© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2014, s. 3-11
Sylwia Merkiel, Wojciech Chalcarz, Monika Roszak
Analiza aktywności fizycznej dzieci w wieku przedszkolnym z Darłowa. Część I. Zwykła i dodatkowa aktywność fizyczna oraz ulubione formy spędzania czasu wolnego
Analysis of physical activity in preschool children from Darłowo. Part 1. Ordinary and additional physical activity and favourite ways of spending leisure time
Zakład Żywności i Żywienia, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Summary
Introduction. Taking into account the importance of physical activity to human health, it is essential to monitor preschoolers’ physical activity as well as their favourite ways of spending leisure time. The aim of this study was to analyse ordinary and additional physical activity in preschool children from Darłowo and to investigate their favourite ways of spending leisure time.
Material and methods. Parents of 100 3-6-year-old children who attended preschools in Darłowo filled in questionnaires on general information about their children, the children’s ordinary and additional physical activity, and their favourite ways of spending leisure time. Statistical analysis was carried out by means of the IBM SPSS Statistics 21. The studied population was divided according to gender.
Results. Statistically significant differences were observed between girls and boys in their parents’ opinion on the children’s body weight and health status; attending dance and karate classes, and riding a bicycle; playing with a ball as a favourite way of spending leisure time during beautiful weather; and drawing/painting, playing with dolls and outdoor games involving physical exercise as favourite ways of spending leisure time during rainy weather.
Conclusions. Due to the studied preschoolers’ low physical activity, it is necessary to educate preschoolers’ parents, preschool staff and local authorities about the importance of physical activity, the kinds of indoor and outdoor exercises, the harmful effects of spending long hours in front of a television or a computer, popularising among the children the habit of spending their leisure time outdoors from the early childhood and avoiding passing on to children stereotypical beliefs about which games are suitable for girls and boys.
Wstęp
Raport NIK o wychowaniu fizycznym w szkołach z 6 września 2013 roku (1) podaje alarmujące dane dotyczące wzrastającej liczby dzieci i młodzieży uchybiającej się od udziału w lekcjach wychowania fizycznego. Przyczyn takiego zjawiska należy dopatrywać się nie tylko w doraźnie oddziałujących czynnikach, ale również znacznie wcześniej, w okresie przedszkolnym. Aby dzieci w wieku szkolnym i młodzież szkolna chętnie uczestniczyły w lekcjach wychowania fizycznego, a także w pozalekcyjnych zajęciach ruchowych, konieczne jest wdrażanie nawyku aktywnego spędzania czasu wolnego od najmłodszych lat (2, 3). Przyczyni się to w znacznym stopniu do poprawy kondycji zdrowotnej społeczeństwa, gdyż to właśnie niski poziom aktywności fizycznej odpowiada w znacznym stopniu za wzrastającą zachorowalność na choroby dietozależne w Polsce, a przede wszystkim na otyłość (4, 5).
Biorąc powyższe pod uwagę, bardzo ważne jest monitorowanie aktywności fizycznej dzieci w wieku przedszkolnym, a także poznanie ulubionych form spędzania czasu wolnego. Ocena zwykłej aktywności fizycznej, czyli tej podejmowanej w ramach codziennych czynności, jak na przykład pokonywanie drogi do przedszkola i powrót do domu, ale również ocena dodatkowej aktywności fizycznej, czyli sposobu spędzania czasu wolnego, jest punktem wyjścia w opracowaniu programów aktywności fizycznej dla dzieci przedszkolnych, wskazując obszary, które szczególnie pilnie wymagają interwencji. Natomiast poznanie ulubionych form spędzania czasu wolnego może w znacznym stopniu ułatwić promowanie aktywnego spędzania czasu wolnego poprzez uwzględnienie lubianych form zajęć ruchowych w programach mających na celu zwiększenie aktywności fizycznej wśród dzieci przedszkolnych. Ponadto, ulubione formy spędzania czasu wolnego wskazują na infrastrukturę rekreacyjną, która wymaga uzupełnienia i poszerzenia, aby stworzyć warunki do aktywnego spędzania czasu wolnego przez dzieci przedszkolne.
