© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2013, s. 149-153
*Edyta Gheribi
Znaczenie związków polifenolowych z owoców i warzyw w dietoterapii miażdżycy
The role of fruits and vegetables polyphenols in the dietotherapy of atherosclerosis
Wyższa Szkoła Zawodowa Łódzkiej Korporacji Oświatowej, Łódź
Rektor: dr inż. Janusz Baranowski, prof. nadzw.
Summary
Vegetables and fruits supply many important components, which are necessary for the human organism to perform its basic functions. One of those components are vitamins and mineral components and polyphenols. Polyphenols are classified as phytochemical substances, as they are found mainly in plants. Rich sources of polyphenols include vegetables and fruits. Recently an essentials role in the prevention of many diseases has been attributed to polyphenols. The effect of the advantageous action of polyphenols consists in the removal from blood of already formed reactive oxygen species and prevention of their formation. This is possible thanks to the inhibition of enzymes connected with generation of free radicals: lipooxygenase, cyclooxygenase and xanthin oxidase by polyphenols. By reducing the quantity of free oxygen radicals, polyphenols protect against oxidation different fractions of cholesterol, particularly LDL, they activate the synthesis of prostacyclins and exhibit anti-aggregation action. Also the chelating action of many polyphenols prevents oxidation of plasma lipoproteins. The antioxidant action of polyphenols in the organism consists also in the inhibition of oxidation of endogenous antioxidants (vitamin E, ascorbic acid, gluthathione and other compounds) in oxidation processes. Flavonoids, such as quercetin, rutin play the role of antioxidants in relation to vitamin C.
Wstęp
Miażdżyca jest przewlekłą chorobą tętnic, która charakteryzuje się ogniskowym gromadzeniem w ścianach naczyń między innymi cholesterolu i powoduje uszkodzenie śródbłonka tętnic. Występowanie miażdżycy powiązane jest ze stresem oksydacyjnym, odkładaniem się cholesterolu, zwiększonym wykrzepianiem i procesem fibro-proliferacyjnym. Jest wiele czynników odpowiedzialnych za proces chorobowy, z których najważniejsze to: złe żywienie oraz mała aktywność fizyczna. Zmiany w naczyniach polegają na zwężaniu się światła tętnic, które powodują zahamowanie przepływu krwi. Złogi cholesterolu, które gromadzą się w ścianie tętnic, aktywują krzepnięcie krwi, a to może doprowadzić do tworzenia się przyściennych skrzepów, które zamykają światło naczyń i całkowicie przerywają przepływ krwi. Profilaktyka miażdżycy i dietoterapia polega na zwalczaniu czynników ryzyka. W prewencji miażdżycy największe znaczenie przypisuje się prawidłowemu stylowi życia, w tym sposobowi odżywania i aktywności fizycznej. Jednym ze wskazań prewencyjnych i leczniczych w miażdżycy jest zwiększenie spożycia warzyw i owoców. Badania epidemiologiczne prowadzone w wielu krajach na przestrzeni ostatnich lat dowodzą, że ryzyko chorób cywilizacyjnych jest mniejsze u osób spożywających regularnie świeże warzywa i owoce.
