© Borgis - Nowa Medycyna 4/2013, s. 165-167
*Małgorzata Dec, Elżbieta Bartoszek, Jerzy Mosiewicz
Obturacyjny bezdech senny a śródbłonek naczyniowy. Czy dysponujemy komórkowymi markerami dysfunkcji śródbłonka?
Obstructive sleep apnea and endothelium. Do we have the cellular biomarkers of endothelial dysfunction?
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny, Lublin
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jerzy Mosiewicz
Summary
Obstructive sleep apnea (OSA) is known to be an independent risk factor of cardiovascular disease and endothelial dysfunction. Episodes of hypoxemia in OSA occur repeatedly during the night and can lead to hypertension, atherosclerosis, diabetes mellitus, coronary disease, congestive cardiac failure, stroke and cardiac arrhythmias. The sources of endothelial dysfunction in OSA are still not clear but, are probably linked with intermittent repeating episodes of hypoxemia, which induce oxidative stress, reactive oxygen species production and increase the activity of proinflammatory factors. It results in the alterations of endothelial hormones, leads to vasoconstriction, vascular smooth muscle proliferation and increase hypercoagulability. Endothelial dysfunction results in precipitating atherosclerosis. Endothelial microparticles, circulating endothelial cells and circulating endothelial progenitors cells are the cellular biomarkers of vascular damage. They have direct insight into the state of endothelium and the mechanism of vascular dysfunction. It is crucial to undertake futher research into cellular biomarkers based on the properly selected patients and the standardized methods of detection of this cells.
Wstęp
Obturacyjny bezdech senny (ang. obstructice sleep apnea – OSA) charakteryzuje się powtarzającymi się epizodami niedrożności górnych dróg oddechowych, prowadzącymi do bezdechów i/lub spłyceń oddychania, przy zachowanym wysiłku oddechowym, co odróżnia bezdechy obturacyjne od centralnych (1). Podstawowym kryterium rozpoznania i klasyfikacji OSA jest wskaźnik AHI (ang. apnea/hypopnea index), który określa średnią liczbę bezdechów i spłycenia oddychania przypadających na jedną godzinę snu. Według amerykańskich autorów choroba ta dotyczy około 2% ogólnej populacji kobiet i 4% ogólnej populacji mężczyzn w średnim wieku (2). Na podstawie trzech dużych populacyjnych badań Young i wsp. stwierdzili, iż nawet u 1 na 5 dorosłych możemy rozpoznać łagodną postać OSA (wskaźnik AHI co najmniej 5 epizodów/h), natomiast u 1 na 15 dorosłych postać umiarkowaną (wskaźnik AHI co najmniej 15 epizodów/h) (3). Dodatkowo mężczyźni dwu- do trzykrotnie częściej chorują na OSA (3). Natomiast wskaźnik ODI (ang. oxygen desaturation index) mówi nam o średniej liczbie desaturacji przypadających na jedną godzinę snu.
OSA jest uznawany za niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i dysfunkcji śródbłonka. Epizody hipoksemii mogą pojawiać się wielokrotnie w ciągu nocy, sprzyjają rozwojowi nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca, niewydolności serca, udaru mózgu oraz zaburzeniom rytmu serca (1). Przykładowo, ciśnienie tętnicze u chorych na OSA nie obniża się fizjologicznie w czasie snu, a najwyższe jego wartości są obserwowane po zakończeniu bezdechu. Częstość epizodów hipoksemii u pacjentów z OSA jest odpowiedzialna za pogorszenie zarówno jakości snu, jak i okresu czuwania, a także za chorobowość i śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych. Jednocześnie należy podkreślić, iż wiele stanów upośledzających śródbłonek naczyniowy, takich jak otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, zespół metaboliczny współistnieje z OSA, dlatego też trudno jest określić wpływ samych zaburzeń oddychania podczas snu na funkcję śródbłonka (4).
