© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2014, s. 90-93
*Anna Grys, Małgorzata Kania, Justyna Baraniak
Rumianek – pospolita roślina zielarska o różnorodnych właściwościach biologicznych i leczniczych
Chamomile – common herb plant with multiple phytochemical properties
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
Summary
Chamomile is low-growing, annual plant, native in Europe. The main chemical constituents of this plant are as follow: coumarins, cyanogenic glycosides, flavonoids, salicylates, tannins, volatile oil, polysaccharides. The dried flowers of Chamomilla recutita and essential oil are used as biological active parts. Plant has a long and rich history of medicinal use. Chamomilla recutita is considered to have analgesic, anti-inflammatory, antispasmodic, carminative, diaphoretic, laxative, stomachic, sedative and tonic activities. A wide spectrum of pharmacological activity of Matricaria recutita makes this plant on of the most important in the similar group of popular medicinal plants.
Wstęp
Rumianek lekarski (Chamomilla recutita, syn. Matricaria chamomilla) należy do rodziny Astrowatych (Asteraceae), rośnie na terenach – Europy, Azji, Ameryki i Australii. Jest to roślina posiadająca łodygę o wysokości do 60 cm, rozgałęzioną, z liśćmi pierzastymi i kwiatami zebranymi w koszyczki. W Polsce występuje na łąkach, nieużytkach rolnych; jest również uprawiana (1). Surowiec stanowią kwiaty rumianku złożone ze świeżych lub wysuszonych koszyczków (Chamomillae anthodium) (2).
Status tego surowca określają liczne monografie, np. Farmakopea Polska IX (2), ESCOP (3), Komisja E (4), Farmakopea Brytyjska (5), monografia Alternative Medicine Reviev (6). Koszyczek rumianku ma pozytywną monografię Komisji E Federalnego Urzędu Zdrowia RFN (4) oraz monografię European Scientific Co-operative of Phytotherapy (ESCOP) (3). Surowiec wewnętrznie stosuje się w objawowym leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych, takich jak skurcze spastyczne żołądka i jelit, wzdęcia, odbijanie, stany zapalne przewodu pokarmowego. Zewnętrznie zalecany jest do stosowania miejscowego w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych, w tym do płukania jamy ustnej i gardła, inhalacji w podrażnieniach górnych dróg oddechowych, kąpieli, płukanek, maści w zapaleniach okolic odbytu i narządów płciowych (2-5).
Skład chemiczny
Głównym składnikiem koszyczka rumianku jest olejek eteryczny, w skład którego wchodzą (-)-α-bisabolol oraz tlenki bisabololu A, B i C, farnezen, myrcen, kadinen, matrycyna. Ponadto w kwiatach znajdują się pochodne flawonowe, tj. apigenina i 7-glukozyd apigeniny. Inne związki obecne w przetworach rumianku, to kumaryny, kwasy fenolowe i polisacharydy (1, 7, 8) (ryc. 1).
Ryc. 1. Budowa chemiczna najważniejszych związków obecnych w rumianku.
Właściwości
Działanie przeciwzapalne
Badania prowadzone przez Ammon i wsp. (9) dowiodły, że ekstrakt etanolowy (48%) i izopropanolowy (48%) z kwiatów rumianku hamowały aktywność 5-lipooksygenazy, cyklooksygenazy oraz utlenianie kwasu arachidowego. Badania pojedynczych składników ekstraktów z rumianku wykazały, że działają one przeciwzapalnie (10, 11) (tab. 1).
Tabela 1. Działanie przeciwzapalne składników rumianku na podstawie danych piśmiennictwa (9-11).
| Badana substancja | Działanie | Piśmiennictwo |
| Etanolowy i izopropanolowy ekstrakt z kwiatów rumianku | Granulocyty, neutrofile szczura oraz ludzkie trombocyty | 9 |
| Apigenina | Hamuje aktywność 5- i 12-lipooksygenazy | 9 |
| Chamazulen, (-)-α-bisabolol, matrycyna | Hamuje aktywność 5-lipooksygenazy | 9 |
| (-)-α-Bisabolol | Hamuje aktywność 5-lipooksygenazy | 10 |
| Apigenina | Hamuje syntezę prostaglandyn PGE2, hamuje aktywność enzymu cyklooksygenazy COX2 | 11 |
Działanie przeciwwrzodowe
W 1979 roku Szelenyi i wsp. (12) opublikowali pracę, w której wykazali przeciwwrzodowe działanie ekstraktu z rumianku. Przeprowadzili oni badania in vivo na szczurach, u których wrzody wywoływano stresem, indometacyną lub etanolem. Rozwój wrzodów hamowany był przez doustne podawanie ekstraktu z kwiatów rumianku (ED50 = 1 ml na 1 szczura) lub przez (-)-α-bisabolol (ED50 = 3,4 mg/kg masy ciała). Zauważono również, że ekstrakt z rumianku oraz (-)-α-bisabolol przyspieszały gojenie się wrzodów wywołanych chemicznie (kwas octowy).
Interesujące wyniki badań otrzymali Torrato i wsp. (13). Badali oni działanie (-)-α-bisabololu wobec toksycznego działania kwasu acetylosalicylowego na komórki błony śluzowej żołądka. Zaobserwowano, że uszkodzenie błony śluzowej żołądka zmniejsza się nawet o 70% przy dawce dobowej tego związku wynoszącej 8 mg/kg.