Warzywa i owoce są bardzo ważnymi składnikami codziennego żywienia. Należą one do grup produktów spożywczych, które charakteryzują się niską energetycznością (kalorycznością), bogactwem węglowodanów, w tym włókna pokarmowego zarówno rozpuszczalnego, jak i nierozpuszczalnego, oraz składników mineralnych i witamin, regulujących prawidłowe procesy przemiany materii zachodzące w organizmie człowieka, ale również chroniących przed stresem oksydacyjnym. Owoce i warzywa są również źródłem cennych dla zdrowia związków roślinnych bioaktywnych, jakimi są związki polifenolowe. Nie są one syntetyzowane przez organizm człowieka i muszą być dostarczane z pożywieniem, podobnie jak witaminy. Z tego względu często określa się je mianem fitamin. W naukach farmaceutycznych fitaminy są klasyfikowane jako fenolowe antyoksydanty. Według definicji są one substancjami roślinnymi wspomagającymi funkcje fizjologiczne organizmu (1). Wyizolowano ponad 8000 związków polifenolowych z różnych naturalnych produktów, są to między innymi flawonoidy i kwasy fenolowe. Każda grupa jest następnie dzielona na podgrupy w zależności od struktury chemicznej podstawowego szkieletu węglowego. W cząsteczkach związków polifenolowych, które są aktywne, występują dwie lub więcej fenolowych grup hydroksylowych. Taki układ nadaje
cząsteczce właściwości antyoksydacyjne i pozwala cząsteczce między innymi neutralizować wolny rodnik. Związki polifenolowe można podzielić pod względem struktury podstawowego szkieletu węglowego (2), na:
a) kwasy fenolowe (pochodne kwasu benzoesowego i cynamonowego),
b) taniny,
c) flawonoidy, które można podzielić na podklasy:
– flawony (apigenina, hesperydyna, luteolina),
– flawanony (naringenina, hesperydyna, taksifolina),
– flawonole (kwercetyna, kemferol, miry cetyna, rutyna),
– flawanole (katechina, epikatechina, epigalokatechina),
– izoflawony (daidzeina, genisteina, glicyteina),
– antocyjany (cyjanidyna, malwidyna, delfinidyna).
Związki te stanowią ważną grupę antyoksydantów występujących w żywności pochodzenia roślinnego. Zawartość ich w produktach spożywczych jest bardzo różna i zależna od szeregu czynników, takich jak sposób uprawy, obróbka technologiczna i czas przechowywania.
Zawartość związków polifenolowych w owocach i warzywach
Owoce i warzywa są bogatym źródłem związków polifenolowych, zarówno kwasów fenolowych, jak i flawonoidów. Szczególnie bogate w te związki są owoce jagodowe, takie jak: aronia, truskawki, poziomki, maliny, jagody, borówki, jeżyny itp. (3-5). Znaczącym źródłem polifenoli są owoce aronii, które zawierają ich ogólnie około 4210 mg w 100 g suchego ekstraktu z owoców, natomiast świeże owoce zawierają około 2080 mg/100 g (6). Zawartość polifenoli w wybranych owocach przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Zawartość flawonoidów i kwasów fenolowych w wybranych owocach (*6, 7).
| Produkt | Podgrupa | Flawonoid | Średnia zawartość w mg/100 g produktu |
| Aronia mitschurini Viking* | Antocyjanidyny
Flawonole
Kwasy fenolowe
| Cyjanidyny
Kwasy hydroksycynamonowe | 1041
79
422 |
| Bez czarny – jagody | Antocyjanidyny
Flawonole | Cyjanidyna
Kwercetyna | 749,24
42 |
| Borówka czarna | Antocyjanidyny
Flawanole
Flawonole | Cyjanidyna
Malwidyna
Epikatechina
Kwercetyna | 15,02
49,21
1,11
3,11 |
| Grejpfrut świeży | Flawonole
Flawonony
| Kempferol
