© Borgis - Nowa Medycyna 4/2013, s. 184-186
*Ewa Telka
Ocena jakości życia w wymiarze psychologicznym, zdrowotnym i społecznym
The assessment of the quality of life in dimensions psychological, healthy and social
Zakład Radioterapii, Centrum Onkologii-Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Leszek Miszczyk
Summary
The health-related quality of life is the most important aspect of human’s life. Include two dimensions: individual and social, there are each other connected, this determine that a life can be happy and satisfactory and precise look to wide spectrum of the subjective and objective factors who determined the level of quality of life shows that they determinate the character of life individual persons and all social groups alike. This certify the World Health Organisation affirm, that the health is not only a lack of disease, but in the first place the good comprehensive physical, psychical and social condition. Quality of life is one of the most important research issues due to the assumption. It is also important elements of human life like self-satisfaction, happiness, self-fulfillment and a sense of meaning in life. In the psychological aspects it is mainly subjective evaluation and research on psychological well-being and life satisfaction. The term covers all areas of patient welfare, which are important to him/her and within which to describe the level of life satisfaction.
Problem jakości życia jest często omawianym zagadnieniem nie tylko przez psychologów, filozofów czy socjologów, ale również dotyczy ważnego aspektu życia ludzkiego, jakim jest zdrowie.
Jakość życia jest jednym z najważniejszych problemów badawczych, co wynika z założenia, że najważniejszymi elementami życia człowieka są samozadowolenie, szczęście, poczucie samospełnienia i sensu życia. Zainteresowanie jakością życia w wymiarze psychologicznym dotyczy głównie subiektywnych aspektów oraz badań nad oceną dobrostanu psychicznego, satysfakcji i zadowolenia z życia.
Celem tych badań jest określenie zewnętrznych i wewnętrznych kryteriów ogólnego zadowolenia, ocena mechanizmów odpowiedzialnych za jego rozwój oraz psychologicznych konsekwencji, jakie niesie dla człowieka. Jednocześnie należy podkreślić, że jakość życia posiada bardzo dynamiczny charakter związany z zachodzącymi zmianami zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym.
W naukach społecznych i medycznych pojęcie „jakości życia” określa się na poziomie populacji, w ramach której poszczególne wskaźniki odnoszą się do dużej grupy ludzi. Ocenia się tu nie tylko kryteria obiektywne (socjologia), ale i subiektywne odczucia (medycyna). Przyjmuje się zatem, że jakość życia jest pojęciem wielokierunkowym oraz wielowymiarowym, związanym nie tylko z oczekiwaniami dotyczącymi warunków życia człowieka, ale i ich wpływem na psychikę.
W naukach społecznych wyróżnia się dwa rodzaje wskaźników społecznych: subiektywne – odnoszące się do osobistych uczuć, opinii, postaw czy przekonań, np.: zadowolenie z pracy zawodowej, satysfakcja z dobrego zdrowia, oraz obiektywne – związane z mierzalnymi i obserwowanymi cechami jak: wzrost i waga człowieka, liczba chorych przyjętych do szpitala (1). Zastosowanie wskaźników subiektywnych opiera się na założeniu, że dobrostan może być oceniony przez ludzi, którzy doskonale wiedzą, co jest dla nich dobre, a co złe, podobnie jak w badaniach psychologicznych, skoncentrowanych na indywidualnej ocenie swojego stanu psychicznego w kategoriach szczęścia, satysfakcji i zadowolenia. Wskaźniki obiektywne oceniają natomiast warunki życia jako korzystne lub niekorzystne oraz porównują je z takimi kryteriami, jak wartości i cele. Wskaźniki obiektywne, często określane jako amerykańskie, pozostają nadal dominujące w socjologii i częściowo w medycynie, gdzie są prowadzone badania także nad wskaźnikami subiektywnymi, określanymi jako skandynawskie (2). Różnice między badaczami wynikają najprawdopodobniej z odmiennych kultur, badań społecznych oraz odmiennego podejścia do oceny jakości życia.
Wskaźniki subiektywne oraz obiektywne mogą być pozytywne i negatywne, zależnie od człowieka czy grupy społecznej. Do wskaźników subiektywnych należą: poczucie szczęścia, bezpieczeństwa, satysfakcja z pracy zawodowej, z całego życia i dobrych relacji rodzinnych. Natomiast do wskaźników obiektywnych należą: poziom bezrobocia, średnia długość życia człowieka, dochód krajowy brutto, wskaźnik śmiertelności i samobójstw (2-5). W licznych badaniach są one wykorzystywane do oceny jakości życia w kontekście zdrowia (6-9), zachowań i decyzji ekonomicznych (10) oraz niepełnosprawności (11).
