Rak prącia stanowi od 0,4 do 0,6% wszystkich nowotworów u mężczyzn w USA i Europie, odsetek ten może sięgać 10% w Afryce i Ameryce Południowej. Choroba dotyczy głównie starszych mężczyzn – gwałtowny wzrost zachorowalności ok. 60 roku życia, szczyt około 80 roku życia. Nowotwór ten zdarza się również u młodszych mężczyzn – nawet 22% pacjentów z rakiem prącia ma poniżej 40 roku życia.

Występowanie raka prącia zależne jest od higieny oraz kulturowych i religijnych praktyk w różnych krajach. Od dawna wiadomo, że obrzezanie praktycznie eliminuje ryzyko raka prącia. Rozwój raka u nieobrzezanych mężczyzn przypisywane jest przewlekłemu drażnieniu przez mastkę, która powstaje jako wynik działania bakterii na złuszczone komórki pod napletkiem. Stulejka, która stwierdzana jest u 25-75% pacjentów zwiększa tę ekspozycję. Nie wykazano współzależności z chorobami wenerycznymi: kiłą, granuloma inguinale, wrzodem wenerycznym.

Rola zakażeń wirusowych jest przedmiotem licznych badań. Zarówno rakowi prącia, jak i rakowi szyjki macicy przypisywano zależność od zakażeń wirusami typu herpes. Stwierdzono 3-8-krotny wzrost częstości raka szyjki macicy u partnerek seksualnych mężczyzn z rakiem prącia.

Rak prącia najczęściej zaczyna się jako mała zmiana, która stopniowo powiększa się i zajmuje całą żołądź, trzon prącia i ciała jamiste. Zmiana może mieć charakter brodawczakowaty i egzofityczny lub płaski i wrzodziejący. Nie leczona może doprowadzić do autoamputacji prącia. Zmiany brodawczakowate i wrzodziejące występują z podobną częstością, jednak te drugie wykazują tendencję do szybszego przerzutowania do węzłów chłonnych oraz charakteryzują się gorszymi odsetkami przeżyć 5-letnich. Zmiany większe niż 5 cm oraz zajmujące powyżej 75% trzonu prącia związane są ze zwiększoną częstością przerzutów i zmniejszonym przeżyciem.

Spływ chłonki z napletka odbywa się siecią naczyń chłonnych łączącą się z drogami chłonnymi skóry trzonu prącia, które następnie uchodzą do powierzchownych węzłów pachwinowych (leżących zewnętrznie w stosunku do powięzi szerokiej). Naczynia chłonne żołędzi łączą się z naczyniami ciał jamistych tworząc kołnierz połączonych naczyń u podstawy prącia, które uchodzą do węzłów zewnętrznych. Spływ chłonki z węzłów zewnętrznych odbywa się do węzłów pachwinowych głębokich (poniżej powięzi szerokiej), następnie do węzłów miednicznych (biodrowych zewnętrznych, wewnętrznych i zasłonowych). Na wszystkich poziomach systemu chłonnego występują liczne połączenia krzyżowe tak, że spływ chłonki jest obustronny i odbywa się do pachwinowych węzłów chłonnych po obu stronach.