© Borgis - Nowa Pediatria 2/2015, s. 62-67
*Beata Całyniuk1, Katarzyna Fibich1, Karolina Kulik-Kupka1, Marzena Zołoteńka-Synowiec2, Ewa Malczyk2
Wzory żywieniowe chłopców trenujących w Akademiach Piłki Nożnej – energia i składniki odżywcze
Nutrition models of boys training in the Academy of Football – energy and nutrients
1Zakład Żywienia Człowieka, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Elżbieta Grochowska-Niedworok
2Instytut Dietetyki, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Nysa
Dyrektor Instytutu: dr hab. n. med. Zbigniew Ciemniewski, prof. PWSZ w Nysie
Summary
Introduction. Rational nutrition and physical activity are the best ways to prevent chronic non-communicable diseases. Nutrition of boys aged 8-12 years is very important, in relation to the period of the organism growth, as well as higher rates of physical activity.
Aim. The aim of this study was to nutrition models of boys aged 8-12 years that train in the Football Academy, by determining the supply of energy and nutrients.
Material and methods. Diet evaluation was based on a nutritional interview that was repeated 3 times. The nutritional value and energy were calculated using the computer program called Dieta 5. Obtained data was compared with current standards of nutrition.
Results. Food rations provided to young athletes in each age category were incompatible with the rules of rational nutrition. Studying food rations showed significant energy deficit.
Conclusions. There were no significant statistical differences in the diet between a group of 8-9 and 10-12 year-old boys. It is recommended that further research of the diet of physically active children, as far as quantitative assessment is concerned, are to be continued in the future.
Wstęp
Racjonalne odżywianie i aktywność fizyczna to najlepszy sposób prewencji przewlekłych chorób niezakaźnych (1, 2). Wzór żywienia jest to zespół zachowań i zwyczajów związany z realizacją potrzeb pokarmowych (3). O wzorze żywieniowym decyduje właściwa, zgodna z zapotrzebowaniem i racjonalna struktura składników odżywczych (3).
Nieracjonalny wzór żywienia może być jednym z istotnych czynników rozwoju niezakaźnych chorób przewlekłych. Przy ocenie wzoru żywienia zwraca się głównie uwagę na: wartość energetyczną racji pokarmowych, zawartość tłuszczów zwierzęcych bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol, podaż białka zwierzęcego i błonnika pokarmowego (4).
Żywienie dzieci i młodzieży uprawiającej sport jest bardziej złożone niż dorosłych. Oprócz zwiększonego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze wynikające z dyscypliny sportowej, należy także uwzględnić potrzeby wynikające z okresu wzrostu i rozwoju czy dorastania. Istotnym elementem jest zatem świadomość potrzeb żywieniowych trenerów, dzieci, a przede wszystkim rodziców. Mimo ogromnego znaczenia tych zagadnień w zapewnieniu prawidłowego rozwoju oraz zdrowia dzieci i młodzieży, w piśmiennictwie ciągle brakuje publikacji dotyczących tych kwestii (5).
Osoby uprawiające sport oraz rodzice dzieci powinni korzystać z fachowej pomocy dietetyków. W celu kontroli rozwoju dzieci powinno się korzystać z siatek centylowych, które dają wiarygodne informacje co do rozwoju i tempa wzrostu dziecka na tle danej populacji (6-8).
Cel pracy
Celem pracy było badanie wzorów żywieniowych chłopców w wieku 8-12 lat trenujących w Akademiach Piłki Nożnej, przez określenie podaży energii i składników odżywczych.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w pięciu losowo wybranych jednostkach Akademii Piłki Nożnej znajdujących się na terenie całej Polski (Katowice, Czeladź, Rzeszów, Warszawa, Białystok).
Akademia Piłki Nożnej skupia zarówno zawodników klubów sportowych, jak i amatorów piłki nożnej chcących nauczyć się mistrzowskiej techniki panowania nad piłką.
Materiał do badań stanowiły jadłospisy zebrane w formie trzykrotnie powtórzonego wywiadu 24-godzinnego (niedziela, środa, piątek), spisanego indywidualnie z każdym dzieckiem i jego opiekunem, wykorzystując do określenia porcji „Album fotografii produktów i potraw” (9). Badania przeprowadzono wśród 100 chłopców w wieku 8-12 lat (15 chłopców w wieku 8 lat, 15 – 9 lat, 15 – 10 lat, 24 – 11 lat i 31 w wieku 12 lat).