Obiektywne kryteria jakości życia są wykorzystywane najczęściej w socjologii i ekonomii, gdzie oblicza się globalne wskaźniki poziomu życia: ogólny dobrobyt, rozwój społeczeństw stosowany do poszczególnych jednostek i grup społecznych. Globalny wskaźnik jakości życia jest sumą różnych obiektywnych wskaźników cząstkowych odnoszących się do poszczególnych sfer życia: rodzinnej, psychicznej, fizycznej czy społecznej. Cummins (12) podkreśla, że oddzielny pomiar obu wskaźników jest niezbędny i chociaż kryteria obiektywne i subiektywne stanowią część pojęcia jakości życia, to jednak relacje występujące między nimi są słabe, czego dowodem jest zdrowie fizyczne człowieka wyrażone przez wskaźniki medyczne, a jego indywidualną ocenę kondycji fizycznej. Proponuje on interaktywny model jakości życia, w którym wskaźniki obiektywne i subiektywne wzajemnie na siebie oddziałują oraz są porównywane w celu wypracowania globalnej oceny.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Michalos AC: Social indicators research and health-related quality of life research. Social Indicators Research 2004; 65: 27-72. 2. Cummins RA: Assessing quality of life. [In:] Brown RI (ed.): Quality of life for people with disabilities: Models, research and practice. Stanley Tornes, Cheltenham 1997: 116-150. 3. Noll H-H: Social indicators and quality of life research: Background, achievements and current trends. [In:] Genov N (ed.): Advances in sociological knowledge over half a century. VS Verlag fur Sozialwissencheften, Wiesbaden 2004: 151-181. 4. Schipper H: Quality of life. Principles of the clinical paradigm. Journal of psychology and Oncology 1990; 8(23): 171-185. 5. Feldman DB, Snyder CR: Hope and the meaningful life: Theoretical and empirical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of Social and Clinical Psychology 2005; 24(3): 401-421. 6. Rapley M: Quality of life. Research. Sage, London 2003. 7. Fitzpatrick R: Alternative approaches to the assessment of health-related quality of life. [In:] Offer A (ed.): In pursuit of the quality of life. Oxford University Press, Oxford 1996: 140-162. 8. Haase JE, Heiney SP, Ruccione KS, Stutzer C: Research triangulation to derive meaning-based quality of life theory: Adolescent Resilience Model and instrument development. International Journal of Cancer 1999; 83(12): 125-131. 9. Lysaker PH, Buck KD, Hammoud K et al.: Associations of symptoms, psychosocial functions and hope with qualities of self-experience in schizophrenia: comparisons of objective an subjective indicators of health. Schizophrenia Research 2006; 82: 2-3, 241-249. 10. Dymera A, Człowiek, religia, zdrowie 2011; 3:303-309. 11. Hayo B, Seifert W: Subjective economic well-being in Eastern Europe. Journal of Economic Psychology 2003; 24(3): 329-348. 12. Cummins RA: Objective and subjective quality of life research: an interactive model. Social Indicators Research 2000; 52: 55-72. 13. Hancock T: Health, human development and the community ecosystem: three ecological models. Health Promotion International 1993; 8: 41-47. 14. Schalock RL, Bonham GS, Verdugo MA: The conceptualization and measurement of quality of life: Implications for program planning and evaluation in the field of intellectual disabilities. Evaluation and Program Planning 2008; 31(2): 181-190. 15. Rapley M: Quality of life. Research. Sage, London 2003. 16. Ryan RM, Deci EL: On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology 2001; 51: 141-166. 17. Ogińska-Bulik N, Juczyński Z: Osobowość, stres a zdrowie. Difin, Warszawa 2008. 18. Oleś P: Jakość życia w zdrowiu i w chorobie. [W:] Oleś P, Steuden S, Toczołowski J (red.): Jak świata mniej widzę: zaburzenia widzenia a jakość życia. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002: 37-42. 19. Michalos AC: Social indicators research and health-related quality of life research. Social Indicators Research 2004; 65: 27-72. 20. Phillips D: Quality of life. Concept, policy and practice. Routledge, London and New York 2006. 21. WHO: Styl życia a zdrowie. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna 1995; 1-2: 99-111. 22. De Walden-Gałuszko K: Ocena jakości życia uwarunkowana stanem zdrowia. [W:] Meyza J (red.): Jakość życia w chorobie nowotworowej. Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 1997: 77-82. 23. Rosenberg R: Health-related quality of life between naturalism and hermeneutics. Social Science and Medicine 1995; 41: 1421-1435.
