© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2014, s. 15-19
*Urszula Kaczmarek, Andżelika Szymonajtis, Bogna Kłaniecka
Próchnica zębów i higiena jamy ustnej u dzieci szkolnych z prawidłową i nadmierną masą ciała
Dental caries and oral hygiene in normal and overweight schoolchildren
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Urszula Kaczmarek
Summary
Introduction: Dental caries and overweight/obesity have common causal factors, however the studies have not shown the unambiguous correlation.
Aim: To evaluate the frequency and severity of dental caries and the level of oral hygiene in reference to the body mass in schoolchildren.
Material and methods: 179 both sex 6-12-year-old children were examined. Basing on the calculated Body Mass Index (BMI) the children were divided into subjects with the normal body mass (5-85c; n = 122), the overweight (85-95c; n = 32), the obesity (> 95c; n = 23) and the underweight (.< 5c; n = 2). In the analysis only children with the normal and excessive body mass were taken into account. In the subjects the state of dentition was assessed according to WHO criteria calculating the DMF/T, dmf/t and D/T and d/t values as well as oral hygiene with use of OHI-S and API indices.
Results: Caries frequency in the overweight subjects was significantly higher than in children with the normal body mass and higher in comparison to the obese ones. No significant differences in dental caries indices between the studied groups were found. At the entire subjects the weak negative correlation between BMI and DMF/T+dmf/t values (r = -0.17; p < 0.05) and D/T+d/t values (r = -0.20; p < 0.05) was noticed. Analysing dental caries parameters in reference to the BMI value in the obese children the significant positive correlation with the number of decayed deciduous teeth (d/t) was found. The oral hygiene level was not significantly different between groups. The values of oral hygiene indices were positively correlated with the number of caries affected teeth and the number of decayed teeth at the obese and with the normal body mass children.
Conclusions: The unambiguous relationship of the overweight/obesity with caries severity was not found. Probably the etiologic complexity of these diseases causes that common causal factors do not determine their significant positive correlation.
Wstęp
Dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazują, że otyłość i nadwaga w wieku rozwojowym stanowi obecnie poważny problem medyczny i społeczny zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się (1). Globalnie w 2010 roku u ponad 42 milionów dzieci poniżej 5. roku życia występowała nadwaga, w tym u 35 milionów mieszkających w krajach rozwijających się. Dzieci z nadwagą lub otyłe pozostają otyłe w wieku dorosłym i z większym prawdopodobieństwem rozwiną się u nich schorzenia determinujące jakość i długość życia. Z danych tych wynika również, iż w skali roku z powodu następstw nadwagi i otyłości umiera ok. 2,8 milinów ludzi na świecie. Otyłość i nadwaga prowadzą do zaburzeń metabolicznych powodujących rozwój nadciśnienia krwi, hiperlipemii, odporności na insulinę, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2, udaru, wzrostu ryzyka raków sutka, jelita, prostaty, endometrium, nerki i woreczka żółciowego (2).
Z analizy porównawczej warunków i jakości życia dzieci w krajach rozwiniętych przygotowanej przez UNICEF (3) wynika, iż 17% polskich dzieci w wieku 11, 13 i 15 lat ma nadwagę/otyłość, co plasuje je na 8 miejscu wśród grup dzieci z 29 rozpatrywanych krajów. W Danii, Holandii i Szwajcarii nadwagę/otyłość wykazuje poniżej 10%, a w Kanadzie, Grecji i USA powyżej 20% dzieci w tym wieku. W kraju cyklicznie co 4 lata Instytut Matki i Dziecka w ramach międzynarodowego projektu Health Behaviour School-aged Children (HBSC), przeprowadza u dzieci i młodzieży badania oceniające zachowania zdrowotne oraz samoocenę ogólnego stanu zdrowia, w tym również masę ciała. Wynika z nich, że wg wartości referencyjnych WHO w przedziale wiekowym 11-12 lat nadwagę wykazuje 13,8% dzieci, a otyłość 14,7%. W wieku 13-14 lat u 10,6% dzieci stwierdza się nadwagę i u 10,3% otyłość. Natomiast w przedziałach wieku 15-16 lat i 17-18 lat nadwagę i otyłość obserwuje się u mniejszego odsetka badanych, odpowiednio u 6,3% i 8,6% oraz 7,8% i 5,0% (4).
Z kolei w badaniach przeprowadzonych u dzieci i młodzieży w wieku 7-18 lat na terenie całego kraju przez Zakład Zdrowia Publicznego Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w latach 2007-2010 w ramach projektu badawczego OLAF (finansowanego przez Norweski Mechanizm Finansowy i MNiSW) wskazano występowanie nadwagi i otyłości zróżnicowane wiekowo i regionalnie. Nadwaga i otyłość dotyczyła w szkołach podstawowych ok. 22% chłopców i 18% dziewczynek, w gimnazjach – odpowiednio 15% i 12%, a w szkołach ponadgimnazjalnych – 17% i 10%. Największy odsetek dzieci z nadwagą i otyłością występował w województwach: mazowieckim (18,9%), lubuskim (17,9%), dolnośląskim (17,7%) i kujawsko-pomorskim (17,6%), a mniejszy w: świętokrzyskim (12,6%), małopolskim (13,5%), lubelskim (14,1%) i podkarpackim (14,3%) (5).
