© Borgis - Nowa Pediatria 2/2015, s. 76-80
*Karolina Kulik-Kupka1, Beata Całyniuk2, Anna Brończyk-Puzoń1, Aneta Koszowska1, Justyna Nowak1, Barbara Zubelewicz-Szkodzińska1
Przestrzeganie zaleceń dietetycznych oraz częstość stosowania suplementacji przez dzieci i młodzież z chorobami nowotworowymi
Compliance with dietary recommendations and frequency of supplements use by children and adolescents with neoplastic diseases
1Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Barbara Zubelewicz-Szkodzińska
2Zakład Żywienia Człowieka, Katedra Dietetyki, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Elżbieta Grochowska-Niedworok
Summary
Introdution. Nutrition in neoplastic disease is important and should be adjusted to current patient’s clinical condition. Parents and children should have regular contact with dietitian who educates them about nutrition rules in neoplastic diseases.
Aim. The aim of the study was to evaluate adhere dietary recommendations among children with neoplasms.
Material and methods. The study included 30 children with neoplastic disease (13 girls and 17 boys), patients of the Department of Hematology and Oncology in the Children Centre of Pediatrics and Oncology under one of silesian hospital. Some of the patients were under control of outpatient Clinic of Hematology and Oncology. Author’s questionnaire with 27 questions were used in the study. Parents filled in the questionnaire. The research results were analysed by means of STATISTICA 10. The level of relevance was assumed at α = 0.05.
Results. Most of the study participants consumed both hospital meals and products which were brought by parents/legal guardians. Only some of the parents/legal guardians paid attention to dietary recommendation when brought any products for children with neoplastic disease. The most of them (63.4%) pointed boiling like the most often method to prepare a meals. The most of children (63.3%) received supplements.
Conclusions. 1. The majority of the participants of the research followed the nutritionist’s recommendation only when they were hospitalized. 2. Most of examined patients use diet supplements.
Wstęp
Choroby nowotworowe są wciąż tematem budzącym strach i dezorientację. Pomimo iż częściej dotyczą one osób dorosłych, to chorują na nie także i dzieci (ok. 1% wszystkich zachorowań na choroby nowotworowe), wśród których są one drugą przyczyną zgonu po ukończeniu 1. roku życia (1, 2). W Polsce co roku wykrywa się w tej grupie wiekowej ok. 1100-1200 nowych zachorowań (3).
Najczęściej u dzieci diagnozowane są 3 rodzaje nowotworów:
– białaczki – 25% wszystkich nowotworów u dzieci. Najczęściej występuje ostra białaczka limfoblastyczna, która stanowi 80% zachorowań (1, 4). U dzieci stosowane są bardziej agresywne terapie lecznicze niż u osób dorosłych. Pozwalają one uzyskać wyleczenie u prawie 90% pacjentów (5);
– nowotwory ośrodkowego układu nerwowego – 20% wszystkich nowotworów. Są to najczęściej występujące guzy lite w populacji dziecięcej. W odniesieniu do częstości stanowią one także główną przyczynę zgonu dzieci z chorobami onkologicznymi (6);
– chłoniaki – 10% chorób nowotworowych. W odróżnieniu od białaczek początek choroby ma miejsce poza szpikiem (głównie węzły chłonne). Zapadalność na ten typ nowotworu wzrasta wraz z wiekiem (1, 4, 7).
Zarówno w trakcie choroby nowotworowej, jak i po zakończeniu leczenia bardzo ważna jest znajomość zaleceń żywieniowych oraz ich przestrzeganie. Właściwe żywienie pozwala pokryć zapotrzebowanie organizmu na wszystkie niezbędne składniki oraz może być wykorzystywane do łagodzenia objawów związanych z leczeniem, takich jak stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej. Wpływa ono także na rozwój fizyczny dziecka, pracę układu immunologicznego oraz podatność organizmu na zakażenia. Właściwy stan odżywienia pozwala na lepszą tolerancję chemioterapii (8, 9). W trakcie choroby nowotworowej żywienie powinno spełniać zasady diety łatwo strawnej, bogatobiałkowej (10). Bardzo ważne jest zaznajomienie rodziców oraz samych pacjentów ze szczególnymi zasadami diety w trakcie stosowania terapii przeciwnowotworowej, tzn. z odpowiednim doborem produktów spożywczych (np. w trakcie stosowania chemio- lub radioterapii wykluczenie świeżych miękkich owoców czy jaj gotowanych na miękko) (1).