Cel pracy
Celem niniejszej pracy była analiza zwykłej i dodatkowej aktywności fizycznej dzieci w wieku przedszkolnym z Darłowa oraz poznanie ulubionych przez dzieci form spędzania czasu wolnego.
Materiał i metody
Rodzice 100 dzieci w wieku od 3 do 6 lat, w tym 61 dziewczynek i 39 chłopców, uczęszczających do przedszkoli w Darłowie, wypełnili ankietę dotyczącą zwykłej i dodatkowej aktywności fizycznej ich dzieci z uwzględnieniem sposobu pokonywania drogi do i z przedszkola, aktywnych form spędzania czasu wolnego w przedszkolu i poza przedszkolem oraz biernych form spędzania czasu wolnego w domu, a także dotyczącą ulubionych form spędzania czasu wolnego podczas ładnej i podczas deszczowej pogody. Ponadto, rodzice odpowiedzieli na pytania dotyczące informacji ogólnych o swoich dzieciach, o stanie zdrowia dzieci i ich rodzin oraz wyrazili swoją opinię odnośnie masy ciała i stanu zdrowia swoich dzieci. W ankiecie wykorzystano pytania uwzględnione w naszych wcześniejszych pracach (6-8).
Badania wykonano w czerwcu 2008 roku. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Przed rozpoczęciem badań zorganizowano zebranie z rodzicami, w celu przekazania informacji na temat metod badań oraz uzyskania zgody rodziców na udział ich dzieci w badaniach.
Statystyczną analizę wyników przeprowadzono przy pomocy programu komputerowego IBM SPSS Statistics 21. Przyjęto podział badanej grupy dzieci w zależności od płci. Analizę zmiennych ilościowych rozpoczęto od zbadania normalności rozkładu w poszczególnych podgrupach stosując test Shapiro-Wilka. Przyjęto, iż przy p ≤ 0,05 rozkład badanej zmiennej odbiega od normalnego. Dla analizowanych zmiennych ilościowych obliczono średnią i odchylenie standardowe (x– ± sd). W przypadku zmiennych o rozkładzie normalnym, uzyskane średnie porównano testem t-Studenta dla dwóch prób niezależnych. Jeśli rozkład badanej zmiennej odbiegał od normalnego dla co najmniej jednej podgrupy, stosowano test U Manna-Whitney’a dla dwóch prób niezależnych. Za istotne uznano różnice na poziomie istotności p ≤ 0,05. Zmienne jakościowe przedstawiono w tabelach kontyngencji. W celu określenia różnic istotnych pomiędzy cechami jakościowymi zastosowano test χ2 niezależności Pearsona. Jeśli odsetek populacji był mniejszy niż 20% w przynajmniej jednej z podgrup dla przynajmniej jednej odpowiedzi, stosowano test U Manna-Whitney’a. Za istotne uznano różnice na poziomie istotności p ≤ 0,05.
Wyniki
Charakterystyka grupy
W tabelach od 1-3 przedstawiono, odpowiednio, informacje ogólne oraz informacje o stanie zdrowia badanych dzieci w wieku przedszkolnym z Darłowa i ich rodzin, a także opinię rodziców o masie ciała i stanie zdrowia badanych dzieci, w zależności od płci.
Tabela 1. Informacje ogólne o badanych dzieciach w wieku przedszkolnym z Darłowa oraz o ich rodzinach w zależności od płci.
