© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2014, s. 42-45
Halina Zielińska-Więczkowska1, Beata Krokowska2
Ocena jakości życia chorych dializowanych
Assessment of life quality in dialysis patients
1Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy
2BBraun Avitum Poland Sp. z o.o., Stacja Dializ, Golub-Dobrzyń
Summary
Introduction. Dialysis patients experience complex problems of a somatic and psychosocial nature, which negatively influence the quality of life. Chronic renal failure, treatment and numerous symptoms reduce a person’s ability to perform everyday activities.
Aim. The aim of the study was to assess the quality of life in dialysis patients.
Material and method. The study included 80 patients of Dialysis Station in Golub-Dobrzyń. A diagnostic survey was conducted using a Polish version of a standardized WHOQOL-Bref questionnaire and authors’ original questionnaire.
Results. The research group (n = 80) consisted of adults. A majority of them (61.3%) were elderly. Hemodialysis was the main treatment choice (92.5%). Mean quality of life scores were as follows: physical domain (12.05), psychological domain (12.21), social relations (14.20) and environmental domain (14.18). Quality of life on the psychological subscale depended on gender and marital status. Not being able to fully perform professional work influenced the physical domain. The majority of patients (93.7%) were satisfied with the provided care.
Conclusions. The largest life quality deficits in dialysis patients were observed in physical and psychological domains. Men and married patients coped better in psychological domain. Patients whose functioning was not affected had better life quality in physical domain.
Wstęp
Badanie jakości życia pacjentów dializowanych stanowi podstawę poznania różnorodnych problemów, z jakimi zmagają się osoby uczestniczące w tego typu przewlekłej terapii. Dzięki tym badaniom możemy poznać ogólną percepcję ich życia, w tym zdrowia. Prowadzenie badań nad jakością życia chorych dializowanych jest wyrazem holistycznego podejścia do pacjenta. W przypadku chorych przewlekle dializowanych choroba, jaką jest przewlekła niewydolność nerek, powoduje ograniczenia nie tylko w sferze somatycznej, ale i psychospołecznej (1). Stąd pożądane jest badanie stanu emocjonalnego chorego pod kątem poziomu lęku i występowania depresji (2, 3). Z doniesień empirycznych przeprowadzonych na reprezentatywnej grupie (n = 1215) wynika, że jakość życia chorych hemodializowanych wykazuje ścisły związek z poziomem depresji i lęku (3). Przewlekła niewydolność nerek, jak i sama dializoterapia powodują deficyty w zaspokajaniu ważnych dla chorego potrzeb (2). Uwaga chorych skoncentrowana jest głównie na chorobie. Z doniesień Misiewicz i wsp. (1) wynika, że choroba może zaburzać postrzeganie swojej atrakcyjności oraz życie seksualne chorych przewlekle dializowanych. Jak słusznie zauważają autorzy, pacjenci poddawani hemodializom stają się zależni od terapii, personelu i aparatury medycznej. Istnieje konieczność wielowymiarowego do nich podejścia. Należy mieć na uwadze, że choruje cały człowiek i wszystkie jego ważne sfery życia: biologiczna, psychiczna, społeczna i duchowa, i one wszystkie powinny podlegać gruntownej analizie przy ocenie jakości ich życia (4).
Jakość życia zależną od stanu zdrowia (ang. health related quality of life – HRQOL) określa się jako „funkcjonalny efekt choroby i jej leczenia odbierany przez pacjenta” (2, 5, 6).
Z przeglądu doniesień wynika, że chętnie stosowanym narzędziem do pomiaru jakości życia pacjentów dializowanych jest kwestionariusz SF-36 (5, 7-9). Inni autorzy, na podstawie własnych doświadczeń badawczych na dużej grupie respondentów (n = 1555) uważają, że trafnym i przydatnym narzędziem dla tej grupy chorych może być kwestionariusz EORTC QLQ C-30, skonstruowany głównie dla pacjentów z chorobą nowotworową (10). Do tego typu badań może być również użyty kwestionariusz NHP (7). Natomiast w badaniach własnych posłużono się kwestionariuszem WHOQOL-Bref (11) i dodatkowo autorskim kwestionariuszem ankiety ukierunkowanym na rodzaj stosowanej terapii i specyfikę schorzenia.
Cel pracy
Celem badań była ocena jakości życia chorych dializowanych ze wskazaniem największych deficytów i zależności korelacyjnych.
Materiał i metoda
Badanie przeprowadzono w grupie 80 pacjentów hemodializowanych (74 osoby) i dializowanych otrzewnowo (6 osób) w Stacji Dializ w Golubiu-Dobrzyniu, na przełomie marca i kwietnia 2012 roku.
Metodą badawczą był sondaż diagnostyczny. Do oceny jakości życia zastosowano polską wersję standaryzowanego kwestionariusza WHOQOL-Bref opracowanego przez Laurę Wołowicką i Krystynę Jaracz (11), zawierającego 26 pytań oraz ankietę własnej konstrukcji ukierunkowaną na grupę chorych dializowanych. Kwestionariusz WHOQOL-Bref jest narzędziem służącym do globalnej oceny jakości życia osób zdrowych i chorych. Obejmuje cztery dziedziny życia: fizyczną, psychologiczną, relacje społeczne i środowisko oraz pytania analizowane oddzielnie: pytanie 1 – dotyczące indywidualnej ogólnej percepcji jakości życia, i pytanie 2 – dotyczące indywidualnej ogólnej percepcji własnego zdrowia. Wartości wyniku wszystkich czterech dziedzin zawierają się w zakresie 4-20. Uzyskanie przez badanego 20 punktów oznacza maksymalnie dobre funkcjonowanie, natomiast wartość 4 świadczy o najniższej jakości życia w danej dziedzinie. Z uwagi na to, że kwestionariusz WHOQOL-Bref jest narzędziem ogólnym do badania jakości życia, w badaniach zastosowano dodatkowo ankietę własnej konstrukcji (17 pytań), ukierunkowaną na specyfikę grupy – chorych dializowanych.
