Nowotwory jąder należą do guzów zarodkowych (testicular germ cell tumors – TGCT). Mogą występować w każdym wieku, jednak najliczniejszą grupę stanowią chłopcy i młodzi mężczyźni między 15 a 35 rokiem życia, u których dominującą grupę stanowią nasieniaki i nienasieniaki. U noworodków i niemowląt guzy wywodzą się z nabłonka płodowego i najczęściej mają utkanie potworniaków lub yolk sac tumor. U mężczyzn po 60 roku życia dominują nasieniaki spermatocytowe.

Nowotwory jądra nie należą do najczęściej występujących, stanowiąc ok. 1% wszystkich. Dotykają jednak bardzo młodych ludzi, co ma niewątpliwie znaczenie społeczne. W 2009 r. zanotowano w Polsce nieco ponad 1000 nowych zachorowań. Obserwuje się ich stały wzrost, sięgający 3-6% rocznie, ale jednocześnie systematycznie mniejszą umieralność, co jest wynikiem coraz doskonalszego leczenia.

Jak wspomniano, największą grupę nowotworów stanowią nasieniaki, najczęściej występujące w 4 dekadzie życia oraz nienasieniaki, które głównie pojawiają się w 3 dekadzie.

Nasieniaki stanowią jednorodną grupę histologiczną i w 65-85% są ograniczone do narządu. Nienasieniaki zbudowane są z różnych elementów, wyróżnia się zatem cztery typy histologiczne: rak płodowy (carcinoma embryonale), potworniak (teratoma), guz pęcherzyka żółtkowego (yolk sac tumor), rak kosmówkowy (choriocarcinoma). Ok. 75% nienasieniaków w momencie rozpoznania prezentuje przerzuty do węzłów chłonnych, a część z nich do narządów odległych (płuca, wątroba, mózg, kości).

Rak zarodkowy (carcinoma embryonale) pochodzi z niezróżnicowanych komórek pnia macierzystego. Jest najbardziej agresywny spośród nienasieniaków, ale dobrze odpowiada na chemioterapię.

Potworniak (teratoma) występuje w postaci dojrzałej i niedojrzałej. Dojrzały u dzieci jest prawie zawsze guzem łagodnym. U dorosłych może ulec transformacji i wykazywać umiarkowaną agresję. Gorzej odpowiada na chemioterapię

Rak pęcherzyka żółtkowego (Yolk sac tumor) najczęściej występuje u dzieci i daje przerzuty głównie do płuc. Bardzo rzadko rozpoznaje się go u dorosłych.

Choriocarcinoma rzadko występuje w czystej postaci, szybko daje przerzuty na drodze krwionośnej. Rokowanie jest zazwyczaj złe, a leczenie nawet postaci mieszanych – trudne.

Szczególną postacią jest carcinoma in situ (CIS), którą w nowotworach jądra uważa się za stan przedrakowy. Znajdujące się wewnątrz kanalików plemnikotwórczych komórki płciowe – gonocyty zamiast różnicować się w spermatogonie w 1 roku życia są obecne aż do okresu dojrzałości płciowej. Przemiana gonocytów w CIS zachodzi jeszcze w życiu płodowym. Ok. 5% chorych na raka jądra ma CIS w jądrze przeciwnym. CIS u 50% przekształca się w raka po 5 latach, po 10 – u wszystkich. Rozpoznanie CIS jak dotąd możliwe jest jedynie przy pomocy biopsji.