Kwercetyna
Hesperydyna
Neryngenina | 0,40
0,50
1,50
53,00 |
| Jabłko świeże ze skórką | Flawanole
Flawonole | Epikatechina
Katechina
Kwercetyna | 8,14
0,95
4,42 |
| Jabłkowy sok | Flawanole
Flawonole | Epikatechina
Katechina
Kwercetyna | 0,62
0,12
0,34 |
| Jeżyna | Flawanole
Flawonole | Epikatechina
Katechina
Kwercetyna | 18,08
0,66
1,03 |
| Morela świeża | Flawanole
Flawonole | Epikatechina
Katechina
Kwercetyna | 6,06
4,95
2,55 |
| Pomarańcza świeża | Flawanony
| Hesperydyna
Naryngenina | 32,73
11,15 |
| Porzeczka czarna świeża | Flawonole
| Mirycetyna
Kwercetyna
| 7,81
5,69 |
| Truskawki | Flawanole
Flawonole
| Katechina
Kempferol
Kwercetyna | 4,47
0,79
0,65 |
| Winogrona ciemne | Flawanole
Flawonole | Katechina
Epikatechina
Kwercetyna | 8,94
8,64
2,54 |
| Wiśnia świeża | Antocyjanidyny
Flawanole
Flawonole | Cyjanidyna
Epikatechina
Katechina
Kwercetyna | 111,43
9,53
2,17
1,25 |
| Żurawina świeża | Flawanole
Flawonole | Epikatechina
Kwercetyna | 4,20
14,02 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Hasik J: Usprawnienia dietetyczne procesów metabolicznych. Co to są fitaminy? Postępy Fitoterapii 2001; 6(2-3): 9-11. 2. Ovaskainen ML, Törrönen R, Koponen JM et al.: Dietary Intake and Major Food Sources of Polyphenols in Finnish Adults. Journal Nutr 2008; 138: 562-566. 3. Szajdek A, Borowska J: Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2004; 4(41): 5-28. 4. Cieślik E, Sikora E: Występowanie przeciwutleniaczy w owocach jagodowych. [W:] Grajek W (red.): Przeciwutleniacze w żywności: aspekty zdrowotne, technologiczne, molekularne i analityczne Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2007: 201-209. 5. Olędzka R: Antyoksydacyjna wartość produktów prozdrowotnych w naszym jadłospisie. [W:] Celejowa I (red.): Roczniki Warszawskiej Szkoły Zdrowia. Stowarzyszenie Warszawska Szkoła Zdrowia 2007: 105-113. 6. Wawer I: Aronia polski paradoks. Wydawnictwo Agropharm, Warszawa 2006. 7. http://www.usda.gov. 8. Hallmann E, Rembiałkowska E: Zawartość wybranych składników odżywczych w czerwonych odmianach cebuli z uprawy ekologicznej i konwencjonalnej. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2007; 2(51): 105-111. 9. http://www.inwarz.skierniewice.pl. 10. Maron DJ: Flavonoids for reduction of atherosclerotic risk. Current Atherosclerosis Reports 2004; 6(1): 73-78. 11. Bazzano LA: The high cost of not consuming fruits and vegetables. Journal of the American Dietetic Associated 2006; 106(9): 1364-1368. 12. Kuźnicki D: Antyoksydanty i środki obniżające poziom cholesterol zawarte w surowcach roślinnych wykazujące działanie przeciwmiażdżycowe. Postępy Fitoterapii 2006; 4: 206-212. 13. Padayatty SJ, Levine M: Fruit and vegetables: think variety, go ahead, eat! Am J Clin Nutr 2008; 87: 5-7. 14. Hertog MG, Feskens EJ, Hollman PC et al.: Dietary antioxidant flavonoids and risk of coronary heart disease: the Zutphen Elderly Study. Lancet 1993; 342: 1007-1011. 15. Loke WM, Proudfoot JM, Hodgson JM et al.: Specific Dietary Polyphenols Attenuate Atherosclerosis in Apolipoprotein E-Knockout Mice by Alleviating Inflammation and Endothelial Dysfunction. Arteriosclerosis. Thrombosis, and Vascular Biology 2010; 30: 749-757. 16. Ziemlański Ś, Wartanowicz M: Rola antyoksydantów żywieniowych w stanie zdrowia i choroby. Pediatria współczesna. Gastroenterologia, hepatologia i żywienie dziecka 1999; 1: 97-105. 