Badania przeprowadzono po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej UMK Collegium Medicum w Bydgoszczy (KB 70/2012).
Analizę statystyczną wykonano za pomocą programu SPSS 20. Przyjęto poziom istotności p < 0,05. Wartości powyżej uznano za nieistotne statystycznie.
Wyniki
W badaniach uczestniczyły osoby dorosłe – powyżej 18 r.ż. Największą grupę spośród wszystkich ankietowanych stanowili chorzy w wieku podeszłym (61,3%). W nieznacznym stopniu przeważali mężczyźni (53,8%). Ponad połowa pacjentów pozostawała w związku małżeńskim (55%), wśród pozostałych osób samotnych dominowały osoby owdowiałe (27,5%). Najwięcej ankietowanych deklarowało wykształcenie zawodowe (43,8%) i podstawowe (36,3%). Dla większości chorych głównym źródłem utrzymania była emerytura/renta (92,4%). Aktywnych zawodowo było 2,5% ankietowanych. Sytuacja materialna badanych osób w 85% była zadowalająca, a tylko 13,8% określiło swoją sytuację materialną jako złą.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Misiewicz A, Różański J, Marchelek-Myśliwiec M, Wiśniewska M: Problemy psychospołeczne chorych przewlekle dializowanych. Post Nauk Med 2010; 23(3): 188-191. 2. Majkowicz M, Lichodziejewska-Niemierko M, Afeltowicz Z et al.: Jakość życia chorych z przewlekłą niewydolnością nerek. [W:] Rutkowski B (red.): Dializoterapia w praktyce lekarskiej. Wydanie III, MAKmedia, Gdańsk 2004: 644-663. 3. Sapilak BJ, Kurpas D, Steciwko A, Melon M: Czy jakość życia jest istotna dla chorych dializowanych? Na podstawie 3-letniej obserwacji pacjentów. Probl Lek 2006: 45(3): 89-93. 4. Borys B, Majkowicz M: Potrzeby i możliwości wsparcia psychologicznego pacjentów leczonych nerkozastępczo. [W:] Rutkowski B (red.): Leczenie nerkozastępcze – poradnik dla pacjentów i ich rodzin. Via Medica, Gdańsk 2010: 157-164. 5. Kusztal M, Nowak K, Magot-Procelewska M et al.: Ocena zależnej od zdrowia jakości życia u chorych przewlekle dializowanych. Doświadczenia własne z użyciem kwestionariusza SF-36. Pol Merkuriusz Lek 2003; 14(80): 113-117. 6. Jaracz K: Sposoby ujmowania i pomiaru jakości życia. Próba kategoryzacji. Pielęg Pol 2001; 2(12): 219-226. 7. Laudański K, Nowak Z: Jakość życia chorych dializowanych i metody jej badania. Pol Merkuriusz Lek 2002; 13(77): 421-423. 8. Rutkowski B, Dębska-Ślizień A, Małgorzewicz S, Dudziak M: Ocena jakości życia u chorych przewlekle dializowanych za pomocą dializy high-flux z błoną dializacyjną typu helixon. Nefrol Dial Pol 2012; 16(3): 109-115. 9. Kanecki K, Tyszko P: Wpływ płci, wieku i daty włączenia do programu przewlekłych hemodializ na jakość życia zależną od zdrowia – analiza porównawcza na przykładzie pacjentów Oddziału Dializ Szpitala Specjalistycznego w Radomiu. Fam Med & Prim Care Rev 2006; 8(1): 65-70. 10. Rutkowski B, Nowaczyk R, Mierzicki P et al.: Jakość leczenia a jakość życia w polskich ośrodkach hemodializy w 2005 roku. Część III. Jakość życia. Nefrol Dial Pol 2008; 12(3): 149-155. 11. Wołowicka L, Jaracz K: Polska wersja WHOQOL 100 i WHOQOL Bref. [W:] Wołowicka L (red.): Jakość życia w naukach medycznych. Wydawnictwo Uczelniane AM, Poznań 2001: 231-238. 12. Tylicki L, Lizakowski S: Hemodializa – najczęściej stosowana metoda oczyszczania pozaustrojowego. [W:] Rutkowski B (red.): Leczenie nerkozastępcze – poradnik dla pacjentów i ich rodzin. Via Medica, Gdańsk 2010: 61-69. 13. Białobrzeska B, Bielińska-Ogrodnik D, Król E, Rutkowski B: Program edukacji pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. [W:] Rutkowski B (red.): Leczenie nerkozastępcze – poradnik dla pacjentów i ich rodzin. Via Medica, Gdańsk 2010: 171-180. 14. Jankowska M, Chamienia A: Samokontrola pacjenta – ważny element leczenia powtarzanymi hemodializami. [W:] Rutkowski B (red.): Leczenie nerkozastępcze – poradnik dla pacjentów i ich rodzin. Via Medica, Gdańsk 2010: 70-77.
