© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 7/2014, s. 525-530
*Joanna Sowizdraniuk1, Małgorzata Popławska1, Jerzy R. Ładny2, Krystyn Sosada3
Realizowanie medycznych czynności ratunkowych przez podstawowe zespoły ratownictwa medycznego na przykładzie Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego
Realization medical rescue operations by Basic EMS team’s – example of Kraków Ambulance Service
1Krakowskie Pogotowie Ratunkowe
Dyrektor Pogotowia: dr med. Małgorzata Popławska
2Zakład Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Uniwersytet Medyczny, Białystok
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Jerzy R. Ładny
3Katedra i Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej, Bariatrycznej i Medycyny Ratunkowej, Zabrze, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. med. Krystyn Sosada
Streszczenie
Wstęp. Od 2007 roku funkcjonują w Polsce dwa rodzaje zespołów ratownictwa medycznego: specjalistyczne, posiadające w swym składzie lekarza systemu, i podstawowe, w których pracują ratownicy medyczni i pielęgniarki systemu.
Cel pracy. Celem pracy jest sprawdzenie, jak często i z jakiego powodu podstawowe ZRM wzywają na pomoc zespoły specjalistyczne, jakie działania podejmują na miejscu ZRM S oraz zaproponowanie systemowych zmian mających na celu uniknięcie podwójnego dysponowania.
Materiał i metody. Badaniem objęto dokumentację medyczną 16 ZRM P i 14 ZRM S Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego z lat 2011-2013. Przeanalizowano 110 543 karty medycznych czynności ratunkowych sporządzone przez kierowników zespołów podstawowych oraz wyłoniono 521 wyjazdów spełniających kryterium podwójnego zadysponowania.
Wyniki. Najczęściej – w 269 przypadkach – wezwania dotyczyły pomocy w prowadzeniu resuscytacji krążeniowo-oddechowej lub podjęciu decyzji o odstąpieniu od niej. W 208 kartach medycznych czynności ratunkowych znalazła się informacja o odstąpieniu od reanimacji, zespół S został zadysponowany wyłącznie do stwierdzenia zgonu. Wśród innych powodów znalazły się między innymi: niewydolność krążeniowa i oddechowa, wstrząs, zaburzenia rytmu serca i zatrucia.
Wnioski. Z przeprowadzonego badania wynika, że ZRM P sporadycznie korzystają z pomocy zespołów specjalistycznych. Wsparcie ZRM S najczęściej udzielane jest z powodu ograniczeń prawnych w wykonywaniu medycznych czynności ratunkowych przez ratowników medycznych i pielęgniarki systemu oraz braku systemowych procedur postępowania na miejscu zdarzenia z osobą zmarłą. Modyfikacje w tym zakresie z pewnością poprawiłyby funkcjonowanie systemu PRM w Polsce.
Summary
Introduction. Since the year 2007 there are two types of emergency medical teams in Poland. Specialized (specjalistyczny) team, with EMS physician on board, and basic (podstawowy) team, composed of paramedics and emergency nurses.
Aim. Presented thesis aims on checking why, and how frequently, basic teams call specialized teams for support and what activities take place Specialized EMT’s. Thesis also proposes changes to EMS procedures, which could help avoiding two-team responding.
Material and methods. Research has been done on the basis of medical documentation submitted between 2011 and 2013 by 16 basic and 14 specialized EMS teams of Kraków Emergency Service. 110 543 medical rescue procedure cards written by EMS team leaders have been analized. 521 responsed turned out to meet two-team response criteria.
Results. Most of them – 269 – concerned assistance in providing cardiopulmonary resuscitation or making decision to withdraw from CPR. CPR withdrawal was documented in 208 cards – specialized EMS teams have been dispatched only in order issue death certificate. Among other 41 cases reasons to call for specialized EMS support were: cardiopulmonary failure, shock, arrhythmia and cases of intoxication.
Conclusions. Research shows, that situations when basic EMS teams call for specialized team support are relatively few and far between. Specialized team support is necessary when paramedics or emergency nurses come across formal restrictions in providing medical help. Another common reason is lack of uniform procedures of dealing with person dead on scene. Modifying the abovementioned areas are most likely to improve functioning of EMS in Poland.
WSTĘP
Od czasu wejścia w życie zapisów ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym (PRM) z dnia 8 września 2006 roku wprowadzających podział na specjalistyczne (S) i podstawowe (P) rodzaje zespołów ratownictwa medycznego (1) (ZRM) minęło już ponad 7 lat. W dniu 1 stycznia 2007 roku na ulicach polskich miast pierwszy raz pojawiły się systemowe ambulanse, których obsadę stanowiły dwie lub trzy osoby spełniające ustawowe wymagania w zakresie kompetencji i kwalifikacji zawodowych, wśród personelu nie było jednak nikogo legitymującego się dyplomem lekarza medycyny. Do dzisiaj, zgodnie z zapisami art. 36 i 37 rzeczowej ustawy, lekarz systemu wchodzi wyłącznie w skład specjalistycznego i lotniczego ZRM. W zespole S towarzyszą mu dwie osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, przy czym jedna z nich pełni jednocześnie funkcję kierującego pojazdem ratunkowym, a w skład zespołu lotniczego wchodzi jeden ratownik medyczny lub pielęgniarka systemu i pilot (2).