| Lp. | Wskaźnik | Dziewczynki
(n = 61) | Chłopcy
(n = 39) | Ogółem
(n = 100) |
| 1. | Wiek dziecka (lata) | x– ± sd | 5,2 ± 1,2 | 5,2 ± 1,0 | 5,2 ± 1,1 |
| 2. | Wiek matki (lata) | x– ± sd | 32,7 ± 4,9 | 32,6 ± 4,1 | 32,6 ± 4,6 |
| 3. | Wiek ojca (lata) | x– ± sd | 35,6 ± 6,6 | 35,0 ± 5,8 | 35,4 ± 6,3 |
| 4. | Wykształcenie matki (%) | Zawodowe | 9,8 | 15,4 | 12,0 |
| Średnie | 37,7 | 23,1 | 32,0 |
| Wyższe | 52,5 | 61,5 | 56,0 |
| 5. | Wykształcenie ojca (%) | Podstawowe | 3,5 | 0,0 | 2,1 |
| Zawodowe | 22,8 | 21,6 | 22,3 |
| Średnie | 49,1 | 32,4 | 42,6 |
| Wyższe | 24,6 | 45,9 | 33,0 |
| 6. | Samoocena sytuacji materialnej w rodzinie (%) | Bardzo dobra | 11,5 | 10,3 | 11,0 |
| Dobra | 57,4 | 59,0 | 58,0 |
| Przeciętna | 29,5 | 30,7 | 30,0 |
| Bardzo zła | 1,6 | 0,0 | 1,0 |
| 7. | Rodzina (%) | Pełna | 86,9 | 87,2 | 87,0 |
| Niepełna | 13,1 | 12,8 | 13,0 |
| 8. | Liczba dzieci w rodzinie (%) | Jedno | 49,2 | 46,2 | 48,0 |
| Dwoje | 39,3 | 38,5 | 39,0 |
| Troje | 8,2 | 12,7 | 10,0 |
| Czworo | 0,0 | 2,6 | 1,0 |
| Pięcioro | 3,3 | 0,0 | 2,0 |
| 9. | Kolejność dziecka pod względem starszeństwa (%) | Pierwsze | 58,3 | 64,1 | 60,6 |
| Drugie | 31,7 | 28,2 | 30,3 |
| Trzecie | 8,3 | 7,7 | 8,1 |
| Piąte | 1,7 | 0,0 | 1,0 |
x– ± sd – średnia ± odchylenie standardowe
Tabela 2. Informacje o stanie zdrowia badanych dzieci w wieku przedszkolnym z Darłowa oraz o stanie zdrowia ich rodzin w zależności od płci.
| Lp. | Wskaźnik | Dziewczynki
(n = 61) | Chłopcy
(n = 39) | Ogółem
(n = 100) |
| 1. | Masa urodzeniowa dziecka (kg)* | 3,3 ± 0,5 | 3,4 ± 0,6 | 3,4 ± 0,5 |
| 2. | Uczulenie dziecka na produkty spożywcze (%) | 8,2 | 15,4 | 11,0 |
| 3. | Inne uczulenia dziecka (%) | 14,8 | 12,8 | 14,0 |
| 4. | Korzystanie z lekarstw przez dziecko (%) | 8,2 | 17,9 | 12,0 |
| 5. | Stosowanie diety ze względu na stan zdrowia dziecka (%) | 3,3 | 10,3 | 6,0 |
| 6. | Występowanie nadciśnienia tętniczego w rodzinie (%) | 62,3 | 53,8 | 59,0 |
| 7. | Występowanie nowotworów w rodzinie (%) | 55,7 | 46,2 | 52,0 |
| 8. | Występowanie cukrzycy w rodzinie (%) | 50,8 | 46,2 | 49,0 |
| 9. | Występowanie zawałów serca w rodzinie (%) | 32,8 | 30,8 | 32,0 |
| 10. | Występowanie otyłości w rodzinie (%) | 32,8 | 28,2 | 31,0 |
| 11. | Występowanie osteoporozy w rodzinie (%) | 14,8 | 12,8 | 14,0 |
| 12. | Występowanie hiperlipidemii w rodzinie (%) | 1,6 | 2,6 | 2,0 |
*x– ± sd – średnia ± odchylenie standardowe
Tabela 3. Opinia rodziców o masie ciała i stanie zdrowia badanych dzieci w wieku przedszkolnym z Darłowa w zależności od płci (%).
| Lp. | Wskaźnik | Dziewczynki
(n = 61) | Chłopcy
(n = 39) | Ogółem
(n = 100) |
| 1. | Masa ciała dziecka w opinii rodziców | Niedowaga | 4,9 | 23,1 | 12,0 |
| Prawidłowa masa ciała | 90,2 | 76,9 | 85,0 |
| Otyłość | 4,9 | 0,0 | 3,0 |
| 2. | Stan zdrowia dziecka w opinii rodziców | Jest dobry | 98,4 | 82,1 | 92,0 |
| Nie jest dobry | 0,0 | 7,7 | 3,0 |
| Nie wiem | 1,6 | 10,2 | 5,0 |
Pogrubionym drukiem oznaczono istotność przy p ≤ 0,05.