Nadwagę/otyłość najczęściej diagnozuje się pośrednio w oparciu o wskaźnik masy ciała (Body Mass Index – BMI), ale dokładniejszą metodą jest ocena tkanki tłuszczowej za pomocą dwuwiązkowej absorpcjometrii rentgenowskiej (dual energy x-ray absorptiometry – DEXA) (6, 7). Przyczyną nadwagi/otyłości jest nieprawidłowy bilans energetyczny, tj. uzyskiwanie energii z większej ilości pożywienia niż potrzebuje organizm. Wiąże się to ze zmianami w diecie i stylu życia powodującymi wzrost konsumpcji łatwo dostępnego wysokokalorycznego, bogatego w węglowodany i tłuszcze pożywienia oraz słodkich napojów, spożywania wielu przekąsek zamiast regularnych posiłków, zmniejszeniem aktywności fizycznej, niewłaściwą przemianą materii, czynnikami psychologicznymi, emocjonalnymi oraz dziedzicznymi.
Zarówno otyłość, jak i próchnica zębów są następstwem złożonej zależności czynników wynikających ze stylu i warunków życia. Dotyczy to głównie częstego spożywania produktów bogatych w węglowodany i słodkich napojów oraz sytuacji socjo-ekonomicznej, zatem można by się spodziewać istotnej współzależności. Jednakże badania nad związkiem intensywności próchnicy zębów z nadwagą/otyłością nie dostarczają jednoznacznych wyników.
Cel pracy
Celem pracy jest ocena częstości występowania i intensywności próchnicy oraz poziomu higieny jamy ustnej w odniesieniu do masy ciała u dzieci ze szkół podstawowych.
Materiał i metody
Zbadano 179 dzieci obojga płci w wieku od 6 do 12 lat uczęszczających do 4 losowo wybranych szkół podstawowych we Wrocławiu. Kryteriami doboru badanych były losowo wybrana szkoła, zgoda dyrektora na prowadzenie badań, pisemna zgoda rodzica na objęcie badaniem dziecka z informacją o braku występowania u dziecka przewlekłych chorób systemowych. Projekt uzyskał zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. W oparciu o pomiary wagi ciała i wzrostu przeprowadzone za pomocą wagi elektronicznej ze wzrostomierzem, obliczono wskaźnik masy ciała (BMI), dzieląc masę ciała w kg przez kwadrat wysokości wyrażony w metrach. Uzyskane dane odniesiono do siatek centylowych dostosowanych do populacji polskiej i na tej podstawie spośród badanych wyodrębniono osoby z prawidłową masą ciała, nadwagą, otyłością i niedowagą. Badani z prawidłową masą ciała mieścili się w przedziale od 5. do 85. centyla (n = 122), z nadwagą – od 85. do 95. centyla (n = 32), otyłością – od 95. centyla i powyżej (n = 23). U dwóch osób stwierdzono niedowagę (masa ciała poniżej 5. centyla) i zostały one pominięto w analizie. Zatem materiał badawczy stanowiło 177 dzieci w wieku wynoszącym średnio 8,21 ± 1,67 lat, w tym 82 dziewczynki (46,3%). Spośród ocenianych osób 68,9% miało prawidłową masę ciała, 18,1% nadwagę i 13,0% otyłość, a zatem 31,1% wykazywało nadmierną masę ciała (tab. 1).
Tabela 1. Liczba badanych.
| Masa ciała |
| Liczba i procent badanych | Prawidłowa | Nadwaga | Otyłość |
| n/N (%) | n/N (%) | n/N (%) |
| 122/177 (68,9) | 32/177 (18,1) | 23/177 (13,0) |
| Wiek (lata) | 8,00 ± 1,55 | 8,59 ± 1,56 | 8,76 ± 2,20 |
| BMI | 15,97 ± 1,93a,b | 19,73 ± 1,60a,c | 23,24 ± 4,07b,c |
Istotność różnicy między a-a i a-b na poziomie p < 0,0000, między c-c na poziomie p < 0,0001
W klinicznym badaniu stomatologicznym u badanych oceniono stan zębów wg kryteriów WHO, obliczając wartości puw/z i PUW/Z i ich składowe oraz higienę jamy ustnej za pomocą wskaźnika OHI-S i aproksymalnego wskaźnika płytki – API. Uzyskane dane poddano analizie statystycznej przy użyciu testów Scheffe’a i U Manna-Whitneya oraz wskaźnika korelacji Pearsona, przyjmując za istotny poziom p ≤ 0,05.