17. Urquiaga I, Leighton F: Plant polyphenol antioxidants and oxidative stress. Biological Research 2000; 33: 125-133. 18. Janeczko Z: Polifenole roślinne w terapii schorzeń układu krążenia. Panacea 2004; 3(8): 22-26. 19. Robak J, Gryglewski RJ: Bioactivity of flavonoids. Pol J Pharmacol 1996; 48: 555-564. 20. Liu RH: Health benefits of fruit and vegetables are from additive and synergistic combinations of phytochemicals. Am J of Clinical Nutrition 2003; 78(3): 517S-520S. 21. Joshipura KJ, Hu FB, Manson JE et al.: The effect of fruit and vegetable intake on risk for coronary heart disease. Ann Intern Med 2001; 134: 1106-1114. 22. Odbayar TO, Badamhand D, Kimura T et al.: Comparative Studies of Some Phenolic Compounds (Quercetin, Rutin and Ferulic Acid) Affecting Hepatic Fatty Acid Synthesis in Mice. A Agric Food Chem 2006; 54(21): 609-615. 23. Meyers KJ, Rudolf JL, Mitchell AE: Influence of Dietary Quercetin on Glutathione Redox Status in Mice. J Agric Food Chem 2008; 56(3): 830-836. 24. Loke WM, Proudfoot J, Mckinley AJ et al.: Quercetin and Its In Vivo Metabolites Inhibit Neutrophil-Mediated Low-Density Lipoprotein Oxidation. J Agric Food Chem 2008; 56(10): 3609-3615. 25.Sesso HD, Gaziano JM, Jenkins D et al.: Strawberry Intake, Lipids, C-Reactive Protein, and the Risk of Cardiovascular Diesease in Woman. Journal of the American College of Nutrition 2007; 26(4): 303-310. 26. Wolski T, Kalisz O, Prasał M
et al.: Aronia czarnoowocowa – zasobne źródło antyoksydantów. Postępy Fitoterapii 2007; 3: 145-154. 27. Aggarwal BB, Shishodia S: Resveratrol in Health and Disease. CRC Press, 2005. 28. Amorini AM, Lazzarino G, Galvano F et al.: Cyanidin-3-0-beta-glucopyranoside protects myocardium and erythrocytes from oxygen radical-mediated damages. Free Radic Res 2003; 37(4): 453-460. 29. Juźwiak S, Mokrzycki K, Wójcicki J: Kwercetyna działa przeciwmiażdżycowo u królików. Czyn Ryz 1999; 1: 67. 30. Juźwiak S, Wójcicki J, Mokrzycki K et al.: Effect of quercetin on experimental hyperlipidemia and atherosclerosis in rabbits. Pharmacological Report 2005; 57: 604-609. 31. Rouanet JM, Decorde K, Rio D et al.: Berry juices, teas, antioxidants and the prevention of atherosclerosis in hamsters. Food Chemistry 2009; 1: 1-6. 32. Mulvihill EE, Assini JM, Sutherland BG et al.: Naringenin Decreases Progression of Atherosclerosis by Improving Dyslipidemia in High-Fat-Fed Low-Density Lipoprotein Receptor-Null Mice. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology 2010; 30: 742-748. 33. Vinson JA, Hu SJ, Jung S et al.: A Citrus Extract plus Ascorbic Acid Decreases Lipids, Lipid Peroxides, Lipoprotein Oxidative Susceptibility, and Atherosclerosis in Hypercholesterolemic Hamsters. J Agric Food Chem 1998; 46(4): 1453-1459. 34. Auclair S, Silberberg M, Gueux E et al.: Apple Polyphenols and Fibers Attenuate Atherosclerosis in Apolipoprotein E-Deficient Mice. J Agric Food Chem 2008; 56(14):1634-1646. 35. Lee KW, Lee HJ, Lee CY: Antioxidant and Antitumor Promoting Activities of Apple Phenolics. Phenolic Compounds in Foods and Natural Health Products 2005; 21: 254-270. 36. Tsao R: Extraction, Separation, Detection and Antioxidant Activity of Apple Polyphenols. Antioxidant Measurement and Applications 2007; 20: 302-324.