Stwierdzono statystycznie istotne zróżnicowanie opinii rodziców badanych dziewczynek i chłopców zarówno o masie ciała dzieci, jak i stanie ich zdrowia. Statystycznie istotnie większy odsetek rodziców dziewczynek niż chłopców był przekonany, że ich dziecko ma prawidłową masę ciała, 90,2% vs 76,9%, oraz że jest otyłe, 4,9% vs 0,0%, a także, że stan zdrowia ich dziecka jest dobry, 98,4% vs 82,1%. Natomiast statystycznie istotnie większy odsetek rodziców chłopców niż dziewczynek stwierdził, że ich dziecko ma niedowagę, 23,1% vs 4,9%, że stan zdrowia ich dziecka nie jest dobry, 7,7% vs 0,0%, oraz że nie wie, jaki jest stan zdrowia ich dziecka, 10,2% vs 1,6%.
Zwykła i dodatkowa aktywność fizyczna
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. NIK. Informacja o wynikach kontroli: wychowanie fizyczne i sport w szkołach publicznych i niepublicznych. KNO-4101-06-00/2012. Nr ewid. 108/2013/P/12/067/KNO. Warszawa 2013. 2. Biddle SJ, Pearson N, Ross GM, Braithwaite R: Tracking of sedentary behaviours of young people: a systematic review. Prev Med 2010; 51(5): 345-351. doi: 10.1016/j.ypmed.2010.07.018. 3. van Rossem L, Vogel I, Moll HA et al.: An observational study on socio-economic and ethnic differences in indicators of sedentary behavior and physical activity in preschool children. Prev Med 2012; 54(1): 55-60. doi: 10.1016/j.ypmed.2011.10.016. 4. Waksmańska W, Łukasik R, Mikulska M, Woś H: Ocena rozwoju fizycznego czteroletnich dziewczynek z miasta Bielsko-Biała w aspekcie wybranych czynników rodzinno-środowiskowych. Pediatr Pol 2011; 8 6(6): 624-629. 5. Kułaga Z. Epidemiologia nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży w Polsce. http://www.pzh.gov.pl/page/fileadmin/user_upload/aktualnosci/24.10.2012/Zbigniew%20Ku%B3aga%20nadwaga%20i%20oty%B3o%9Cc%20w%9Cr%F3d%20dzieci_CZD_24.10.2012.pdf Stan z dnia 5 stycznia 2014 roku. 6. Chalcarz W, Merkiel S: Charakterystyka aktywności ruchowej nowosądeckich dzieci w wieku przedszkolnym. Med Sport (Polish J Sport Med) 2005; 21(6): 425-431. 7. Chalcarz W, Merkiel S, Pach D, Lasak Ż: Charakterystyka aktywności fizycznej poznańskich dzieci w wieku przedszkolnym. Physical activity in preschool children from Poznań. Med Sport (Polish J Sport Med) 2008; 24(5): 318-329. 8. Merkiel S, Chalcarz W, Deptuła M: Porównanie aktywności fizycznej oraz ulubionych form spędzania czasu wolnego dziewczynek i chłopców w wieku przedszkolnym z województwa mazowieckiego. Rocz Panstw Zakl Hig 2011; 62(1): 93-99. 9. Chalcarz W, Hodyr Z: Ocena sposobu żywienia, stanu odżywienia i aktywności ruchowej dzieci w wieku przedszkolnym. Materiały IX Międzynarodowej Konferencji Naukowej: Dziecko w środowisku zagrożonym ekologicznie. Legnica 2-3 czerwca 2000 roku, 72-79. 10. Chalcarz W, Radzimirska-Graczyk M, Dulat D: Sposób żywienia i aktywność ruchowa dzieci w wieku przedszkolnym z różnych regionów Polski. Materiały X Jubileuszowej Międzynarodowej Konferencji Naukowej: Uwarunkowania środowiskowe zdrowia dzieci. Legnica, 1-2 czerwca 2001 roku, 53-59. 11. Lewicki C: Czynniki determinujące przebieg, jakość i efekty wychowania zdrowotnego dzieci 6-11-letnich w rodzinie. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2005. 