Wyniki
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. www.who.int/dietphysicalactivity/en/. 2. who.int/gho/ncd/risk_factors/obesity_text/en/. 3. UNICEF Office of Research: Child Well-being in Rich Countries: A comparative overview. Innocenti Report Card 11, UNICEF Office of Research, Florence 2013 . 4. www.gis.gov.pl/ckfinder/userfiles/files/Nadwaga. 5. www.pzh.gov.pl. 6. Curtin F, Morabia A, Pichard C, Slosman DO: Body mass index compared to dual-energy x-ray absorptiometry: evidence for a spectrum bias. J Clin Epidemiol 1997; 50: 837-843. 7. Costacurta M, Di Renzo L, Bianchi A et al.: Obesity and dental caries in paediatric patients. A cross-sectional study. Eur J Paediatr Dent 2011; 12: 112-116. 8. Chen W, Chen P, Chen SC et al.: Lack of association between obesity and dental caries in three-year-old children. Acta Paed Sin 1998; 39: 109-111. 9. Wu L, Chang R, Mu Y et al.: Association between obesity and dental caries in Chinese children. Caries Res 2013; 47: 171-176. 10. Tuomi T: Pilot study on obesity in caries prediction. Community Dent Oral Epidemiol 1989: 17: 289-291. 11. Cinar AB, Christensen LB, Hede B: Clustering of obesity and dental caries with lifestyle factors among Danish adolescents. Oral Health Prev Dent 2011; 9: 123-130. 12. Tripathi S, Kamala KK: Relationship between obesity and dental caries in children. A preliminary study. J Int Oral Health 2010; 2: 65-72. 13. Costa LR, Daher A, Queiroz MG: Early childhood caries and body mass index in young children from low income families. Int J Environ Res Public Health 2013; 10: 867-878. 14. Alves LS, Susin C, Damé-Teixeira N, Maltz M: Overweight and obesity are not associated with dental caries among 12-year-old South Brazilian schoolchildren. Community Dent Oral Epidemiol 2013; 4: 224-231. 15. Sadeghi M, Alizadeh F: Association between Dental Caries and Body Mass Index-For-Age among 6-11-Year-Old Children in Isfahan in 2007. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects 2007; 1: 119-124. 16. Mojarad F, Haeri Maybodi M: Association Between Dental Caries and Body Mass IndexAmong Hamedan Elementary School Children in 2009. J Dent (Tehran) 2011; 8: 170-177. 17. Pinto A, Kim S, Wadenya R, Rosenberg H: Is there an association between weight and dental caries among pediatric patients in an urban dental school? A correlation study. J Dent Educ 2007; 71: 1435-1440. 18. D’mello G, Chia L, Hamilton SD et al.: Childhood obesity and dental caries among paediatric dental clinic attenders. Int J Paediatr Dent 2011; 21: 217-222. 19. Werner SL, Phillips C, Koroluk LD: Association between childhood obesity and dental caries. Pediatr Dent 2012; 34: 23-27. 20. Gerdin EW, Angbratt M, Aronsson K et al.: Dental caries and body mass index by socio-economic status in Swedish children. Community Dent Oral Epidemiol 2008; 36: 459-465. 21. Alm A, Isaksson H, Fåhraeus C et al.: BMI status in Swedish children and young adults in relation to caries prevalence. Swed Dent J 2011; 35: 1-8. 22. Willershausen B, Haas G, Krummenauer F, Hohenfellner K: Relationship between high weight and caries frequency in German elementary school children. Eur J Med Res 2004; 9: 400-404. 23. Chiu SH, Dimarco MA, Prokop JL: Childhood obesity and dental caries in homeless children. J Pediatr Health Care 2013; 27: 278-283. 24. Hilgers KK, Kinane DE, Scheetz JP: Association between childhood obesity and smooth-surface caries in posterior teeth: a preliminary study. Pediatr Dent 2006; 28: 23-28. 25. Elangovan A, Mungara J, Joseph E: Exploring the relation between body mass index, diet, and dental caries among 6-12-year-old children. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2012; 3: 293-300. 26. Honne T, Pentapati K, Kumar N, Acharya S: Relationship between obesity/overweight status, sugar consumption and dental caries among adolescents in South India. Int J Dent Hyg 2012; 10: 240-244. 27. Norberg C, Hallström Stalin U, Matsson L et al.: Body mass index (BMI) and dental caries in 5-year-old children from southern Sweden. Community Dent Oral Epidemiol 2012; 40: 315-322. 28. Cameron FL, Weaver LT, Wright CM, Welbury RR: Dietary and social characteristics of children with severe tooth decay. Scott Med J 2006; 51: 26-29. 29. Floyd B: Associations between height, body mass, and frequency of decayed, extracted, and filled deciduous teeth among two cohorts of Taiwanese first graders. Am J Phys Anthropol 2009; 140: 113-119. 30. Benzian H, Monse B, Heinrich-Weltzien R et al.: Untreated severe dental decay: a neglected determinant of low Body Mass Index in 12-year-old Filipino children. BMC Public Health 2011; 11: 558. 31. Hilt A, Daszkowska M: Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała z łódzkich szkół ponadpodstawowych Dent Med Probl 2012; 49: 351-357.
