Kolka nerkowa (łac. Colica renalis) jest zespołem objawów chorobowych spowodowanych zablokowaniem naturalnej drogi odpływu moczu, charakteryzującym się gwałtownym oraz silnym bólem okolicy lędźwiowej, będącym wynikiem napięcia mięśniowego miedniczki lub moczowodu. Fale bólu mają charakter rosnącej oraz malejącej ostrości, osiągając maksymalne natężenie w ciągu minut lub godzin. Kiedy narasta wolniej, czasem nawet w ciągu tygodni lub miesięcy, mówimy o tzw. przewlekłym bólu lędźwiowym. Przyczyną powstania ostrego bólu jest rozciąganie i pobudzenie błony śluzowej miedniczki bądź kielichów nerkowych i moczowodu. Ból odczuwany jest w okolicach unerwionych somatycznie (Th8-L2), przez nerwy podżebrowe, nerw biodrowo-podbrzuszny lub płciowo-udowy. Umiejscowiony jest w zależności wysokości przyczyny w drodze moczowej i dotyczy okolic lędźwiowych, pachwiny, moszny, warg sromowych większych lub górnej części uda, często jednak lokalizacja jest trudna do sprecyzowania. Ból nie jest związany ze zmianą pozycji ciała, na ogół nie występuje bolesność uciskowa oraz napięcie powłok. Kolce nerkowej towarzyszyć mogą nudności, wymioty, wzdęcie brzucha czy pocenie się, co stanowi manifestację podrażnienia układu autonomicznego. Podczas ataku kolki dochodzi do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego (prostaglandyn, kinin, jonów potasu, kwasu arachidonowego) i aktywacji receptorów bólowych (nocyceptorów). Zmiany w dynamice dróg wyprowadzających spowodowane wzrostem ciśnienia powyżej przeszkody powodują poszerzenie moczowodu i miedniczki nerkowej, obniżenie tempa przepływu, wzmożone napięcie ściany i nadmierną perystaltykę. Amplituda skurczów najpierw rośnie, następnie maleje. Dochodzi do obkurczenia naczyń przedkłębkowych, spadku filtracji i w konsekwencji do skąpomoczu.

Ból lędźwiowy ze względu na jego umiejscowienie jest naturalnie kojarzony z przyczynami urologicznymi, może jednak pochodzić z innych narządów położonych w tej okolicy lub stanowić ból promieniujący. Lista możliwych przyczyn bólu imitującego kolkę nerkową jest długa i badając pacjenta należy o tym pamiętać.