Khayyal i wsp. (14) badali wpływ alkoholowego ekstraktu rumiankowego na wrzody żołądka u szczurów wywołane indometacyną. Ekstrakt z rumianku zawierał: umbeliferon – 30 μg/ml, hernirynę – 0,13 mg/ml, bisabolol – 0,48 mg/ml, 7-glukozyd apigeniny – 0,1 mg/ml. Badania wykazały, że aktywność przeciwwrzodowa ekstraktu zależna jest od dawki, natomiast badania histopatologiczne wykazały całkowitą odnowę błony śluzowej żołądka pod wpływem stosowanego ekstraktu.
Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, Wyd Lek PZWL, Warszawa 2000; 550-3. 2. Farmakopea Polska XI, Tom I, Warszawa 2011; 1320-3. 3. ESCOP Monograph. Matricariae Flos. Sci Fund Herbal Med Prod, Sec Ed, Stuttgart 2003; 312-9. 4. Komisja E. Matricariae flos (kwiat rumianku) Bundesanzeiger nr 228 z 05.12.1984, sprostowanie BAnz nr 50 z 13.03.1990. [W:] Rośliny lecznicze w fitoterapii. Kompendium roślin leczniczych uszeregowanych według zakresów stosowania na podstawie monografii opracowanych przez Komisję E Federalnego Urzędu Zdrowia RFN. IRiPZ, Poznań 2000. 5. British Herbal Pharmacopoeia, British Herbal Medicine Asociation, 4th Ed, 1996; 131. 6. Matricaria chamomilla (German chamomile) – Monograph. Altern Med Rev 2008; 13, (1):58-62. 7. Carle R. Chamomilla. [W:] Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis (red. Hansel R i wsp.), 5th Ed, Vol 4, Springer-Verlag 1992; 817-31. 8. Füller S, Sosa S, Tubaro A i wsp. Anti-inflammatory activity of Chamomilla polysaccharides. Planta Med 1993; 59:666-7. 9. Ammon HPT, Sabieraj J. Mechanismus der antiphlogistischen Wirkung von Kamillenextrakten und – inhaltstoffen. Dtch Apoth Ztg 1996; 136:1821-33. 10. 10. Baylac S, Racine P. Inhibition of 5-lipoxygenase by essential oils and other natural fragrant extracts. Int J Aromather 2003; 13(2-3):138-42. 11. Liang YC, Huang YT, Tsai SH i wsp. Suppression of inducible cyclooxygenase and inducible nitric oxide synthase by apigenin and related flavonoids in mouse macrophages. Carcinogen 1999; 20:1945-52. 12. Szelenyi I, Isaac O, Thiemer K. Pharmakologische Untersuchungen von Kamillen-Inhaltsstoffen. III. Tierexperimentelle Untersuchungen über die Ulcerporotektive Wirkung der Kamille. Planta Med 1979; 35:218-27. 13. Torrado S, Agis A, Jimenez ME i wsp. Effect of dissolution profile and (-)-alpha-bisabolol on the gastrotoxicity of acetylsalicylic acid. Pharmazie 1995; 50(2):141-3. 14. Khayyal MT, El-Ghazaly MA, Kenawy SA i wsp. Antiulcerogenic effect of certain plant extracts and their combinations. Arzneimittelforsch/Drug Res 2001; 51(II):545-53. 15. Kędzia A. Wrażliwość (MIC) bakterii beztlenowych wyizolowanych z zakażeń jamy ustnej na preparat Azulan (Herbapol). Prot Stom 1997; 47(5):294-7. 16. Kędzia A. Działanie wyciągu alkoholowego z kwiatów rumianku (Azulan) na bakterie beztlenowe. Herba Pol 1999; 45(4):362-6. 17. Kędzia B. Przeciwdrobnoustrojowe działanie Ol. Chamomille i jego składników. Herba Pol 1991; 37:29-38. 18. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Działanie na bakterie i grzyby alkaloidów i innych grup związków roślinnych. Post Fitoter 2013; (1):8-16. 19. Kobayashi Y, Nakano Y, Inayama K i wsp. Dietary intake of the flower extracts of German Chamomile (Matricaria recutita L.) inhibited compound 48/80-induced itch-scratch responses in mice. Phytomed 2003; 10:657-64. 20. Viola H, Wasowski C, Levi de Stein M i wsp. Apigenin, a component of Matricaria recutita flowers, is a central benzodiazepine receptors-ligand with anxiolytic effects. Planta Med 1995; 61:213-6. 21. Habersang S, Leuschner F, Isaac O i wsp. Pharmakologische Untersuchungen von Kamillen-Inhaltstoffen. IV. Untersuchungen zur Toxizitat des (-)-α-Bisabolols. Planta Med 1979; 37:115-23. 22. Segal R, Pilote L. Warfarin interaction with Matricaria chamomilla. CMAJ 2006; 174:1281-2. 23. Kassi E, Papoutsi Z, Fokialakis N i wsp. Greak plant extracts exhibit selective estrogen receptor modulator (SERM)-like properties. J Agric Food Chem 2004; 52:6956-61.
