© Borgis - Nowa Pediatria 3/2014, s. 87-91
*Elżbieta Szczepańska1, Karolina Janion2, Beata Stanuch2, Jagoda Rydelek2, Marta Heller-Surowiec2, Katarzyna Kulesza2
Zachowania żywieniowe rodziców dzieci przedszkolnych zamieszkałych na terenie Górnego Śląska
Nutritional behaviors of preschool children’s parents inhabiting Upper Silesia
1Zakład Żywienia Człowieka Katedry Dietetyki, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Zabrze
Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Elżbieta Grochowska-Niedworok
2Studenckie Koło Naukowe Młodych Edukatorów, Zakład Żywienia Człowieka Katedry Dietetyki, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Zabrze
Opiekun Koła: dr. n. med. Elżbieta Szczepańska
Summary
Introduction. Nutritional habits are formed at an early age therefore, it is important for parents to send appropriate attitudes in the field of nutrition for children of preschool age. Moreover, it is more effective if parents are the role models for their children.
Aim. The aim of the study was to assess dietary behaviors of preschool children’s parents and to identify the differences between the frequency of normal eating behaviors of girls’ and boys’ parents.
Material and methods. The study included 365 parents of children attending kindergartens in Upper Silesia; the proprietary research tool was a questionnaire consisting of 25 questions. The obtained results were processed with the use of MS Excel, while the statistical analysis was performed by using Statistica 10.0.
Results. The analysis of the results showed that 47.7% of parents always encourage children to try new foods and dishes. 75.9% of parents declared that their child eats meals at the table with the family, while 14.8% of them, while watching TV. 66.6% of parents occasionally give their child fast food products, while 20.3% did not give them at all. 43.8% of parents give the child sweets several times a week, 21.6% daily. 37.8% of parents occasionally give children fizzy drinks and 29.3% do not give these drinks at all.
Conclusions. Parents’ dietary habits are partially incorrect. The largest group consisted of parents characterized by a medium level of normal eating behaviors. There was no difference between the frequency of normal eating behaviors of girls’ and boys’ parents.
WSTĘP
Zachowania żywieniowe są kształtowane od najmłodszych lat, szczególnie pod dużym wpływem uwarunkowań kulturowo-społecznych, cywilizacyjnych oraz rodzinnych (1). Rola rodziców jest bardzo istotna w kształtowaniu oraz utrwalaniu właściwych postaw żywieniowych. To właśnie rodzice zobowiązani są do przekazywania dzieciom odpowiedniej wiedzy, stanowią także wzorzec do naśladowania; efektywność nauczania jest większa, gdy postępowanie rodziców jest zgodne z przekazywaną przez nich wiedzą (2, 3).
Aby zapewnić właściwy rozwój fizyczny i psychiczny dziecka konieczne jest spełnienie odpowiednich warunków, a najważniejszym z nich jest prawidłowe odżywianie (4, 5). Sposób żywienia powinien być dostosowany do etapu rozwojowego. Według rekomendacji Instytutu Żywności i Żywienia dziecko w wieku przedszkolnym powinno spożywać trzy główne posiłki (śniadanie, obiad, kolacja) oraz mieć uzupełnioną dzienną rację pokarmową dwoma posiłkami dodatkowymi (6). Odstęp pomiędzy posiłkami nie powinien być dłuższy, niż 3-4 godziny, przy czym pierwszy posiłek powinien być spożywany jeszcze przed wyjściem dziecka z domu (7). Sposób żywienia powinien opierać się na różnorodnych produktach spożywczych i pokrywać dobowe zapotrzebowanie na składniki odżywcze (8, 9). W tym celu należy tak planować żywienie w domu, aby uzupełniało ono przedszkolną rację pokarmową (10).
Prawidłowym zachowaniem żywieniowym jest konsumowanie posiłków w przyjaznej atmosferze i w skupieniu, najlepiej przy stole z rodziną (11). Takie okoliczności spożywania posiłków pozwalają na zapoznanie się dziecka z nowymi produktami lub potrawami, ponadto przyczyniają się do zaspokojenia potrzeb emocjonalnych, a także służą umacnianiu więzi rodzinnych (10, 12). Izolacja czynników rozpraszających z bliskiego otoczenia, a także niezmuszanie dziecka do jedzenia – to zachowanie rodzica sprzyjające utrwalaniu prawidłowych zachowań żywieniowych (2, 9, 13). Również wspólne robienie zakupów i przygotowanie wraz z dzieckiem posiłków zwiększa zainteresowanie dzieci tematyką żywienia, a to pozytywnie wpływa na rozwój dziecka i jego funkcjonowanie w środowisku rówieśniczym (9). Należy podkreślić, że istotne jest kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych od najmłodszych lat, bowiem takie postępowanie zwiększa prawdopodobieństwo zachowania pełni zdrowia w późniejszym okresie życia.
