© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 12/2014, s. 809-813
Wojciech Stefan Zgliczyński1, *Wojciech Zgliczyński2
Analiza czynników mających wpływ na wybór specjalizacji z endokrynologii
Analysis of factors influencing the choice of specialty in endocrinology
1Zakład Organizacji Opieki Zdrowotnej i Orzecznictwa Lekarskiego, Szkoła Zdrowia Publicznego, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Zakładu: dr med. Jarosław Pinkas
2Klinika Endokrynologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Szpital Bielański, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Zgliczyński
Streszczenie
Wstęp. Informacje na temat czynników mających wpływ na wybór przez lekarzy w Polsce specjalizacji w dziedzinie endokrynologii mogą się przyczynić do skuteczniejszego planowania zasobów kadrowych i umożliwić poprawę procesu kształcenia specjalizacyjnego, a także systemu rekrutacji.
Cel pracy. Celem badania było uzyskanie wiedzy na temat czynników mających wpływ na wybór przez lekarzy specjalizacji w dziedzinie endokrynologii.
Materiał i metody. Materiał stanowiły dane z 205 ankiet, które zostały przeprowadzone na kursach dla lekarzy specjalizujących się w endokrynologii prowadzonych przez Klinikę Endokrynologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) w latach 2009 i 2012. Analiza materiału miała charakter ilościowy. Analizę danych przeprowadzono przy zastosowaniu programu SPSS.
Wyniki. Dla lekarzy podejmujących specjalizację w dziedzinie endokrynologii najważniejsze znaczenie przy wyborze tej specjalizacji miały: zaspokojenie własnych ambicji, interdyscyplinarny charakter endokrynologii, duża różnorodność przypadków oraz chęć podwyższenia prestiżu zawodowego. Znaczenie poszczególnych czynników różniło się w zależności od m.in. specjalizacji podstawowej oraz płci.
Wnioski. W ocenie przyszłych endokrynologów najważniejsze powody wyboru specjalizacji są związane z osobistą ambicją i ze specyfiką tej specjalizacji, w tym jej interdyscyplinarnością i różnorodnością przypadków. Ważne, szczególnie w przypadku kobiet są kwestie prestiżu i osobistych predyspozycji. Kwestie materialne oceniane są jako mniej istotne. Uzyskane wyniki mogą wskazywać na pozytywną selekcję lekarzy do tej specjalności.
Summary
Introduction. Information about the factors affecting the choice of medical speciality in endocrinology can contribute to better planning of human resources and lead to the improvement of speciality training process and process of recruitment.
Aim. The aim of study was to gain a knowledge about factors affecting choice to specialize in endocrlnology.
Material and methods. The material consisted of data from 205 surveys that were conducted on courses for physicians specializing in endocrinology conducted by the Clinic of Endocrinology The Medical Center for Postgraduate Education (CMKP) in 2009 and 2012. Analysis of the material was quantitative, and was performed using the SPSS software.
Results. For doctors undertaking a specialization in endocrinology, the most important factors in choosing this specialization was: to satisfy their own ambitions, interdisciplinary nature of endocrinology, a large variety of cases, and the desire to increase the professional prestige. The importance of individual factors vary according to, inter alia primary specialization and gender.
Conclusions. In opinion of future endocrinologist the most important factors affecting choice of speciality are related to their own ambition and the character of this specialization, including its interdisciplinarity and diversity of cases. Issues of prestige and personal predisposition are particularly important for woman doctors. The role of financial conditions are significantly less important. The results may indicate a positive selection of doctors to the specialty in endocrinology.
WSTĘP
Czynniki mające wpływ na wybór specjalizacji lekarskich były przedmiotem wielu badań. Szczególna uwaga badaczy skierowana na to zagadnienie wynikała z obserwowanych na całym świecie coraz większych problemów kadrowych w służbie zdrowia, w tym szczególnie w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. Problemy te są efektem m.in. rosnących potrzeb zdrowotnych związanych ze starzeniem populacji i szeroko rozumianą „medykalizacją”, rosnącymi kosztami usług i produktów medycznych, migracjami zarobkowymi lekarzy czy też komercjalizacją usług medycznych i rosnącą specjalizacją w ramach zawodu lekarza.