Od samego początku zastanawiano się, jaki wpływ na poziom udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju ratownictwo medyczne będzie miała opisana powyżej zmiana. Pojawiające się co jakiś czas w mediach doniesienia o niewydolności systemu PRM spowodowanej pozostawieniem losu pacjentów wymagających natychmiastowego udzielenia pomocy w opiece przedszpitalnej wyłącznie w rękach ratowników medycznych i pielęgniarek systemu stały się bodźcem do przeprowadzenia badań mających na celu sprawdzenie, w jakim stopniu podstawowe ZRM są w stanie samodzielnie realizować zadania postawione przed nimi przez ustawodawcę. W tym celu dokonano dogłębnej analizy przypadków zadysponowania specjalistycznego ZRM na prośbę zespołu P w celu udzielenia niezbędnej pomocy.
U progu zapowiadanych zmian w aktach wykonawczych dotyczących szeroko rozumianego ratownictwa medycznego w Polce warto jest zadać sobie szereg pytań dotyczących jego obecnego kształtu i zasad funkcjonowania. Tylko rzetelne badania są w stanie ukazać prawdziwe oblicze systemu ratunkowego, który kształtowany jest w naszym kraju od ponad kilkunastu lat. Jednym z ważnych elementów oceny stanu obecnego jest określenie, w jakim stopniu zespoły pogotowia ratunkowego bez lekarza w składzie są w stanie wydolnie wykonywać powierzone im zadania.
CEL PRACY
Podstawowym celem pracy jest porównanie częstości i powodów wezwań „na pomoc” specjalistycznych zespołów ratownictwa medycznego przez zespoły podstawowe w latach 2011-2013, analiza działań podejmowanych na miejscu zdarzenia przez ZRM S oraz zaproponowanie systemowych zmian mających na celu uniknięcie podwójnego dysponowania zespołów ratownictwa medycznego, wpływającego nie tylko na zwiększanie kosztów realizacji jednego zlecenia wyjazdu, ale przede wszystkim zmniejszającego gotowość jednostek systemu do reagowania na zaistniałe w tym samym czasie stany zagrożenia życia wymagające pilnych interwencji.
MATERIAŁ I METODY
Autorzy opracowania w trakcie badań posłużyli się zarówno teoretycznymi, jak i empirycznymi metodami badawczymi, wśród nich znalazły się analiza i praca koncepcyjna prowadzona na podstawie danych pozyskanych przy pomocy badania dokumentacji. Swoim zasięgiem objęło ono 30 ZRM, w tym 14 S i 16 P, których dysponentem jest Krakowskie Pogotowie Ratunkowe (KPR). Miało ono zarówno charakter jakościowy, jak i ilościowy, zakładało bowiem nie tylko uzyskanie wiedzy na temat przyczyn podwójnego zadysponowania ZRM do jednego pacjenta, ale także ukazanie skali tego zjawiska (3). Łącznie przeanalizowano 110 543 karty medycznych czynności ratunkowych dotyczących zleceń wyjazdów podstawowych ZRM zrealizowanych w latach 2011-2013. Wyselekcjonowano 521 kart medycznych czynności ratunkowych zespołów podstawowych i 521 kart zespołów specjalistycznych, które były dysponowane „na pomoc” na wezwanie zespołu P, spełniających kryterium podwójnego dysponowania – wzywającym był zawsze ZRM P, otrzymywał wsparcie ZRM S, zdarzenie dotyczyło tego samego chorego i wystąpiło w korelacji czasowej.
WYNIKI
W latach 2011-2013 podstawowe ZRM zrealizowały 110 543 wyjazdy. W 521 przypadkach (0,47% ogółu wyjazdów) kierownicy zespołów P poprosili o wsparcie przez zespół S. Najczęściej, bo 269 razy (52%) wezwania te dotyczyły pomocy w prowadzeniu resuscytacji krążeniowo-oddechowej lub podjęciu decyzji o jej zaprzestaniu, w 208 przypadkach (40%) kierujący akcją medycznych czynności ratunkowych, na podstawie posiadanych uprawnień odstąpił od wykonywania medycznych czynności ratunkowych, jednak ze względu na brak odpowiednich zapisów i obowiązujące procedury zobowiązany był do powiadomienia o tym fakcie dyspozytora medycznego, a ten dysponował zespół S celem stwierdzenia zgonu. W pozostałych 41 przypadkach (6%) prośba o zadysponowanie zespołu z lekarzem była podyktowana stanem chorego wynikającym z różnych schorzeń, wśród których znalazły się: niewydolność oddechowa (14 razy), niewydolność krążenia, w tym obrzęk płuc (9 razy), zaburzenia rytmu serca (3 razy), wstrząs (5 razy), OZW (2 razy), nietypowy ból w klatce piersiowej (2 razy), konieczność zastosowania przymusu bezpośredniego w formie podania leków bez zgody chorego (1 raz) oraz zatrucie (1 raz). Powyższe dane zobrazowane zostały w tabelach 1 i 2.