CEL PRACY
Celem pracy była ocena zachowań żywieniowych rodziców dzieci przedszkolnych oraz identyfikacja różnic pomiędzy częstością występowania prawidłowych zachowań żywieniowych rodziców dziewczynek i chłopców.
MATERIAŁ I METODY
W badaniu uczestniczyło 365 rodziców dzieci uczęszczających do przedszkoli na terenie Górnego Śląska.
Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz składający się z 25 pytań. Pierwsza jego część to tzw. metryczka, w której zawarto pytania odnoszące się do cech społeczno-demograficznych badanych osób. Druga natomiast to część właściwa, w której zamieszczono pytania dotyczące zachowań żywieniowych badanych rodziców dzieci w wieku przedszkolnym.
Uzyskane wyniki opracowano przy użyciu programu MS Excel, analizę statystyczną wykonano z wykorzystaniem programu Statistica 10.0. Odpowiedzi analizowano łącznie dla wszystkich badanych oraz z uwzględnieniem podziału na dwie grupy: odpowiedzi rodziców chłopców i dziewczynek.
Do oceny różnic pomiędzy częstością występowania prawidłowych zachowań żywieniowych wśród rodziców dziewczynek i chłopców wykorzystano test dla dwóch wskaźników struktury (procentów) oraz test U-Manna Whitneya. Do oceny poziomu zachowań żywieniowych badanych rodziców ustalono trzy przedziały:
0,0-0,4 > niski poziom zachowań żywieniowych,
0,4-0,7 > średni poziom zachowań żywieniowych,
0,7-1,0 > wysoki poziom zachowań żywieniowych.
Dla wszystkich analiz za istotną statystycznie przyjęto wartość p ≤ 0,05.
WYNIKI
Charakterystyka badanej grupy
Spośród wszystkich badanych rodzice dziewczynek stanowili 48,8%, natomiast rodzice chłopców – 51,2%. Kluczowe decyzje dotyczące żywienia rodziny najczęściej podejmowały matki, tę grupę stanowiło 65,7% badanych. Matki aktywne zawodowo stanowiły 73,7%, a nieaktywne – 26,3% wszystkich badanych matek. Badane matki najczęściej legitymowały się wykształceniem wyższym (47,5% badanych). Ojcowie pracujący zawodowo stanowili 95,3%, a niepracujący 4,7% wszystkich badanych ojców. Badani ojcowie najczęściej legitymowali się wykształceniem wyższym (45,5% badanych). W opinii rodziców chłopców, 29,4% dzieci jest szczupłych, 64,7% ocenia masę ciała chłopców jako prawidłową, natomiast 5,9% wskazuje na ich nadwagę. Z kolei 24,7% rodziców dziewczynek oceniło, że ich dziecko jest szczupłe, 70,8% że masa ciała ich dziecka jest prawidłowa, a 4,5% badanych rodziców dziewczynek określiło, że ich dziecko ma nadwagę. Żaden rodzic, zarówno dziewczynek jak i chłopców, nie ocenił swojego dziecka jako otyłego. Jednocześnie 71,5% badanych rodziców oceniło, że ich dzieci jedzą tyle, ile powinny, natomiast 16,4% – że dzieci są niejadkami.