Śródbłonek naczyniowy a obturacyjny bezdech senny
Śródbłonek naczyniowy jest aktywną tkanką, która wyściela ścianę naczyń, stanowiąc naturalną barierę między tkankami organizmu a krwią, a także odgrywa kluczową rolę w regulacji ciśnienia tętniczego, w angiogenezie oraz w hemostazie, wydzielając szereg substancji aktywnych biologicznie (5). Patomechanizm uszkodzenia śródbłonka naczyniowego w przebiegu OSA nie jest do końca poznany. Przypuszczalnie ma to związek z powtarzającymi się epizodami hipoksemii, które indukują stres oksydacyjny, powodują powstawanie wolnych rodników tlenowych i zwiększają aktywność czynników prozapalnych, takich jak czynnik martwicy guza α (TNF-α), interleukina 6 (Il-6), interleukina 8 (Il-8) czy białko C-reaktywne (CRP) (4, 6). Dochodzi do uwalniania hormonów odpowiedzialnych za wazokonstrykcję naczyń, takich jak endotelina 1. Zwiększenie stresu oksydacyjnego powoduje zmniejszenie aktywności syntazy tlenku azotu. Wpływa to na zmniejszenie ilości tlenku azotu odpowiedzialnego za wazodilatację naczyń (6). Uszkodzony śródbłonek prowadzi do przyspieszenia rozwoju zmian aterosklerotycznych. Jednocześnie wzrasta insulinooporność komórek, a na skutek niedotlenienia obserwowane jest pobudzenie chemoreceptorów, nadmierna aktywność układu współczulnego i pobudzenie układu renina-angiotensyna-aldosteron. O aktywacji śródbłonka w przebiegu OSA świadczy zwiększona ilość osoczowych molekuł adhezyjnych, takich jak ICAM-1, VCAM-1, L-selektyna i E-selektyna (7). Wpływa to na zaburzenie funkcji hormonalnej śródbłonka, powodując wazokonstrykcję, proliferację mięśni gładkich naczyń, potęguje aktywność prozakrzepową i prowadzi do zaburzeń lipidowych. Uszkodzenie śródbłonka jako naturalnej bariery powoduje ekspozycję niżej położonych struktur naczynia na krążące we krwi czynniki wzrostu i mediatory proliferacji komórek. Kolagen, który wiąże czynniki kaskady krzepnięcia, powoduje aktywację i agregację płytek krwi, a następnie dochodzi do formowania skrzepliny (8). Poza tym epizody hipoksemii uwrażliwiają komórki na sygnał do apoptozy.
Terapia CPAP
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Myśliński W, Dybała A, Mosiewicz J et al.: Zaburzenia czynności układu sercowo-naczyniowego u chorych z zespołem bezdechu sennego. Wiad Lek 2005; 58: 78-83. 2. Young T, Palta M, Dempsey J et al.: The occurrence of sleep-disordered breathing among middle-aged adults. N Engl J Med 1993; 328: 1230-1235. 3. Young T, Paul E, Peppard J et al.: Epidemiology of obstructive sleep apnea: a population health perspective. Am J Respire Crit Care Med 2002; 166: 1217-1239. 4. Drager L, Polotsky V, Lorenzi-Filho G: Obstructive sleep apnea: an emerging risk factor for atherosclerosis. Chest 2011; 140(2): 534-542. 5. Aird W: Phenotypic heterogeneity of the endothelium. II. Representative vascular beds. Circ Res 2007; 100: 174-190. 6. Feng J, Zhang D, Chen B: Endothelial mechanisms of endothelial dysfunction in patients with obstructive sleep apnea. Sleep Breath 2012; 16(2): 283-294. 7. Chin K, Nakamura T, Shimizu K et al.: Effects of nasal continuous positive airway pressure on soluble cell adhesion molecules in patients with obstructive sleep apnea syndrome. Am J Med 2000; 109: 562-567. 8. Budhijara R, Parthasarathy S, Stuart F et al.: Endothelial dysfunction in obstructive sleep apnea. J Clin Sleep Med 2007; 3(4): 409-415. 9. Nguyen P, Katikireddy C, McConnell M et al.: Nasal continuous positive airway pressure improves myocardial perfusion reserve and endothelial-dependent vasodilation in patients with obstructive sleep apnea. J Cardiovasc Magn Reson 2010; 12: 50. 10. Burger D, Touyz R: Cellular biomarkers of endothelial health: microparticles, endothelial progenitor cells, and circulating endothelial cells. J Am Soc Hypertens 2012; 6(2): 85-99. 11. Jelic S, Lederer D, Adams T et al.: Endothelial repair capacity and apoptosis are inversely related in obstructive sleep apnea. Vascular Health and Risk Management 2009; 5: 909-920. 12. El Solh A, Akinnusi M, Berim I et al.: Hemostatic implications of endothelial cell apoptosis in obstructive sleep apnea. Sleep Breath 2008; 12(4): 331-337. 13. El Solh A, Akinnusi M, Baddoura F, Mankowski C: Endothelial Cell Apoptosis in Obstructive Sleep Apnea A Link to Endothelial Dysfunction. Am J Respir Crit Care Med 2007; 175: 1186-1191. 14. Martin K, Stanchina M, Kouttab N et al.: Circulating Endothelial Cells and Endothelial Progenitor Cells in Obstructive Sleep Apnea. Lung 2008; 186: 145-150. 15. Yun C, Jung K, Chu K et al.: Increased circulating endothelial microparticles and carotid atherosclerosis in obstructive sleep apnea. J Clin Neurol 2010; 6: 89-98. 16. Feng J, Zhang D, Chen B: Endothelial mechanisms of endothelial dysfunction in patients with obstructive sleep apnea. Sleep Breath 2012; 16(2): 283-294. 17. Priou P, Gagnadoux F, Tesse A et al.: Endothelial Dysfunction and Circulating Microparticles from Patients with Obstructive Sleep Apnea. AJP August 2010; 177(2): 974-983. 18. Ayers L, Ferry B, Craig S et al.: Circulating cell-derived microparticles in patients with minimally symptomatic obstructive sleep apnoea. Eur Respir J 2009; 33: 574-580. 19. Jinkwan K, Bhattacharjee R, Kheirandish-Gozal L et al.: Circulating Microparticles in Children With Sleep Disordered Breathing. Chest 2011; 140(2): 408-417.