Analizowano łącznie 300 jadłospisów. Do oceny ilościowej jadłospisów wykorzystano program komputerowy Dieta 5. Obliczono wartość energetyczną, zawartość białka, tłuszczu, węglowodanów i błonnika pokarmowego. Uzyskane dane porównano z obowiązującymi normami żywienia opracowanymi przez Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) w Warszawie z roku 2012 dla kategorii wiekowej 8-9 lat i 10-12 lat (10).
Dokonano również pomiarów masy ciała i wzrostu za pomocą urządzenia BSM 370. Wyniki odniesiono do siatek centylowych z 2010 roku (8).
Wyniki poddano analizie statystycznej przy pomocy programu kalkulacyjnego Microsoft Excel 2007. Obliczono średnią arytmetyczną (x), odchylenie standardowe (SD), medianę (Me), procent normy (% normy), współczynnik zmienności (CV), minimum (Min), maksimum (Max), błąd standardowy (SE) oraz wykonano analizę porównawczą sposobu żywienia chłopców w dwóch kategoriach wiekowych: 8-9 lat oraz 10-12 lat przy pomocy testu t-Studenta.
Wyniki
Wyniki wartości średnich pomiarów wzrostu i masy ciała w poszczególnych kategoriach wiekowych oraz pozycję na siatkach centylowych przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Wartości średnie pomiaru wzrostu i masy ciała w poszczególnych kategoriach wiekowych oraz pozycja na siatkach centylowych.
Wiek
(N) | Wzrost
[cm] | Masa ciała
[kg] |
| x ± SD | SC | x ± SD | SC |
| 8 lat (N = 15) | 132,2 ± 3,7 | 50-75 | 27,7 ± 3,2 | 50-85 |
| 9 lat (N = 15) | 139,1 ± 6,5 | 50-75 | 33,5 ± 8,2 | 50-85 |
| 10 lat (N = 15) | 140,3 ± 5,7 | 25-50 | 34,7 ± 5,6 | 50-85 |
| 11 lat (N = 24) | 147,6 ± 5,4 | 50-75 | 38,3 ± 6,0 | 50-85 |
| 12 lat (N = 31) | 152,4 ± 5,8 | 25-50 | 42,8 ± 6,4 | 50-85 |
x – średnia arytmetyczna; SD – odchylenie standardowe; SC – pozycja na siatce centylowej
Wyniki przeprowadzonej analizy wartości średnich udziału energii ze składników pokarmowych w badanych racjach pokarmowych przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Wartości średnie udziału energii ze składników pokarmowych w badanych racjach pokarmowych.
Wiek
(N) | Białko
[%] | Tłuszcze
[%] | Węglowodany
[%] |
| 8 lat (N = 15) | 26,8 | 26,1 | 47,1 |
| 9 lat (N = 15) | 24,0 | 28,8 | 47,2 |
| 10 lat (N = 15) | 24,5 | 23,6 | 51,9 |
| 11 lat (N = 24) | 27,6 | 22,6 | 49,8 |
| 12 lat (N = 31) | 22,0 | 27,2 | 50,8 |
| Ogółem | 24,7 | 25,6 | 49,6 |
Wyniki wartości energetycznej oraz zawartości podstawowych składników odżywczych w badanych racjach pokarmowych przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3. Wartość energetyczna oraz zawartość podstawowych składników odżywczych w badanych racjach pokarmowych.
