndrome in musicians-100 years ago. An historical review. Medical Journal of Australia 1986; 145(11-12): 620-625. 18. Greer J, Panusch R: Musculoskeletal problems of performing artists. Bailliere’s Clinical Rheumatology 1994; 8(1): 103-135. 19. Ledermann RJ: Neuromuscular and musculoskeletal problems in instrument al musicians. Muscle & Nerve 2003; 27: 549-561. 20. Janiszewski M, Gałuszka G, Ochwanowska A et al.: Analiza biomechaniczna dynamiki i statyki narządu ruchu u muzyków instrumentalistów. Medycyna Pracy 2005; 56(1): 25-33. 21. Grindea C: Phisical disorders in musicians. Lancet 1999; 353(9160): 1273-1274. 22. Liu S, Hayden GF: Maladies in Musicians. Souther Medical Journal 2002; 95(7): 727-734. 23. Zaza C: Playing-related musculoskeletal disorders in musicians: a systematic review of incidence and prevalence. Canadian Medical Association Journal 1998 Apr 21; 158: 1019-1025. 24. Gregosiewicz A, Okoński M, Gil L: Specyfika uszkodzeń narządów ruchu u dzieci uczących się gry na instrumentach smyczkowych. Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska 1998; 55(3): 191-194. 25. Janiszewski M: Muzykoterapia w promowaniu zdrowia. Akademia Muzyczna, Łódź 1998. 26. Janiszewski M, Kluszczyńska A, Błaszczyk A, Pieszyński I: Wpływ wykonawstwa muzycznego na występowanie wybranych zaburzeń statyki ciała u dzieci ze szkoły muzycznej. Fizjoterapia Polska 2002; 2(1): 46-58. 27. Bubka Z: Postawa ciała oraz rozwój morfologiczny uczniów Podstawowych Szkół Muzycznych. Praca doktorska, AWF, Kraków 1998. 28. Kluszczyńska A, Kujawa J, Janiszewski M, Pieszyński I: Wpływ wykonawstwa muzycznego na częstość występowania wad postawy u dzieci. Fizjoterapia Polska 2004; 4(2): 117-128. 29. Bodnar A: Ukształtowanie tułowia w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej osób grających na instrumentach muzycznych. Praca doktorska, AWF, Wrocław 2007. 30. Romanowska A: Weryfikacja wybranych prób sprawnościowych stosowanych w analizie postawy ciała. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 2006; 6/7: 5-12. 31. Ackermann B, Adams R, Marshall E: The effect of scapula taping on electromyographic activity and musical performance in Professional violinists. Australian Journal of Physiotherapy 2002; 48: 197-203. 32. Mrozkowiak M: Uwarunkowania wybranych parametrów postawy ciała dzieci i młodzieży oraz ich zmienność w świetle mory projekcyjnej. PTNKF, AWF Poznań, Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim, Zielona Góra 2010. 33. Tuzinek S: Waleologiczna strategia zdrowia – szansą w profilaktyce i leczeniu wad postawy ciała. [W:] Bulicz E (red.): Potęgowanie zdrowia, czynniki, mechanizmy i strategie zdrowotne. Instytut Technologii Eksploatacji, Radom 2003; 206-209. 34. Walaszek R: Ocena związków parametrów postawy ciała zmierzonych metodą fotogrametryczną z wybranymi cechami somatycznymi i zdolnościami motorycznymi krakowskich dziewcząt w wieku 14 lat. Antropomotoryka 2012; 22(60): 49-63. 35. Cieszkowski S, Lenik J, Lenik P, Szybisty A: Rozwój motoryczny dzieci z wadami postawy w wieku 7-10 lat. Analiza porównawcza. [W:] Górniak K (red.): Korektywa i kompensacja zaburzeń w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży. Tom 2, AWF, Warszawa, Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej 2003. 36. Zeyland-Malawka E: Charakterystyka ukształtowania kręgosłupa dzieci szkolnych w aspekcie wczesnych obciążeń treningowych. [W:] Żarek J. (red.): Główne tendencje rozwoju wychowania fizycznego i sportu dzieci i młodzieży. Zeszyty Naukowe AWF, Kraków 1979. 37. Przewęda R: Rozwój somatyczny i motoryczny. WSiP, Warszawa 1981. 38. Zeyland-Malawka E: Poszukiwanie związku kształtu kręgosłupa z intensywną aktywnością ruchową. [W:] Ślężyński J (red.): Postawa ciała człowieka i metody jej oceny. AWF, Katowice 1992. 39. Kaźmierczak U, Hagner W: Częstość występowania wad postawy i sposób spędzania wolnego czasu przez uczniów Zespołu Szkół nr/ 8 w Bydgoszczy. Fizjoterapia 2003 4(11): 12-15.