U niektórych pacjentów niezbędne jest także wprowadzenie pewnych modyfikacji diety polegających na stosowaniu np. diety bezmlecznej, bezglutenowej (ze względu na uszkodzenie kosmków jelitowych w trakcie leczenia onkologicznego), diety ubogopurynowej (przede wszystkim na początku leczenia), diety z ograniczeniem surowych produktów (w tym świeżych soków, niepoddanych pasteryzacji; ten rodzaj modyfikacji żywienia ważny jest szczególnie u pacjentów, którzy niedawno zostali poddani przeszczepieniu komórek krwiotwórczych) (11). Restrykcyjne zasady żywieniowe powinny dotyczyć zwłaszcza okresu neutropenii – z diety dziecka wyklucza się wtedy surowe warzywa oraz owoce, produkty mleczne, gazowane napoje, soki niepoddane pasteryzacji, gdyż produkty te mogą zawierać drobnoustroje zagrażające w tym okresie życiu oraz zdrowiu dziecka (12).
Cel pracy
Celem pracy była ocena przestrzegania zaleceń dietetycznych oraz częstości stosowania suplementacji przez dzieci oraz młodzież z chorobami nowotworowymi.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w jednym ze śląskich szpitali od września 2011 do końca lutego 2012 roku. Objęto nimi grupę 30 dzieci w wieku od 3 do 18 lat (17 chłopców i 13 dziewcząt) będących pacjentami Oddziału Hematologii i Onkologii Dziecięcej oraz Poradni Hematologiczno-Onkologicznej. Pacjenci zostali podzieleni na cztery grupy wiekowe: 3-6 lat (4 dziewczęta, 11 chłopców), 7-10 lat (4 dziewczęta, 1 chłopiec), 11-14 lat (4 dziewczęta, 3 chłopców) oraz 15-18 lat (1 dziewczyna, 2 chłopców). Populacja przebadanych pacjentów różniła się pod względem rodzaju nowotworów, na które chorowały dzieci. Wyszczególnione zostały dwie grupy badanych: chorzy z nowotworami układu krwiotwórczego (66,7%, n = 20; białaczki, chłoniaki oraz histiocytoza komórek Langerhansa) oraz dzieci z nowotworami litymi (33,3%, n = 10; neuroblastoma, guzy mózgu, nowotwory kości, nerczak płodowy, mięsaki tkanek miękkich). Wśród badanych dzieci zastosowano również różne metody terapii leczniczej. Największa liczba dzieci poddawana była chemioterapii (56,7%, n = 17), natomiast najmniejsza – radioterapii (3,3%, n = 1). W chwili przeprowadzania badań ankietowych u 26,7% (n = 8) pacjentów nie była stosowana żadna terapia lecznicza, natomiast 4 (13,3%) pacjentów leczonych było za pomocą chemioterapii wraz z lekami steroidowymi stosowanymi z powodu innych wskazań.
Do badań wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety jednokrotnego wyboru, skierowany do rodziców lub prawnych opiekunów dzieci z chorobami nowotworowymi. Ankieta była anonimowa, dobrowolna, wypełniana indywidualnie z każdym z rodziców/prawnych opiekunów. Składała się ona z dwóch części. Pierwsza z nich obejmowała pytania dotyczące m.in. wieku, płci pacjenta, rodzaju nowotworu, zastosowanej terapii, przestrzegania zaleceń dietetycznych, ilości spożywanych posiłków, wypijanych napojów, ulubionych potraw dziecka, stosowanej metody obróbki termicznej, konsystencji i temperatury serwowanych potraw oraz stosowania suplementacji i jej rodzaju. Druga część badania ankietowego składała się natomiast z tabeli sprawdzającej częstość spożywania konkretnych produktów.
Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej wykonanej w programie STATISTICA 10. Dokonano analiz cech w skali nominalnej, do czego wykorzystano dwa rodzaje testów: test Chi2 niezależności oraz dwustronny dokładny test Fishera. Przyjęto poziom istotności na poziomie α = 0,05.
