Ropnie głębokie szyi przestrzeni przy- i zagardłowej występują rzadko i zawsze powodują duże trudności diagnostyczne. Ropnie i nacieki zapalne w tych przestrzeniach są powikłaniem infekcji górnych dróg oddechowych: zapaleń gardła, migdałków, zapaleń zatok przynosowych, ucha zewnętrznego i środkowego (1, 2). Związane jest to ze spływem chłonki z w/w narządów do węzłów chłonnych znajdujących się w przestrzeniach głębokich szyi (3). Przestrzeń przygardłowa ma kształt odwróconej piramidy, rozciąga się ona od podstawy czaszki, wierzchołkiem sięga do rogu większego kości gnykowej. Od przodu ograniczona jest gałęzią żuchwy, bocznie płatem głębokim ślinianki przyusznej i mięśniem skrzydłowym przyśrodkowym, od tyłu powięzią przedkręgową, przyśrodkowo boczną ścianą gardła i migdałkiem podniebiennym. Przestrzeń podzielona jest wyrostkiem rylcowatym na część przed- i zarylcową. W części przedniej znajdują się tkanka tłuszczowa i węzły chłonne, w części zarylcowej: tętnica szyjna wspólna, żyła szyjna wewnętrzna, pień szyjny współczulny oraz nerwy czaszkowe IX, X, XII. Przestrzeń zagardłowa rozciąga się od podstawy czaszki, od poziomu rozwidlenia tchawicy w śródpiersiu, w linii pośrodkowej szyi, za tylną ścianą gardła, od kręgosłupa oddziela ją powięź przedkręgosłupowa. W przestrzeni tej znajdują się węzły chłonne (1, 2, 4). Procesy zapalne toczące się w w/w przestrzeniach ze względu na ich położenie w głębokich partiach szyi, dobrze odgraniczonych od tkanek powierzchownych przez mięśnie i powięzi, dają mało charakterystycznych objawów, długo pozostają bez rozpoznania lub diagnoza jest nieprawidłowa. Procesy zapalne toczące się w przestrzeniach głębokich szyi, ze względu na umiejscowienie i połączenia anatomiczne, mogą powodować groźne dla życia powikłania, jak: zapalenie śródpiersia i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz upośledzenie drożności dróg oddechowych. Leczenie polega na antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania oraz drenażu chirurgicznym z dojścia zewnętrznego lub przez jamę ustną.

Celem pracy jest zwrócenie uwagi na trudności diagnostyczne w rozpoznawaniu ropni głębokich szyi u dzieci z powodu braku charakterystycznych objawów klinicznych i skąpości ich występowania.

Przeanalizowano przypadki 18 dzieci leczonych w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej WUM w latach 2008-2013 z powodu ropni głębokich szyi. W badaniu zwrócono uwagę na wiek dzieci, płeć, metody diagnostyczne, sposób leczenia, ale szczególnie skoncentrowano się na występujących u dzieci objawach klinicznych, które doprowadziły do rozpoznania.

Osiemnaścioro dzieci leczonych w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej WUM z powodu ropni lub nacieków zapalnych w przestrzeni przy- i zagardłowej było w wieku od 7 miesięcy do 14 lat. Sześcioro było w wieku poniżej 2. r.ż. (średni wiek – 13 miesięcy). Średni wiek pozostałych 12 dzieci wynosił 6,5 roku. Ogólnie 12 dzieci było w wieku poniżej 5. r.ż. (6) (ryc. 1).

W grupie było 6 dziewczynek i 12 chłopców. Wszystkie dzieci w okresie przed rozpoznaniem procesu zapalnego w przestrzeniach głębokich szyi miały infekcję. Leczone objawowo zapalenie gardła około 3 tygodnie wcześniej wystąpiło u 3 dzieci w wieku powyżej 10. roku życia. Czworo dzieci w wieku poniżej 18 miesięcy było leczonych antybiotykiem doustnym lub Fenspirydem od około 4-6 dni z powodu podwyższonej temperatury ciała w przebiegu infekcji i przy braku poprawy klinicznej skierowano je do szpitala. Powodem przyjęcia do oddziału laryngologii były powiększone węzły chłonne, zaburzenia połykania i niewielki szczękościsk w jednym przypadku. Sześcioro dzieci w wieku poniżej 5. roku życia było hospitalizowanych w innych oddziałach z powodu: podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych ze sztywnością karku (dwoje), z podejrzeniem zapalenia krtani z dusznością i chrypką (dwoje), z zapaleniem węzłów chłonnych z ograniczeniem ruchomości szyi (dwoje). Brak ustąpienia objawów, utrzymująca się podwyższona temperatura ciała i podwyższone wykładniki stanu zapalnego były powodem skierowania do oddziału laryngologii. U jednego 7-letniego chłopca rozpoznano ropień przestrzeni zagardłowej z powodu przymusowego ustawienia szyi i dysfagii w przebiegu wznowy ostrej białaczki limfatycznej. Inny 7-letni chłopiec leczony był w oddziale chorób zakaźnych z powodu ostrego zapalenia węzłów chłonnych szyi. W trakcie leczenia znormalizowały się wykładniki zaplenia, dziecko przestało gorączkować, w badaniu usg szyi zmniejszyły się węzły chłonne, ale utrzymywało się ograniczenie ruchomości szyi do tyłu – w TK rozpoznano ropień zagardłowy (ryc. 2).