Zagranicą przeprowadzono szereg badań, których celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie, co ma wpływ na wybór różnych specjalizacji lekarskich (1), w tym m.in. chirurgii (2), radiologii (3), ginekologii (4), anestezjologii (5), pediatrii, w medycynie rodzinnej (6) i chorobach wewnętrznych (7-12).
Badania te wskazują na wielość czynników mających wpływ na wybór specjalizacji. Zestaw tych czynników jest zależny od przyjętej perspektywy i może obejmować kwestie indywidualne, w tym m.in. cechy osobowości, wyznawane wartości (13), płeć, zdolności, predyspozycje, preferencje, pochodzenie społeczne, oczekiwania względem przyszłych zarobków, albo wychodzić od specyfiki poszczególnych specjalizacji czy też czynników zewnętrznych, np. wysokości zarobków (14).
Zwraca się uwagę na występowanie zróżnicowań między poszczególnymi krajami. Podkreśla się znaczenie czynników kulturowych – badania wskazują na znaczący wpływ osób mających wysoką pozycję zawodową i stanowiących autorytet w danej dziedzinie medycyny w krajach o silnej hierarchii społecznej, takich jak Japonia (15), podczas gdy w krajach anglosaskich i skandynawskich, poza wpływem wzoru nauczyciela (16), wśród istotnych czynników wskazuje się znaczenie życia pozazawodowego i możliwości łączenia pracy z innymi obowiązkami (17). Na wybór specjalizacji mają także wpływ możliwości kształcenia – słabo rozwinięta baza kształceniowa może zachęcać lekarzy do wyjazdów do krajów dysponujących lepszym zapleczem dydaktycznym (18). Znaczenie mają również uwarunkowania prawne – w specjalizacjach takich jak np. neurochirurgia, kardiochirurgia, chirurgia ogólna, gdzie częstotliwość popełnianych błędów jest stosunkowo wysoka (19), koszty ubezpieczenia praktyki na wypadek zaistniałych błędów medycznych sprawiają, że wykonywanie specjalności przestaje być atrakcyjne finansowo, ponieważ wiąże się z dużym ryzykiem procesów sądowych (20, 21).
Ograniczeniem omawianych badań z punktu widzenia tej pracy jest jednak to, że były przeprowadzone głównie w Stanach Zjednoczonych, które różnią się istotnie od Polski pod względem kulturowym oraz rozwiązaniami organizacyjnymi, a także to, że duża część z nich została przeprowadzona wśród studentów.
Preferencje do podejmowania specjalizacji lekarskich były przedmiotem badań również w Polsce. Dotyczyły one jednak głównie studentów. Wychodząc od podstaw, podejmowały temat motywacji wyboru studiów medycznych (22). Dotyczyły zachowań prozdrowotnych jako motywu wyboru specjalizacji (23). Poruszały kwestie wyboru specjalizacji w podstawowej opiece medycznej (24), w tym medycynie rodzinnej (25), a także wąskich specjalizacjach (26), oraz analizowały związek płci z preferowaną specjalizacją medyczną oraz wybranymi cechami osobowości (27), m.in. empatią (28).
Przegląd piśmiennictwa wskazuje, że brakuje informacji na temat czynników mających wpływ na wybór specjalizacji z endokrynologii. Wydaje się, że wiedza na ten temat pozwoliłaby lepiej rozumieć sytuację osób starających się o zdobycie specjalizacji z endokrynologii oraz mogłaby pomóc w tworzeniu polityki planowania zasobów kadrowych i kształcenia specjalizacyjnego w tej dziedzinie.
CEL PRACY
Celem badania było uzyskanie wiedzy na temat czynników mających wpływ na wybór przez lekarzy specjalizacji w dziedzinie endokrynologii – z uwzględnieniem różnic w posiadanej specjalizacji podstawowej oraz cech społeczno-demograficznych.
