Cięcie cesarskie to zabieg operacyjny łączący się z rozległym urazem tkanek. W naszej klinice pacjentki do cięcia cesarskiego są znieczulane w ponad 80% podpajęczynówkowo, w ok. 15% zewnątrzoponowo, a w ok. 5% ogólnie. Następstwem tej procedury medycznej jest silny ból pooperacyjny, wymagający stosowania analgezji multimodalnej. Zwykle polega ona na arbitralnym stosowaniu co najmniej dwóch leków przeciwbólowych o różnej sile i mechanizmie działania – silnego opioidu (morfiny) i paracetamolu. Do roku 2010 realizacją leczenia bólu pooperacyjnego zajmowały się położne, które podawały leki przeciwbólowe w stałych odstępach czasu (według zleceń lekarskich) lub zależnie od skarg zgłaszanych przez pacjentki. Od 2011 roku po przeszkoleniu personelu medycznego (położników i położnych) wprowadziliśmy karty leczenia bólu pooperacyjnego, oparte na standardach leczenia bólu pooperacyjnego Polskiego Towarzystwa Badania Bólu (1). Natężenie bólu w skali NRS oceniane jest regularnie 6 x na dobę, a leczenie modyfikowane jest zalecone, jeżeli natężenie bólu przekracza 3 punkty. Przed rokiem 2011 większość z kobiet otrzymywała kolejną dawkę silnego opioidu dopiero, gdy zgłaszała silne lub bardzo silne dolegliwości bólowe (w skali NRS > 6). Taka sytuacja była wynikiem niedostatecznej edukacji personelu medycznego (oddziału położniczego) i samych pacjentek. Główne obawy przed stosowaniem silnych opioidów związane były z niesłusznym przekonaniem o ich szkodliwym i niebezpiecznym działaniu na matkę i jej nowo narodzone dziecko (podczas karmienia piersią). Od końca 2010 roku jako standardowe leczenie bólu pooperacyjnego po cięciu cesarskim w naszym ośrodku stosujemy: paracetamol (Perfalgan, Polska) 1g dożylnie co 6 godzin i morfinę (Morphine Sulfas, Polska). Dawka ustalana jest systemem miareczkowania, podawana podskórnie co 3 godziny. Wybijającym się na pierwszy plan elementem bólowym po operacjach brzusznych jest cięcie chirurgiczne ściany brzucha. Coraz częściej do leczenia tej składowej wprowadzane są techniki znieczuleń regionalnych oraz infiltracja rany operacyjnej (1). Silny, ostry ból pooperacyjny pojawiający się po operacji cięcia cesarskiego wymusza stosowanie dużych dawek opioidów w tym okresie, co sprzyja pojawianiu się działań niepożądanych.

W artykule opisano wpływ poprzecznej blokady ściany brzucha na redukcję dawki opioidu i ogólną ocenę prowadzenia leczenia przeciwbólowego po cięciu cesarskim znieczulanym podpajęczynówkowo.

Celem niniejszego badania jest ocena możliwości ograniczenia podaży morfiny poprzez zastosowanie poprzecznej blokady ściany brzucha wykonywanej pod kontrolą USG.

W okresie od września 2011 roku do marca 2012 do badania włączono 147 kobiet, u których po cięciu cesarskim wykonywanym w znieczuleniu podpajęczynówkowym w analgezji pooperacyjnej zastosowano obustronną blokadę poprzeczną ściany brzucha w połączeniu z farmakoterapią dożylną i podskórną. W farmakoterapii pooperacyjnej stosowano paracetamol (Perfalgan) w dawce 1 g dożylnie co 6 godzin oraz morfinę (Morphini Sulfas) w dawce ustalonej metodą miareczkowania (średnio od 5 do 9 mg) podawanej co 3 godziny podskórnie.

Grupę kontrolną stanowiły pacjentki po cięciu cesarskim prowadzonym w znieczuleniu podpajęczynówkowym w okresie poprzedzającym od stycznia do sierpnia 2011 roku. U pacjentek tych jako leczenie przeciwbólowe stosowano paracetamol 1 g podawany dożylnie co 6 godzin i morfinę podskórnie co 3 godziny w dawce ustalonej metodą miareczkowania, średnio 10-15 mg na dawkę. Do grupy kontrolnej, na podstawie analizy kart leczenia bólu pooperacyjnego, zakwalifikowano pacjentki, u których wykonane było cięcie cesarskie w trybie planowym z ryzykiem ASA 1-2. Ogółem do tej grupy zakwalifikowanych zostało 175 pacjentek.