Prawidłowa czynność dolnych dróg moczowych pozwala na zbieranie i magazynowanie moczu w pęcherzu pod niskim ciśnieniem oraz wydalanie moczu w momencie świadomego odruchu mikcyjnego. Warunkami prawidłowego funkcjonowania tego mechanizmu są odpowiednia relaksacja mięśnia wypieracza pęcherza moczowego i kompetentny mechanizm zwieracza cewki (zwieracz wewnętrzny na poziomie szyi pęcherza i poprzecznie prążkowany zewnętrzny na poziomie przepony miednicy) w fazie wypełniania, oraz adekwatny skurcz wypieracza w fazie mikcji, któremu towarzyszy relaksacja zwieraczy cewki. W przypadku uszkodzenia układu nerwowego dochodzi do rozkojarzenia korelacji pomiędzy powyższymi mechanizmami. Zarówno nadreaktywność wypieracza w fazie wypełniania, jak i brak korelacji pomiędzy zwieraczem cewki i wypieraczem w fazie mikcji prowadzą do niekontrolowanego wzrostu ciśnienia w obrębie pęcherza moczowego, który upośledza transport moczu z górnego piętra dróg moczowych. Takie zjawisko powoduje mechanizm prowadzący do pozanerkowej niewydolności nerek, która jest groźnym następstwem i potencjalnym zagrożeniem życia chorych na neurogenną dysfunkcję pęcherza moczowego. Brak korelacji pomiędzy wypieraczem i zwieraczem prowadzi do powstania czynnościowej przeszkody w odpływie moczu, która podobnie jak osłabienie czynności skurczowej samego wypieracza prowadzi do znacznego zalegania moczu po mikcji, a w następstwie do zakażeń i kamicy układu moczowego. Kaskada powikłań: zaleganie moczu w pęcherzu – zakażenie – kamica – niewydolność nerek są charakterystyczne dla dysfunkcji neurogennej i na jej wykryciu powinna być skoncentrowana uwaga lekarza diagnozującego chorego z uszkodzeniem układu nerwowego (np. rdzenia kręgowego).

Dawniej uważano, iż rodzaj zaburzeń czynności dolnych dróg moczowych jest związany z poziomem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (mózgu lub rdzenia kręgowego). Wykazano, że takie twierdzenie nie do końca jest prawdą, ponieważ określony typ dysfunkcji jest tylko w pewnym procencie związany z miejscem uszkodzenia, a dokładną charakterystykę czynności pęcherza i cewki można uzyskać tylko na podstawie badania urodynamicznego. Na takiej teoretycznej podstawie powstał stworzony przez Madersbachera podział zaburzeń w przypadku dysfunkcji neurogennej.

1. Nadreaktywność wypieracza, której towarzyszy dyssynergia wypieraczowo-zwieraczowa. W takiej sytuacji skurczowi wypieracza towarzyszy skurcz zwieracza zewnętrznego cewki (brak fizjologicznej relaksacji mechanizmu zwieraczowego). Jest to najgroźniejsze zaburzenie dla górnego piętra dróg moczowych z uwagi na generowanie wysokich ciśnień przez wypieracz, czasami prowadzące do całkowitego zatrzymania moczu i rozwinięcia niewydolności nerek w krótkim czasie.

2. Arefleksja lub hiporefleksja wypieracza, której towarzyszy dyssynergia wypieraczowo-zwieraczowa. Zaburzenie, w którym dochodzi do osłabienia lub zaniku czynności skurczowej wypieracza z jednocześnie zamkniętym zwieraczem prowadzi do całkowitego zatrzymania moczu.

3. Arefleksja lub hiporefleksja wypieracza z osłabieniem napięcia zwieracza zewnętrznego cewki moczowej.

4. Nadreaktywność wypieracza i niewydolność mechanizmu zwieraczowego cewki zwykle cechują się nasilonym nietrzymaniem moczu.

W badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę na stan skóry chorych, w szczególności na okolice urogenitalne (odparzenia od moczu) i skóry pośladków, pięt i pleców (odleżyny). Ocena infekcji układu moczowego musi obejmować poza badaniem ogólnym także posiew moczu. Niezwykle przydatna w ocenie ewentualnych powikłań dysfunkcji neurogennej dróg moczowych jest ultrasonografia. Badaniem z wyboru u tych chorych jest badanie czynności pęcherza i cewki, czyli diagnostyka urodynamiczna. Ma ona na celu sprawdzenie parametrów adekwatnego opróżniania pęcherza (ciśnienie mikcyjne, objętość wydalonego moczu, pomiar zalegającego moczu po mikcji).