Wyniki
U pacjentów z chorobami nowotworowymi bardzo ważne jest stosowanie odpowiednio dobranych zaleceń żywieniowych. W zależności od stanu zdrowia rekomendowane są różne rodzaje diet. Ponad 3/4 pacjentów biorących udział w badaniu (83,3%, n = 25) nie miało zleconej specjalnej diety (dieta łatwo strawna nie została uwzględniona w tym pytaniu, gdyż jej stosowanie powinno dotyczyć wszystkich pacjentów z chorobą nowotworową). Wśród chorych, którzy takie zalecenia otrzymali (16,7%, n = 5), stosowane były dwa rodzaje diet: dieta z ograniczeniem tłuszczu (n = 2) oraz dieta stosowana podczas pobytu na reżimie sanitarnym (n = 2). Jeden pacjent miał wskazane połączenie obu zaleceń (n = 1).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kowalczyk JR (red.): Przejść przez chorobę nowotworową dziecka. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008. 2. Chybicka A: Żywienie, ruch a choroba nowotworowa u dzieci. Nowiny Lekarskie 2003; 72(4): 327-329. 3. Balcerska A: Epidemiologia chorób nowotworowych u dzieci. Forum Med Rodz 2009; 3(1): 61-63. 4. Chybicka A: Od objawu do nowotworu. Wczesne rozpoznawanie chorób nowotworowych u dzieci. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009. 5. Owens JL, Hanson SJ, McArthur JA, Mikhailov TA: The need for evidence based nutritional guidelines for pediatric acute lymphoblastic leukemia patients; acute and long- term following treatment. Nutrients 2013; 5(11): 4333-4346. 6. Szołkiewicz A, Adamkiewicz-Drożyńska E, Balcerska A: Guzy ośrodkowego układu nerwowego u dzieci – analiza objawów i propozycje diagnostyczne. Forum Med Rodz 2009; 3(3): 181-185. 7. Kowalczyk JR (red.): Wprowadzenie do onkologii i hematologii dziecięcej. Skrypt dla lekarzy specjalizujących się w onkologii i hematologii dziecięcej. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2011. 8. Sala A, Pencharz P, Barr RD: Children, Cancer, and Nutrition – A Dynamic Triangle in Review. Cancer 2004; 100: 677-687. 9. Matysiak M: Choroby krwi. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010. 10. Cichy W: Żywienie w chorobach nowotworowych. [W:] Krawczyński M (red.): Żywienie dzieci w zdrowiu i chorobie. Wydawnictwo HELP MED, Kraków 2008: 229-234. 11. Krawczyk J, Korta T: Żywienie chorych na nowotwory złośliwe. Zasady żywienia podczas leczenia systemowego i radioterapii. Med Prakt Onkol 2011; 2: 71-76. 12. Zalewska-Szewczyk B: Opieka nad dzieckiem z chorobą nowotworową – zadania lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Przew Lek 2004; 9: 84-88. 13. Lewandowska A, Mess E: Profilaktyka chorób nowotworowych u dzieci. Onkol Pol 2007; 10(4): 169-172. 14. Lange E, Pyzalska M: Ocena sposobu żywienia osób z chorobą nowotworową. Żyw Człow 2008; 35(1): 36-51. 15. Ströhle A, Zänker K, Hahn A: Nutrition in oncology: the case of micronutrients (Review). Oncol Rep 2010; 24(4): 815-828. 16. Maksimowicz TM, Maksimowicz M, Załoga M, Karwowska A: Oksydanty/antyoksydanty w żywieniu chorych na nowotwory. Bromatol Chem Toksykol 2011; 3: 442-445. 17. D’Andrea GM: Use of Antioxidants During Chemotherapy and Radiotherapy Should Be Avoided. CA Cancer J Clin 2005; 55(5): 319-321. 18. Maksimowicz T, Karwowska A, Fiłoń J et al.: Zawartość witamin antyoksydacyjnych w racjach pokarmowych chorych z Białostockiego Centrum Onkologii poddawanych chemioterapii i radioterapii (doniesienie wstępne). Bromatol Chem Toksykol 2011; 3: 459-463. 19. Konopka P: Rak, układ odpornościowy a odżywianie. Poradnik dla pacjentów. MedPharm Polska, Wrocław 2009. 20. Marciniak-Łukasiak K: Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2011; 6(79): 24-35. 21. Giacosa A, Rondanelli M: Fish oil and treatment of cancer cachexia. Genes Nutr 2008; 3(1): 25-28.
