© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2014, s. 27-30
Agnieszka Pluta, Halina Basińska-Drozd, Kamila Faleńczyk, Maria Budnik-Szymoniuk
Udział pielęgniarki rodzinnej w opiece nad pacjentem geriatrycznym
The share of family nurses in the care of geriatric patients
Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Summary
Continuous aging of the population, especially in the last decade is a challenge that must be tackled contemporary health care. The basic element of modern health care is basic health care, which is provided, inter alia, by the family nurse. It fulfills the functions and tasks to take the family, its members, the community, the environment they live in a situation of health, illness and disability. Includes care of patients of all ages.
Family nurse performs a wide range of nursing services especially towards elder people, who due to their inability to provide self-care or self-nursing cannot function independently in their home environment. Her actions are also directed towards the patient's guardian. It is also worth mentioning, that a patient in home environment is under family care, and the family nurse is coordinating this care, performs an advisory function.
The purpose of this study is to determine the role of the family nurse in patient care geriatric.
Wstęp
Wraz ze zmianami demograficznymi, których efektem jest dynamiczny wzrost populacji osób starszych, coraz więcej uwagi poświęca się pacjentom w tej grupie wiekowej. Dostępne dane GUS wskazują, iż w Polsce w 2008 roku osoby po 65. roku życia będą stanowiły 13,5% całego społeczeństwa. Procent ten w 2030 roku ma wynieść aż 23,8%, co oznacza przyspieszenie procesu starzenia (1). Ta grupa chorych ze względu na swój wiek, stan zdrowia oraz występujące dolegliwości w wielu przypadkach wymaga wsparcia i pomocy najbliższego otoczenia.
Sprawowanie opieki pielęgniarskiej nad osobami w starszym wieku ze względu na wystąpienie złożonych problemów zdrowotnych, pielęgnacyjnych jak i społeczno-psychologicznych jest wyzwaniem dla pielęgniarek. Opieka ta wymaga od personelu pielęgniarskiego znajomości procesu starzenia, cech charakterystycznych występujących w tej fazie życia, znajomości zagadnień z zakresu pedagogiki, psychologii jak również medycyny. Zapewnienie opieki pielęgniarskiej w środowisku domowym ludzi starszych jest priorytetowym działaniem zapobiegającym zjawisku instytucjonalizacji lub przedwczesnej instytucjonalizacji ludzi starszych (2). Obejmuje ona szeroki zakres świadczeń pielęgnacyjno-opiekuńczych chorych, którzy ze względu na niemożność zapewnienia sobie samoopieki i samopielęgnacji nie mogą samodzielnie funkcjonować w swoim środowisku domowym. Opieka nad pacjentem geriatrycznym w warunkach domowych jest sprawowana, między innymi przez pielęgniarkę rodzinną. Pielęgniarka rodzinna to pielęgniarka pracująca w podstawowej opiece zdrowotnej, wypełniająca funkcje wobec rodziny, jej członków, społeczności lokalnej, w środowisku ich zamieszkania, w sytuacji zdrowia, choroby oraz niepełnosprawności. Swoją opieką obejmuje od 2500 do 2750 podopiecznych. Warunkiem udzielenia świadczeń przez pielęgniarkę rodzinną jest złożenie deklaracji jej wyboru. Opieka sprawowana przez pielęgniarkę rodzinną powinna się odbywać w sposób kompleksowy, ciągły, w oparciu o proces pielęgnowania. Pielęgniarka realizuje holistyczną opiekę nad pacjentem, jego rodziną i populacją lokalną w zakresie zgodnym z jej przygotowaniem zawodowym, obejmującym ocenę stanu zdrowia jak również działania pielęgniarskie.
Pielęgniarki rodzinne z uwagi na charakter swojej pracy mają duży wgląd w codzienne życie zarówno chorego, jak i jego najbliższych. Ze względu na znajomość warunków mieszkaniowych, socjalnych, bytowych mogą określić patologię rodzinną, uzależnienia. Znajomość powyższych warunków pozwala pielęgniarce rodzinnej ocenić również wydolność opiekuńczo-pielęgnacyjną rodziny, która warunkuje zapewnienie opieki nad podopiecznym.
Holistyczna opieka nad pacjentem geriatrycznym ukierunkowana jest nie tylko na aspekty kliniczne (wystąpienie niepożądanych objawów), ale również na aspekty socjalne czy psychologiczne. Głównym celem opieki geriatrycznej jest podejmowanie działań w kierunku utrzymania niezależności w każdym wymiarze życia. Niezmiernie ważnym zadaniem jest wczesne wykrywanie czynników wpływających na obniżenie, czy ograniczenie samodzielności, za pomocą programów profilaktycznych, promocji zdrowia, leczenia przyczynowego schorzeń oraz działań rehabilitacyjnych (3). Podkreślenia wymaga fakt, iż całościowa opieka nad pacjentem w sposób istotny warunkuje wysoką jakość życia.