Zachowania żywieniowe rodziców dzieci przedszkolnych (ogółem)
Analiza wyników wykazała, że 78,9% spośród wszystkich badanych rodziców oceniło swój poziom wiedzy na temat prawidłowego odżywiania dzieci jako pełny i wystarczający. Na pytanie dotyczące źródeł informacji o odżywianiu dzieci 32,1% spośród wszystkich badanych rodziców stwierdziło, że informacje te czerpie od rodziny lub znajomych, 31% z literatury fachowej, a 21,1% od lekarza pediatry lub dietetyka. 57,3% rodziców deklarowało, że zawsze posiada wiedzę o tym, co dziecko jadło podczas pobytu w przedszkolu, zaś 6,3% zawsze i 68,2% tylko czasami wykorzystuje tę wiedzę do przygotowywania posiłków w domu, unikając używania tych produktów, które były przez dziecko wcześniej spożywane.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Socha J, Stolarczyk A, Socha P: Zachowania żywieniowe – od genetyki do środowiska społeczno-kulturowego. Nowa Pediatr 2002; 3: 212-217. 2. Kozioł-Kozakowska A, Piórecka B, Schlegel-Zawadzka M: Program edukacji żywieniowej dla dzieci w wieku przedszkolnym i ich rodziców realizowany w Krakowie. Stud Med 2008; 11: 65-69. 3. Stankiewicz M, Pieszko M, Śliwińska A, Małgorzewicz S i wsp.: Występowanie nadwagi i otyłości oraz wiedza i zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży małych miast i wsi – wyniki badania Polskiego Projektu 400 Miast. Endokrynol Otyłość 2010; 8(2): 59-66. 4. Dymkowska-Malesa M, Skibniewska K: Udział posiłków przedszkolnych w pokryciu zapotrzebowania na podstawowe składniki odżywcze i energię. Bromat Chem Toksykol 2011; 3: 374-379. 5. Stankiewicz J, Bogdańska K: Ocena poziomu wiedzy żywieniowej pracowników przedszkoli w zakresie prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. Probl Hig Epidemiol 2013; 94(3): 479-483. 6. Charzewska J (red.): Rekomendacje dla realizatorów żywienia z zakresu zasad prawidłowego żywienia dzieci w przedszkolach. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2011; 9-101. 7. Platta A, Martul A: Ocena wiedzy rodziców w zakresie wpływu nieprawidłowych zachowań żywieniowych na rozwój otyłości prostej u dzieci. Bromat Chem Toksykol 2012; 3: 1087-1091. 8. Bryła M, Kulbacka E, Maniecka-Bryła I: Rola telewizji w kształtowaniu zachowań zdrowotnych dzieci i młodzieży. Cz. III. Zachowania antyzdrowotne. Hygeia Public Health 2011; 46(2): 235-243. 9. Sybilski A: Żywienie dzieci. Nowa Pediatr 2006; 2: 34-40. 10. Sadowska J, Krzymuska A: Ocena uzupełniania przedszkolnej racji pokarmowej przez rodziców u dzieci w wieku przedszkolnym. Bromat Chem Toksykol XLIII 2010; 2: 203-211. 11. Parks E, Kumanyika S, Stettler N: Practical application of the nutrition recommendations for the prevention and treatment of obesity in pediatric primary care. Pediatric Annals 2010; 39(3): 147-153. 12. Łoś-Rycharska E, Niecławska A: Analiza wybranych cech diety dzieci w wieku przedszkolnym i poniemowlęcym w zależności od sytuacji społeczno-ekonomicznej rodzin. Pediatr Pol 2010; 85: 471-480. 13. Leung A, Marchand V, Sauve R: The „picky eater”: the toddler or preachooler who does not eat. Pediatric Child Health 2012; 17(8): 455-457. 14. Gacek M: Sposób żywienia dzieci przedszkolnych ze środowiska wielkomiejskiego. Roczn PZH 2012; 63(4): 477-482. 15. Chmielewska A, Dziechciarz P, Gieruszczak-Białek D i wsp.: Postępy w żywieniu i wybranych chorobach przewodu pokarmowego u dzieci w 2012 roku. Med Prakt Pediatr 2013; 2: 18 -24. 16. Stankiewicz M, Pęgiel-Kamrat J, Zarzeczna-Baran M i wsp.: Styl żywienia dzieci przedszkolnych w opinii ich rodziców. Probl Hig Epidemiol 2006; 87(4): 273-277. 17. Bielaszka A, Szczepańska E, Kardas M et al.: The use of types of food in nutrition of children at the age of 3-6 years. Pol J Environ Stud 2008; 4B: 280-283. 18. Kolarzyk E, Janik A, Kwiatkowski J: Zwyczaje żywieniowe dzieci w wieku przedszkolnym. Probl Hig Epidemiol 2008; 89(4): 527-532. 19. Kozłowska-Wojciechowska M, Makarewicz-Wujec M: Badanie preferencji żywieniowych dzieci w wieku przedszkolnym. Roczn PZH 2005; 56(2): 165-169. 20. Wyka J, Grochowska-Niedworok E, Malczyk E i wsp.: Wiedza żywieniowa rodziców oraz występowanie nadwagi i otyłości wśród dzieci w wieku szkolnym. Bromat Chem Toksykol 2012; 3: 680-684. 21. Białokoz-Kalinowska I, Konstantynowicz J, Abramowicz P, Piotrowska-Jastrzębska J: Ocena efektywności programu edukacyjnego „Szkoła Zdrowego Żywienia” w programowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych wśród dzieci z otyłością i wśród ich rodziców. Pediatr Współcz Gastroenterol Hepatol Żywienie Dziecka 2005; 7(3): 239-241.