Tabela 1. Zestawienie głównych przyczyn dysponowania specjalistycznych ZRM „do pomocy” podstawowym ZRM.
| Rok | Zgon przed przybyciem ZRM | Reanimacja | Agonia, chory pozostał w domu | Inne zachorowanie |
| Nieskuteczna | Skuteczna |
| 2011 | 63 | 92 | 2 | 16 |
| 73 | 19 |
| 2012 | 73 | 98 | 1 | 13 |
| 80 | 18 |
| 2013 | 72 | 79 | 0 | 12 |
| 65 | 14 |
| Suma | 208 (40%) | 269 (52%) | 3 (0,5%) | 41 (8%) |
| 218 (41,7%) | 51 (9,8%) |
Tabela 2. Zestawienie liczby zleceń wyjazdów ZRM S „na pomoc” ZRM P do pacjentów z innym zachorowaniem niż NZK.
| Rok | Nietypowy ból w kl.p. | Zaburzenia rytmu | Uraz | Niewydolność krążenia, w tym obrzęk płuc | Niewydolność
oddechowa | Ostry zespół wieńcowy | Wstrząs | Zatrucie | Użycie leków w przymusie bezpośrednim |
| 2011 | 1 | 2 | 1 | 3 | 5 | 1 | 3 | 0 | 0 |
| 2012 | 0 | 1 | 1 | 3 | 6 | 0 | 1 | 1 | 0 |
| 2013 | 1 | 0 | 2 | 3 | 3 | 1 | 1 | 0 | 1 |
| Suma | 2 | 3 | 4 | 9 | 14 | 2 | 5 | 1 | 1 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Gaszyński W: „S” i „P”, czyli karetki po nowemu. Anestezjologia i ratownictwo 2007; 2: 65-69.
2. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2006, nr 191, poz. 1410 z późn. zm.).
3. Pilch T: Zasady badań pedagogicznych. Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 1998.
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2006 roku w sprawie szczegółowego zakresu medycznych czynności ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego (Dz. U. 2007, nr 4, poz. 33).
5. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483).
6. Ciechanowicz-McLean J: Prawo i polityka ochrony środowiska. Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
7. Koziej S: Zintegrowane kierowanie bezpieczeństwem. [W:] Kosowski B, Włodarski A: Wyzwania Bezpieczeństwa Cywilnego XXI wieku: Inżynieria działań w obszarach nauki, dydaktyki i profilaktyki. Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2007: 256.
8. Szarpak Ł: System Ratownictwa Medycznego elementem bezpieczeństwa państwa. [W:] Chrabkowski M, Tatarczuk C, Tomaszewski J (red.): Bezpieczeństwo w administracji i biznesie we współczesnym świecie. Część I. WSAiB, Gdynia 2011.
9. Łysoń P (red.): Zdrowie i ochrona zdrowia w 2011 roku. [W:] Informacje i opracowania statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego, Warszawa 2012.
10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2009 roku w sprawie organizacji i funkcjonowania centrów powiadamiania ratunkowego i wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego (Dz. U. 2009, nr 1030, poz. 1073 z późn. zm.).
11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 maja 2007 roku w sprawie ramowych procedur przyjmowania wezwań przez dyspozytora medycznego i dysponowania zespołami ratownictwa medycznego (Dz. U. 2007, nr 90, poz. 605).
12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 roku w sprawie wojewódzkiego planu działania systemu Państwowe ratownictwo medyczne oraz kryteriów kalkulacji kosztów działalności zespołów ratownictwa medycznego (Dz. U. 2010, nr 3, poz. 6).
13. Wojewódzki plan działania systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne – Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Kraków 2013.
14. Ładny JR: System ratownictwa medycznego w Polsce, Kraków 2013 (referat wygłoszony w czasie konferencji naukowej nt.: „Ratownictwo medyczne w jednostkach współpracujących z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne – wczoraj, dziś, perspektywy rozwoju”, w Krakowie dnia 23 maja 2013 roku).
15. Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. 1959, nr 11, poz. 62).
16. Mikos M: Logika ratuje życie. Służba zdrowia 2013 luty; 9-16 (4210-4217): 52-54.
17. Madowicz J, Sosada K, Piecuch J, Żurawiński W: Ocena działań ratunkowych zespołu ratownictwa medycznego S wspierającego zespół P, podczas prowadzenia medycznych czynności ratunkowych u pacjenta z nagłym zatrzymaniem krążenia. Ostry dyżur 2010; 3(1): 29-3.
18. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania (Dz. U. 2010, nr 82, poz. 537).
19. Zająkała M: Raport Najwyższej Izby Kontroli. Informacja o wynikach kontroli systemu kształcenia oraz przygotowania do zawodów pielęgniarki, położnej i ratownika medycznego. Warszawa 2010.
20. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lutego 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków lekarza koordynatora ratownictwa medycznego (Dz. U. 2009, nr 39, poz. 322).