| Składnik | x ± SD | % normy | Mediana | CV [%] | SE | Min | Max |
| Energia [kcal] | 1207,6 ± 149,6 | 49,8 | 1223,7 | 12,4 | 15,0 | 800,3 | 1669,4 |
| Białko [g] | 53,2 ± 7,4 | 147,8 | 52,4 | 12,4 | 0,7 | 38,2 | 70,8 |
| Tłuszcz [g] | 45,9 ± 9,3 | 57,3-98,8 | 46,2 | 20,3 | 0,9 | 23,6 | 68,6 |
| Nasycone kwasy tłuszczowe [g] | 19,3 ± 4,1 | ; | 18,9 | 21,5 | 0,4 | 8,3 | 29,8 |
| Jednonienasycone kwasy tłuszczowe [g] | 17,6 ± 4,2 | ; | 17,6 | 24,0 | 0,4 | 9,2 | 29,6 |
| Wielonienasycone kwasy tłuszczowe [g] | 5,4 ± 2,0 | ; | 4,8 | 36,6 | 0,2 | 2,4 | 13,1 |
| Cholesterol [g] | 217,1 ± 61,3 | ; | 209,2 | 28,3 | 6,2 | 88,2 | 383,5 |
| Węglowodany ogółem [g] | 158,2 ± 25,0 | ; | 159,2 | 15,8 | 2,5 | 98,2 | 221,9 |
| Sacharoza [g] | 40,4 ± 14,0 | ; | 39,8 | 34,6 | 1,4 | 11,1 | 89,8 |
| Błonnik [g] | 13,5 ± 2,5 | 77,3 | 13,5 | 18,8 | 0,3 | 7,7 | 19,1 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Jarosz M, Rychlik E: Epidemia otyłości – jaka przyszłość nas czeka? Gastroenterol Pol 2010; 17: 47-52. 2. Marcysiak M, Ciosek A, Żywica M et al.: Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna uczniów klas sportowych i ogólnych w Ustrzykach Dolnych. Probl Piel 2009; 17: 216-222. 3. Gronowska-Senger A: Zarys oceny żywienia. SGGW, Warszawa 2009. 4. Bronkowska M: Badanie wzorów żywienia osób zdrowych oraz obciążonych otyłością i jej wybranymi powikłaniami w aspekcie stanu odżywienia. UP, Wrocław 2012. 5. Purcell LK: Sport nutrition for young athletes. Paediatrics Child Health 2013; 18: 200-202. 6. Woynarowska B, Palczewska I, Oblacińska A: Standardy WHO rozwoju fizycznego dzieci w wieku 0-5 lat. Siatki centylowe długości/wysokości i masy ciała, wskaźnika masy ciała BMI i obwodu głowy. Med Wieku Rozwoj 2012; 16: 232-239. 7. Kułaga Z, Różdżyńska A, Palczewska I et al.; Grupa Badaczy OLAF: Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźnika masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce – wyniki badania OLAF. Pediatria 2010; 7: 690-700. 8. Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej: Nowe siatki centylowe dla dzieci i młodzieży. 20.03.2014. http://www.ptmr.edu.pl/lekarze/aktualnosci/nowe_siatki_centylowe_dla_dzieci_i_mlodziezy. 9. Szponar L, Wolnicka K, Rychlik E: Album fotografii produktów i potraw. IŻŻ, Warszawa 2000. 10. Jarosz M: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. IŻŻ, Warszawa 2012. 11. Fornal-Urban A, Kęska A, Nowacka-Dobosz S: Nawyki żywieniowe dzieci i młodzieży grających w szachy. Endokrynologia, Diabet Chor Przem Mat Wieku Rozw 2008; 14: 187-191. 12. Kolmaga A, Zimna-Walendzik E, Rusińska A et al.: Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości. Część I. Ocena parametrów antropometrycznych, subiektywnej aktywności fizycznej i stanu uzębienia. Hyg Pub Health 2011; 46: 64-70. 13. Zimna-Walendzik E, Kolmaga A, Tafalska E: Styl życia – aktywność fizyczna, preferencje żywieniowe dzieci kończących szkołę podstawową. Żywność Nauka Technologia Jakość 2009; 4: 195-203. 14. Birch L, Fisher J: Development of heating behaviors among children and adolescents. Pediatrics 1998; 101: 539. 15. Charbos E, Charzewska J, Rogalska-Niedźwiedź M et al.: Mała aktywność fizyczna młodzieży w wieku pokwitania sprzyja rozwojowi otyłości. Prob Hig Epidemiol 2008; 89: 58-61. 16. Malczewska J: Podstawy racjonalnego żywienia i uzupełniania płynów w szkoleniu młodocianych piłkarzy. Oficjalny serwis Polskiego Związku Piłki Nożnej. 29.12.2013. http://www.pzpn.pl/index.php/Federacja/Trenerzy/Materialy-szkoleniowe/Zywienie-mlodych-milkarzy-Jadwiga-Malczewska. 