Wykonywane z różnych powodów badania obrazowe wykazują dość często nieprawidłową masę w obrębie nerki. Część z nich ma charakter nowotworów złośliwych, inne zaś to guzy łagodne. Cechuje je wielka różnorodność histologiczna, stąd też istnieje kilka podziałów zależnych od tkanki, z jakiej się wywodzą. Aktualnie obowiązujący jest bardzo obszerny i przydatny dla specjalistów urologów i onkologów. Dla celów praktycznych warto przytoczyć uproszczoną klasyfikację Glenna z 1980 r., który podzielił guzy nerek następująco:

– Guzy łagodne

– Guzy miedniczki nerkowej

– Guzy okołonerkowe

– Guzy embrionalne

– Raki nerki

– Inne guzy złośliwe

Guzy łagodne rozpoznawane są zwykle podczas przypadkowo wykonywanej ultrasonografii jamy brzusznej. Do najczęściej występujących należą: gruczolak kory nerki, gruczolak kwasochłonny (oncocytoma), naczyniakomięśniakotłuszczak (angiomyolipoma – AML) i powszechnie uwidaczniana łagodna (prosta) torbiel. Inne guzy łagodne są rzadkością.

Gruczolak kory nerki znajduje się w badaniach autopsyjnych z częstością sięgającą kilkunastu procent. Ultrasonografia i tomografia komputerowa na ogół nie pozwala na odróżnienie ich od raka. Trzykrotnie częściej występują u mężczyzn i niemal zawsze są asymptomatyczne. Mogą współistnieć z torbielowatością nerek. Przyżyciowo rozpoznawane bywają w przebiegu zespołu von Hippel-Lindau. Jeżeli osiągają średnicę powyżej 3 cm, należy traktować je jako potencjalnie złośliwe. Ostateczne rozpoznanie stawiane jest wskutek badania histopatologicznego wyciętego guza, czasem biopsja pozwala uniknąć operacji.

Gruczolak kwasochłonny stanowi 3-7% litych mas w nerce. Są to guzy homogeniczne, brązowe, dobrze odgraniczone, ale bez prawdziwej torebki. Średnia wielkość 4-6 cm, występująca blizna centralna, martwica i układające się promieniście naczynia mające w badaniach obrazowych charakterystyczny rysunek koła wozu najczęściej jednak nie pozwalają na odróżnienie guza od raka. Przydatna może być biopsja guza, częściej poddawane są one jednak operacji organooszczędnej. Należy pamiętać, że choć onkocytoma jest guzem łagodnym, to aż u 1/3 chorych w tej samej lub przeciwnej nerce znajdować się może rak.

Naczyniakomięśniakotłuszczak występuje u ok. 0,15% populacji, dwukrotnie częściej u kobiet. W 20% współistnieje ze stwardnieniem guzowatym. Zawartość dojrzałej tkanki tłuszczowej, mięśniówki gładkiej i cienkościennych naczyń tworzy charakterystyczny obraz w USG; guz jest hiperechogeniczny, okrągły, o równych granicach, obecność tkanki tłuszczowej wyklucza raka. Na ogół przebiega bezobjawowo i oprócz okresowej obserwacji ultrasonograficznej nie wymaga żadnego postępowania. Wzrost masy guza wynosi przeciętnie ok. 5% rocznie. Rzadko osiąga średnicę ponad 8-10 cm i wtedy może być wyczuwalny przez powłoki, powodować krwiomocz, a także być przyczyną masywnego krwawienia do przestrzeni zaotrzewnowej (zespół Wunderlicha – u mniej niż 10%). Oczywiście tak duży rozmiar guza skłania do leczenia operacyjnego, które zwykle polega na jego wycięciu z pozostawieniem zdrowego miąższu nerki.