MATERIAŁ I METODY
Materiał stanowiły wyniki badań przeprowadzonych wśród 205 lekarzy specjalizujących się w endokrynologii, biorących udział w czterech kursach prowadzonych przez Klinikę Endokrynologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) w Warszawie w latach 2009 i 2012. Badanie prowadzone techniką ankiety audytoryjnej było anonimowe i dobrowolne. W kwestionariuszu ankiety umieszczono 16 pytań dotyczących czynników mogących mieć wpływ na wybór specjalizacji, których znaczenie oceniali respondenci w skali od 1 do 7. Pozostałe pytania dotyczyły cech społecznych, demograficznych i zawodowych. Analiza materiału miała charakter ilościowy. Przeprowadzono ją przy zastosowaniu programu SPSS. W pracy częściowo wykorzystano wyniki opublikowane w artykule „Lekarze specjalizujący się w endokrynologii – charakterystyka grupy” (29). Wyniki zostały przedstawione w pracy doktorskiej „Analiza czynników mających wpływ na wybór specjalizacji lekarskich oraz problemów związanych z przebiegiem kształcenia specjalizacyjnego ze szczególnym uwzględnieniem lekarzy specjalizujących się w zakresie chorób wewnętrznych” (30).
WYNIKI
Wśród respondentów było 164 kobiety (80%) i 39 mężczyzn. Wiek badanych lekarzy zawierał się w przedziale od 32 do 56 lat i wynosił średnio 37 lat. Staż pracy w zawodzie wahał się od 6 do 30 lat; średnia: 12,74 (SD 4,1).
Większość ankietowanych (80,9%) deklarowała, że ma dzieci. Ponad jedna trzecia (38,0%) miała wśród członków rodziny innych lekarzy.
Ankietowani pochodzili z ośrodków o różnej wielkości. W dużych miastach, tj. w ośrodkach, których liczba mieszkańców przekracza 500 tys., mieszkał co trzeci ankietowany (36,3%), dodatkowo co dziesiąty (10,3%) zamieszkiwał w pobliżu takich aglomeracji. W ośrodkach większych niż 200 tys., ale nie przekraczających 500 tys. mieszkańców żył co piąty respondent (18,6%). W miastach mniejszych niż 50 tys. – 16,7%, tyle samo (16,7%) żyło w miastach większych niż 50 tys., ale nie większych niż 200 tys. mieszkańców.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Jeffe DB., Whelan AJ, Andriole DA: Primary Care Specialty Choices of United States Medical Graduates, 1997-2006. Academic Medicine 2010; 85(6): 947-958.
2. Barshes NR, Vavra AK, Miller A et al.: General surgery as a career: A contemporary review of factors central to medical student specialty choice. Journal of the American College of Surgeons 2004; 199(5): 792-799.
3. Atalabi MO, Adedokun BO, Agunloye A: Sociodemographic factors and clerkship experience influence Ibadan medical students’ preference for radiology specialty. Journal of the American College of Radiology 2013; 10(6): 470-474.
4. Schnuth RL, Vasilenko P, Mavis B, Marshall J: What influences medical students to pursue careers in obstetrics and gynecology? American Journal of Obstetrics and Gynecology 2003; 189(3): 639-643.
5. Roberts LJ, Khursandi DCS: Career Choice Influences in Australian Anaesthetists. Anaesthesia and Intensive Care 2002; 30(3): 355-359.
6. Senf JH, Kutob R, Campos-Outcalt D: Which primary care specialty? Factors that relate to a choice of family medicine, internal medicine, combined internal medicine-pediatrics, or pediatrics. Family Medicine 2004; 36(2): 123-130.
7. Schwartz MD, Linzer M, Babbott D et al.: Medical student interest in internal medicine. Initial report of the Society of General Internal Medicine Interest Group Survey on Factors Influencing Career Choice in Internal Medicine. Annals of Internal Medicine 1991; 114(1): 6-15.
8. Hauer KE, Durning SJ, Kernan WN et al.: Factors associated with medical students’ career choices regarding internal medicine. Journal of the American Medical Association 2008; 300(10): 1154-1164.
9. Williams GC, Wiener MW, Markakis KM et al.: Medical students’ motivation for internal medicine. Journal of General Internal Medicine 1994; 9(6): 327-333.
10. Diehl AK, Kumar V, Gateley A et al.: Predictors of Final Specialty Choice by Internal Medicine Residents. Journal of General Internal Medicine 2006; 21(10): 1045-1049.
