Streszczenie
Wstęp. Najczęstsze przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) u dzieci znacznie różnią się od tych opisywanych u dorosłych. Do najważniejszych należą: mutacje genetyczne, wady anatomiczne przewodów trzustkowych, zaburzenia gospodarki lipidowej i choroby dróg żółciowych. Duża część PZT (30-40%) nadal jest opisywana jako idiopatyczna. Wiadomo, iż jedną z najczęstszych przyczyn ostrego zapalenia trzustki u dzieci są urazy jamy brzusznej. Duże urazy powodują uszkodzenie przewodu trzustkowego, zaburzenie odpływu soku trzustkowego i tworzenie się pseudotorbieli. Małe urazy początkowo mogą nie powodować dolegliwości klinicznych, a ujawnić się po miesiącach lub latach jako PZT.
Wiedza na temat potencjalnej roli urazu w etiologii przewlekłego zapalenia trzustki ogranicza się do opisów przypadków lub niewielkich grup pacjentów, głównie dorosłych.
Cel pracy. Celem naszej pracy była ocena roli urazu jamy brzusznej jako potencjalnej przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki u dzieci.
Materiał i metody. Do badania włączono 238 dzieci z PZT hospitalizowanych w latach 1988-2014. Retrospektywnie analizowano dane kliniczne pod kątem przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki, uwzględniając: wywiad osobniczy, w tym współwystępowanie chorób dróg żółciowych lub zaburzeń lipidowych, wywiad rodzinny, wyniki badań obrazowych, obecność mutacji genów związanych z PZT (CFTR, SPINK1, PRSS1).
Wyniki. U 10 dzieci (4,2%) stwierdzono wyraźny związek między urazem jamy brzusznej a pierwszym epizodem zapalenia trzustki. W trzech przypadkach był to „klasyczny” uraz rowerowy. Czworo dzieci zostało pobitych (kopnięcie lub uderzenie pięścią w brzuch). Jedno dziecko zostało silnie uderzone piłką w brzuch, jedno spadło z drzewa i upadło na brzuch. U 6 z 10 pacjentów (60%) z urazem brzucha stwierdzono współwystępowanie innych czynników etiologicznych PZT.
Wnioski. Uraz brzucha najprawdopodobniej nie jest przyczyną PZT samą w sobie, a jedynie czynnikiem ujawniającym/inicjującym zapalenie u chorych, którzy są do tego predysponowani.

Summary
Introduction. The most common causes of chronic pancreatitis (CP) in children differ significantly from those reported in adults. The most important are gene mutations, anatomic anomalies of pancreatic ducts, lipid disorders and biliary tract diseases. A large percent of CP cases (30-40%) is still described as idiopathic. It is known that one of the most common causes of acute pancreatitis in children is abdominal trauma. Major injuries cause damage of pancreatic duct, pancreatic juice outflow disorder, and the formation of pseudocysts. Small injuries can initially cause no clinical symptoms, and appear after months or years as CP.
Current knowledge about the potential role of abdominal trauma in the etiology of chronic pancreatitis is limited to the descriptions of case reports or small groups of patients, mainly adults.
Aim. The aim of our study was to evaluate the role of abdominal trauma as a cause of chronic pancreatitis in children.
Material and methods. 238 children with chronic pancreatitis were enrolled into the study. Data was analyzed in terms of the causes of chronic pancreatitis taking into account: medical history, including coexistence of biliary or lipid disorders, family history, results of imaging studies, the presence of mutations in genes associated with CP (CFTR, SPINK1, PRSS1).
Results. In 10 children (4.2%) was found a clear relationship between abdominal trauma and the first exacerbation of chronic pancreatitis. In 3 cases it was a „classic” bicycle injury. Four children were beaten (kick or blow with a fist in the stomach). One child has been heavily hit by the ball in the stomach, one – fell from the tree. In 6 of the 10 patients (60%), abdominal trauma coexisted with other etiological factors of CP.
Conclusions. Abdominal trauma is probably not the cause of CP by itself, but only a factor revealing/initiating inflammation in patients who are predisposed to it.