12. Melinda B: The Role of Teaching Swimming in the Formation of a Conscious Healthy Lifestyle. IJARE 2007; 1(3), 269-284. 13. Ożdziński J, Chalcarz W: Zdrowie przez wychowanie fizyczne i sport. Wychow Fiz Zdr 1994; 4: 193-197. 14. Physical Activity Guidelines for Americans Midcourse Report Subcommittee of the President’s Council on Fitness, Sports & Nutrition. Physical Activity Guidelines for Americans Midcourse Report: Strategies to Increase Physical Activity Among Youth. Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services, 2012. 15. The British Heart Foundation National Centre for Physical Activity and Health (BHFNC). Physical activity guidelines for the early years. http://www.bhfactive.org.uk/earlyyearsguidelines/index.html. Stan z dnia 3 stycznia 2014 roku. 16. Canadian Physical Activity Guidelines and Canadian Sedentary Behaviour Guidelines. Your Plan to Get Active Every Day. Canadian Society for Exercise Physiology. www.csep.ca/guidelines. Stan z dnia 3 stycznia 2014 roku. 17. Jago R, Sebire SJ, Edwards MJ, Thompson JL: Parental TV viewing, parental self-efficacy, media equipment and TV viewing among preschool children. Eur J Pediatr 2013; 172(11): 1543-5. doi: 10.1007/s00431-013-2077-5. 18. Owens J, Maxim R, McGuinn M, Nobile C, Msall M, Alario A. Television-viewing habits and sleep disturbance in school children. Pediatrics. 1999; 104(3): 1-8. 19. Manios Y, Kourlaba G, Kondaki K et al.: Obesity and television watching in preschoolers in Greece: The GENESIS study. Obes (Siver Spring) 2009; 17(11): 2047-53. doi: 10.1038/oby.2009.50. 20. Zimmerman FJ, Bell JF: Associations of television content type and obesity in children. Am J Public Health. 2010; 100(2): 334-340. doi: 10.2105/AJPH.2008.155119. 21. Cox R, Skouteris H, Rutherford L et al.: Television viewing, television content, food intake, physical activity and body mass index: a cross-sectional study of preschool children aged 2-6 years. Health Promot J Austr 2012; 23(1): 58-62. 22. Thorne B: Gender Play: Girls and Boys in School. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press 1993. 23. Nielsen G, Pfister G, Andersen LB: Gender differences in the daily physical activities of Danish school children. EPER 2011; 17(1): 69-90. doi: 10.1177/1356336X11402267. 24. Tubic T, Golubovic S: The effects of physical exercise on externalizing and internalizing behaviors in children. Health MED 2010; 4(4): 750-758. 25. Hinkley T, Crawford D, Salmon J et al.: Preschool children and physical activity: a review of correlates. Am J Prev Med 2008; 34(5): 435-441. 26. Dwyer J, Needham L, Simpson JR, Heeney ES: Parents report intrapersonal, interpersonal, and environmental barriers to supporting healthy eating and physical activity among their preschoolers. Appl Physiol Nutr Metab 2008; 33(2): 338-46. doi: 10.1139/H07-195. 27. Haerens L, De Bourdeaudhuij I, Eiben G et al.: Formative research to develop the IDEFICS physical activity intervention component: findings from focus groups with children and parents. J Phys Act Health 2010; 7(2): 246-56. 28. Hesketh KD, Hinkley T, Campbell KJ: Children’s physical activity and screen time: qualitative comparison of views of parents of infants and preschool children. IJBNPA 2012; 9: 152. doi: 10.1186/1479-5868-9-152.