17. Krawiec P, Miedzwiecka M, Pac-Kożuchowska E: Wybrane czynniki ryzyka miażdżycy u dzieci lubelskich w wieku 10-12 lat. Probl Hig Epidemiol 2010; 91: 256-262. 18. Malczewska-Lenczowska J, Szczepańska B, Wajszczyk B, Orysiak J: Stan odżywienia i sposób żywienia dziewcząt z warszawskiego gimnazjum sportowego. Probl Hig Epidemiol 2011; 92: 640-643. 19. Falkowska A, Stefańska E, Ostrowska L: Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 10-12 lat o zróżnicowanym stopniu odżywienia. Endokrynol Otył Zab Przem Mat 2011; 7: 222-228. 20. Szczepańska E, Przeliorz M: Ocena sposobu żywienia dzieci i młodzieży zamieszkałych w wybranych domach dziecka z terenu Górnego Śląska. J Ecol Health 2012; 16: 204-208. 21. Figurska-Ciura D, Bartnik J, Bronowska M, Biernat J: Jakościowa i ilościowa ocena wpływu edukacji żywieniowej na spożycie wybranych składników pokarmowych oraz ocena wiedzy żywieniowej młodych piłkarzy. Probl Hig Epidemiol 2014; 95: 471-476. 22. Goluch-Koniuszy Z, Friedrich M, Radziszewska M: Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia oraz prozdrowotna edukacja żywieniowa dzieci w okresie skoku pokwitaniowego z terenu miasta Szczecin. Roczn PZH 2009; 60: 143-149. 23. Grajeta H, Ilow R, Prescha A et al.: Ocena wartości energetycznej i odżywczej posiłków przedszkolnych. Roczn PZH 2003; 54: 417-425. 24. Murat K, Żurek M, Michno M, Michalski C: Wpływ diety o różnej zawartości węglowodanów na metabolizm człowieka podczas spoczynku i wysiłku fizycznego. Aktywność Ruchowa Ludzi w Różnym Wieku 2012; 16: 103-111. 25. Dietitians of Canada, the American Dietetic Association, and the American College of Sports Medicine Joint position statement: Nutrition and athletic performance. Can J Diet Pract Res 2000; 61: 176-192. 26. Czeczelewski J, Michalska A, Raczynski G: Zastosowanie analizy skupień do oceny społeczno-ekonomicznych i demograficznych uwarunkowań sposobu żywienia dzieci w wieku 10-15 lat. Żyw Człow Metab 2003; 30: 176-181. 27. Trafalska E: Assessing diets for energy and nutrients content in nursery school children from Lodz, Poland. Roczn PZH 2014; 65: 27-33. 28. Wawrzyniak A, Hamułka J, Brenk M: Ocena sposobu żywienia dzieci i młodzieży z wybranego domu dziecka. Roczn PZH 2010; 61: 183-189. 29. Rogalska-Niedźwiedź M, Charzewska J, Charbos E et al.: Sposób żywienia dzieci czteroletnich ze wsi na tle dzieci z miast. Probl Hig Epidemiol 2008; 89: 80-84. 30. Sochacka-Tatara E, Jacek R, Sowa A, Musiał A: Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. Probl Hig Epidemiol 2008; 89: 389-394. 31. Gacek M, Fedor M: Ilościowa i jakościowa ocena zbiorowego żywienia młodzieży w wieku 16-18 lat na wakacyjnym obozie sportowym. Roczn PZH 2005; 56: 253-258. 32. Durá-Travè T, Gallinas-Victroriano F: Caloric and nutrient intake in children with attention deficit hyperactivity disorder treated with extended-release methylphenidate: analysis of a cross-sectional nutrition survey. J R S M Open 2014; 5: 1-8. 33. Zabrocki R, Kaczyński R: Ocena zachowań żywieniowych młodzieży uprawiającej sporty wysiłkowe, na przykładzie pływania. Bromt Chem Toksykol 2012; 45: 729-732. 34. Noworolnik K, Wirkijowska A, Rzedzicki Z: Znaczenie błonnika pokarmowego w diecie oraz jego zawartość w ziarnie jęczmienia jarego w zależności od odmian i gęstości siewu. Fragm Agron 2013; 30: 132-139. 35. Witkowska A, Borawska MH: Znaczenie błonnika pokarmowego i jego preparatów w zapobieganiu i leczeniu nadwagi. Pol Merk Lek 1999; 6: 224-226. 36. Vio F, Salinas J, Montenegro E et al.: Efecto de una intervención educativa en alimentación saludable en profesores y niños preescolares y escolares de la región de Valparaíso. Chile Nutr Hosp 2014; 29: 1298-1304.
