Streszczenie
Wstęp. Stwierdzenie obecności prątków należących do Mycobacterium tuberculosis complex w materiale klinicznym od chorego jest podstawą mikrobiologicznego potwierdzenia gruźlicy, a wyhodowanie szczepu stanowi pewny dowód aktywnej choroby. Wyniki licznych badań pokazują, że około 0,1-4% uzyskanych hodowli może być wynikiem krzyżowej kontaminacji. Dochodzi do niej najczęściej podczas procedur diagnostycznych – głównie w trakcie opracowania i posiewu materiałów od chorych, rzadziej w wyniku zakażenia w czasie zabiegów medycznych.
Cel pracy. Częstość występowania zakażeń krzyżowych podczas rutynowej diagnostyki gruźlicy w Krajowym Referencyjnym Laboratorium Prątka (KRLP).
Materiał i metody. W latach od 2011 do czerwca 2014 roku KRLP otrzymało 28 308 materiałów klinicznych od chorych z podejrzeniem gruźlicy. Materiał do analizy stanowiło 598 szczepów Mycobacterium tuberculosis complex wyhodowanych od 408 chorych. Do badań epidemiologicznych i molekularnych wyselekcjonowano 26 szczepów (4,3%), które wg wytycznych CDC spełniały kryteria podejrzenia zakażeń krzyżowych. Informacjami decydującymi o wyborze szczepów były: taka sama data posiewu i/lub kolejny numer badania w bliskiej odległości czasowej do materiału, z którego również uzyskano hodowlę.
Analizę molekularną szczepów przeprowadzono, wykorzystując metodę spoligotyping oraz MIRU-VNTR.
Wyniki. Zbadano 12 potencjalnych ognisk zakażeń wewnątrzlaboratoryjnych. Ostatecznie kontaminacje potwierdzono w 4 przypadkach. Konsekwencją było uzyskanie 5 (0,8%) fałszywych hodowli M. tuberculosis complex z ogólnej puli 598 szczepów.
Wnioski. Wykrywanie wewnątrzlaboratoryjnych kontaminacji materiałów od chorych z podejrzeniem gruźlicy ma znaczenie epidemiologiczne, kliniczne i terapeutyczne. Właściwy system nadzoru i identyfikacji zakażeń krzyżowych wymaga prawidłowego prowadzenia dokumentacji medycznej, wnikliwej analizy wyników badań przez mikrobiologów oraz zastosowania odpowiednich narzędzi biologii molekularnej w analizie porównawczej wzorów DNA badanych szczepów.

Summary
Introduction. Identification of Mycobacterium tuberculosis complex in clinical material from the patient is the basis of microbiological confirmation of TB, and remains gold standard for diagnosis. The results of numerous studies show that about 0.1-4% derived culture may be the result of cross-contamination. It occurs most frequently during processes of collection and processing of clinical samples, as a result of infection during medical procedures.
Aim. Determining the incidence of cross-contamination in the National Tuberculosis Reference Laboratory during 2011-June 2014.
Material and methods. The material for the study were 598 isolates of Mycobacterium tuberculosis complex from 408 patients with suspected tuberculosis. For the epidemiological and molecular analysis we selected 26 (4.3%) cultures, which, according to the CDC guidelines, could be potentially false-positive. The information that determined the choice of strains is the same date of inoculation and the sequence number of the study or in close proximity to the material from which the culture was obtained. Molecular analysis of the strains was performed using spoligotyping and MIRU-VNTR methods.
Results. We examined 12 potential cross-contamination incidents. Finally, contamination was confirmed in 4 cases. The consequence was to obtain 5 (0.8%) false-positive cultures of M. tuberculosis complex.
Conclusions. Detection of cross-contamination of materials from patients with suspected tuberculosis has epidemiological, clinical and therapeutic significance. Proper system of monitoring and identification of false positive cultures requires reliable medical documentation and using appropriate genotyping methods.