Do kompetencji pielęgniarki rodzinnej w opiece nad pacjentami geriatrycznymi należy: samodzielne diagnozowanie, planowanie i realizacja opieki pielęgniarskiej zgodnie z wybranym modelem pielęgnowania, samodzielne ustalanie sposobów, form i metod realizacji kompleksowej opieki pielęgniarskiej zgodnie ze standardami obowiązującymi w medycynie, kodeksem etyki zawodowej jak również aktami prawnymi regulującymi czynności podejmowane przez pielęgniarki czy położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (4-6). Wykonywanie niektórych świadczeń bez zlecenia lekarskiego uzależnione jest od odbycia kursu specjalistycznego lub uzyskania przez pielęgniarkę tytułu specjalisty. W sytuacji przekraczającej jej kompetencje pielęgniarka powinna niezwłocznie skierować podopiecznego do lekarza. Świadczenia gwarantowane z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2010 roku (7).
Świadczenia pielęgniarki rodzinnej w opiece nad pacjentem geriatrycznym/w wieku starszym
Świadczenia, które realizuje pielęgniarka rodzinna na rzecz podopiecznego obejmują świadczenia pielęgnacyjne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki chorób. Reguluje je Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2005 roku (8).
W opiece pielęgniarki rodzinnej nad pacjentem geriatrycznym istotne znaczenie odgrywają działania edukacyjne podejmowane zarówno wobec samego pacjenta, jak i jego rodziny. Działania te koncentrują się na edukacji zdrowotnej jako procesie przygotowującym pacjenta i jego rodzinę do samoopieki w różnych sytuacjach zdrowotnych. Edukacja zdrowotna kształtuje postawy wobec wartości zdrowia i zachowań zdrowotnych, jak również wyrabia umiejętność podejmowania właściwych decyzji służących rozwiązaniu problemów zdrowotnych (9).
Wśród świadczeń pielęgnacyjnych realizowanych przez pielęgniarkę rodzinną w ramach opieki nad pacjentem geriatrycznym są zabiegi pielęgnacyjno-higieniczne, wynikające z procesu pielęgnowania i zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne. Pielęgniarka rodzinna przygotowuje i aktywizuje podopiecznego do samoopieki i samopielęgnacji. Realizuje ona opiekę pielęgnacyjną u podopiecznych w różnych etapach choroby i zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i współczesnymi standardami opieki.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Mały Rocznik Statystyczny Polski, GUS, Warszawa 2008. 2. Fidecki W, Wysokiński M, Wrońska I, Ślusarz R: Niesprawność osób starszych wyzwaniem dla opieki pielęgniarskiej. Probl Pielęgn 2011; 19(2): 239-243. 3. Muszalik M, Kędziora-Kornatowska K: Problemy zdrowotne i opiekuńcze osób w starszym wieku oraz formy opieki geriatrycznej w Polsce. [W:] Bartuzi Z (red.): Wybrane aspekty opieki zdrowotnej. CM UMK Bydgoszcz 2007; 333-338. 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 roku w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz. 1540). 5. Strzeciwko A: Wybrane problemy służby zdrowia w Polsce. [W:] Medycyna Rodzinna. Sloane PD, Slatt LM, Curtis P (red.). Urban&Partner, Wrocław 1998; 59-64. 6. Strzeciwko A: Zakres działań i najważniejszych kompetencji lekarza rodzinnego. [W:] Strzeciwko A (red.): Praktyka lekarza rodzinnego. Aspekty organizacyjne, prawne i finansowe. Wrocław, Wyd. Akademia Medyczna 1998; 15-28. 7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U.13.1248). 8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej z dnia 20 października 2005 r. Na podstawie art. 55 ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.). 9. Ciechaniewicz W: Edukacja zdrowotna – zadania pielęgniarki w promocji zdrowia. [W:] Andruszkiewicz A, Banaszkiewicz M (red.): Promocja zdrowia. Tom I. Teoretyczne podstawy promocji zdrowia. Lublin, Wydawnictwo Czelej 2008. 10. Jurczak I, Barylski M, Irzmański R: Znaczenie diety u osób w wieku podeszłym – ważny aspekt prewencji zdrowia czy nieistotna codzienność? Geriatria 2011; 5: 127-133. 11. Barrocas A, White JV, Gomez C, Smithwick L: Assessing health satus in the elderly: the nutrition screening initiative. J Health Care Poor Underserved 1996; 7 (3): 210-218. 12. Rolls BJ, Drewnowski A: Diet and nutrition. [In:] Birren JE (editor): Encyclopedia of Gerontology. 1st ed. San Diego, Academic Press 1996; 1: 429-440. 13. Kwolek A: Rehabilitacja Medyczna. Tom II. Wrocław, Urban&Partner 2009; 541-547. 14. Faleńczyk K, Pluta A, Basińska H et al.: Analysis of problems and their determinants among family caregivers taking care of chronically ill people. Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa. XV-lecie Wydziału Nauk o Zdrowiu. Bydgoszcz, 19-20 III 2012. 15. Muszalik M, Biercewicz M: Problemy opiekuńcze u osób w starszym wieku. [W:] Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej: podręcznik dla studiów medycznych. Red. nauk. Kornelia Kędziora-Kornatowska, Marta Muszalik, E. Skolmowska. Warszawa, Wydaw. Lek. PZWL 2010; 131-139. 16. Knapik A, Rottermund J, Myśliwiec A et al.: Aktywność fizyczna a samoocena zdrowia osób w starszym wieku. Rzeszów, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie 2011; 2: 195-204. 17. Gębka D, Kędziora-Kornatowska K: Korzyści z treningu zdrowotnego u osób w starszym wieku. Probl Hig Epidemiol 2012; 93(2): 256-259. 18. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej.