11. West CP, Drefahl MM, Popkave C, Kolars JC: Internal medicine resident self-report of factors associated with career decisions. Journal of General Internal Medicine 2009; 24(8): 946-949.
12. Vaglum P, Wiers-Jennsen J, Ekeberg O: Motivation for medical school: the relationship to gender and speciality preferences in a nation-wide sample. Medical Education 1999; 33: 236-242.
13. Taber BJ, Hartung PJ, Borges NJ: Personality and values as predictors of medical specialty choice. Journal of Vocational Behavior 2011; 78(2): 202-209.
14. Shulkin DJ: Choice of Specialty: It’s Money That Matters in the USA. Journal of the American Medical Association 1989; 262(12): 1630.
15. Saigal P, Takemura Y, Nishiue T, Fetters MD: Factors considered by medical students when formulating their specialty preferences in Japan: findings from a qualitative study. BMC Medical Education 2007; 7: 31.
16. Wright S, Wong A, Newill C: The impact of role models on medical students. Journal of General Internal Medicine 1997; 12(1): 53-56.
17. Dorsey ER, Jarjoura D, Rutecki GW: Influence of controllable lifestyle on recent trends in speciality choice by US medical students. Journal of the American Medical Association 2003; 29: 1173-1178.
18. Avgerinos ED, Msaouel P, Koussidis GA et al.: Greek medical students’ career choices indicate strong tendency towards specialization and training abroad. Health Policy 2006; 79(1): 101-106.
19. Jena AB, Seabury S, Lakdawalla D, Chandra A: Malpractice Risk According to Physician Specialty. New England Journal of Medicine 2011; 365(7): 629-636.
20. Carmichel M: A New Style in the Operating Room. Newsweek, New York 2004 Sep 20; 144(12): 46.
21. Bower A: Today’s lesson: Switch speciality. Time, New York 2003 Jun 9; 161(23): 58.
22. Waszkiewicz L, Zatońska K, Einhorn J et al.: Motywacje wyboru studiów medycznych na przykładzie studentów Akademii Medycznej we Wrocławiu. Hygeia Public Health 2012; 47(2): 223-226.
23. Trzeciak B, Kliszcz J, Siebert J: Kształtowanie zachowań prozdrowotnych jako motyw wyboru specjalizacji przez studentów Akademii Medycznej w Gdańsku. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia Sectio D 2005; 60 (suppl. 16); 6: 54-58.
24. Pawełczyk A, Pawełczyk T, Bielecki J: Determinanty wyboru specjalizacji w podstawowej opiece medycznej przez absolwentów wydziałów lekarskich. Polski Merkuriusz Lekarski 2007; 22(129): 233.
25. Kozielec T, Strecker D, Karakiewicz B: Oczekiwania studentów dotyczące specjalizacji z medycyny rodzinnej. Medycyna Rodzinna 2001; 1: 14-17.
26. Pawełczyk A, Pawełczyk T, Bielecki J: Wpływ wybranych czynników na wybór wąskich specjalizacji lekarskich przez studentów wydziałów lekarskich. Polski Merkuriusz Lekarski 2007; 132: 575.
27. Pawelczyk A, Pawelczyk T, Bielecki J: Związek płci z preferowaną specjalizacją medyczną oraz wybranymi cechami osobowości studentów wydziału lekarskiego. Polski Merkuriusz Lekarski 2007; 137: 363-366.
28. Bielecki J, Pawelczyk A, Pawelczyk T: Empatia studentów wydziału lekarskiego i jej związek z preferowaną specjalizacją medyczną. Psychiatria i psychologia kliniczna 2007; 3(7): 138-143.
29. Zgliczyński WS: Lekarze specjalizujący się w endokrynologii – charakterystyka grupy. Postępy nauk medycznych 2012; 11: 855-859.
30. Zgliczyński WS: Analiza czynników mających wpływ na wybór specjalizacji lekarskich oraz problemów związanych z przebiegiem kształcenia specjalizacyjnego ze szczególnym uwzględnieniem lekarzy specjalizujących się w zakresie chorób wewnętrznych. Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk o zdrowiu w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
31. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz. U. Nr 13, poz. 26).
