© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2015, s. 47-54
Sylwia Merkiel, Wojciech Chalcarz
Spożycie makroskładników przez dzieci w wieku przedszkolnym z Turku czynnikiem sprzyjającym rozwojowi miażdżycy*
Macronutrient intake in preschool children from Turek as a risk factor of atherosclerosis
Zakład Żywności i Żywienia, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań
Summary
Introduction. Adequate dietary intake in preschool children is of crucial importance to the health of the whole society. This is because nutritional inadequacies in childhood favour the development of diet-related diseases later in life and food habits acquired in early childhood are very often one of the main factors of adult dietary intake. Therefore, providing adequate macronutrient intake to children in their daily diet is of greatest importance.
Aim. The aim of this study was to analyse macronutrient intake in preschool children from Turek including total water intake and macronutrient density.
Material and methods. The studied population comprised 50 children aged 4 to 6 years. Dietary intake was estimated from a food record. At preschool, the staff weighed all foods and beverages. At home, parents measured portion sizes either in grams or in typical household measures. Macronutrient intakes were calculated using Dieta 4.0 computer programme. Statistical analysis was carried out by means of the IBM SPSS Statistics computer programme, version 21.
Results. Gender had statistically significant influence only on cholesterol density. It was higher in girls than in boys, 150 mg/1000 kcal vs 129 mg/1000 kcal (p = 0.030). Among intakes of fatty acids, saturated fatty acid intake was the highest, irrespective of gender. Intakes of dietary fibre and total water were lower than AI in all of the studied children.
Conclusions. Macronutrient inadequacies in the studied preschoolers’ diets favour diet-related diseases, especially atherogenesis. These inadequacies and similar inadequacies observed in the previously studied children show the necessity to modify preschool menus and to educate parents on current nutrition recommendations.
Wstęp
Właściwy sposób żywienia dzieci w wieku przedszkolnym jest niezwykle istotny dla kształtowania zdrowego społeczeństwa, gdyż błędy żywieniowe w dzieciństwie sprzyjają rozwojowi chorób dietozależnych w późniejszym życiu (1). Dla przykładu, nadmierne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu i sacharozy przy zbyt niskim spożyciu kwasów tłuszczowych wielonienasyconych i błonnika pokarmowego sprzyja rozwojowi miażdżycy (1-3). Ponadto, nawyki żywieniowe wykształcone we wczesnym dzieciństwie często pozostają niezmienione w dalszych okresach życia i są jednym z głównych czynników wpływających na sposób żywienia ludzi dorosłych (4). Z tego względu zbilansowanie makroskładników w codziennej diecie dziecka jest niezwykle istotne.
Niestety dotychczas opublikowano nieliczne prace uwzględniające spożycie makroskładników przez polskie dzieci w wieku przedszkolnym (5-10). Również informacje dotyczące spożycia makroskładników przez dzieci w wieku przedszkolnym z innych krajów są nieliczne, przy czym zakres wiekowy badanych grup dzieci był zróżnicowany (11-18). Ponadto autorzy tylko dwóch spośród tych prac uwzględnili ocenę spożycia wody ogółem (10, 15) oraz gęstość odżywczą makroskładników (10, 17).
Cel pracy
Celem niniejszej pracy była analiza spożycia makroskładników przez dzieci w wieku przedszkolnym z Turku, z uwzględnieniem spożycia wody ogółem oraz gęstości odżywczej makroskładników.
Materiał i metody
Grupa badawcza i zebranie danych
Szczegółowe informacje dotyczące doboru grupy badawczej oraz sposobu zebrania danych przedstawiono w poprzedniej pracy (19). W skrócie, spośród rodziców 165 dzieci uczęszczających do jednego z przedszkoli w Turku rodzice 128 dzieci zgodzili się wziąć udział w badaniach, jednakże pięcioro dzieci było nieobecnych w przedszkolu podczas badań z powodu choroby. Z danych uzyskanych dla 123 dzieci, wykluczono z dalszej analizy 73 dzieci, gdyż rodzice 8 dzieci nie dostarczyli danych dotyczących sposobu żywienia podczas dni weekendowych, rodzice 59 dzieci w ogóle nie dostarczyli danych dotyczących sposobu żywienia poza przedszkolem, a 6 dzieci było w wieku 3 lat, co oznacza, że kwalifikowały się do odrębnego zakresu wiekowego i innych norm żywienia aniżeli pozostałe dzieci w wieku od 4 do 6 lat. Dlatego ostatecznie badana grupa liczyła 50 dzieci w wieku od 4 do 6 lat, w tym 20 dziewczynek i 30 chłopców.
Ponadto, ze względu na chorobę dziecka i nieobecność podczas niektórych dni badań w przedszkolu, a także z uwagi na nierzetelne wypełnienie ankiety przez niektórych rodziców, konieczne było wyeliminowanie z analizy danych o spożyciu z niektórych dni. Liczbę dzieci oraz liczbę dni uwzględnionych w analizie przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Liczba dni poddanych analizie w badanej grupie dzieci w wieku przedszkolnym z Turku.
| Liczba dni | Liczba dzieci |
| Powszednie | Weekendowe |
| 5 | 2 | 12 |
| 4 | 2 | 7 |
| 3 | 2 | 26 |
| 3 | 1 | 1 |
| 2 | 2 | 3 |
| 1 | 1 | 1 |
Ocena sposobu żywienia
Sposób żywienia dzieci oceniono metodą bieżącego notowania spożywanych produktów, potraw i napojów: metodą wagową podczas pobytu w przedszkolu i metodą pomiaru z zastosowaniem typowych miar domowych podczas pobytu w domu (19). Dane były rejestrowane przez uprzednio przeszkolonych licencjantów z naszego Zakładu, personel przedszkolny oraz rodziców i opiekunów dzieci. Personel przedszkolny oraz rodzice zostali poinstruowani również, aby zapisywać wszystkie napoje, włącznie z wodą, oraz suplementy spożywane przez dzieci.
Spożycie makroskładników obliczono przy zastosowaniu programu komputerowego Dieta 4.0 opracowanego przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie. Ponadto, przy pomocy programu komputerowego Microsoft Excel 2010 obliczono spożycie białka ogółem w przeliczeniu na kg masy ciała, udział białka zwierzęcego i roślinnego w spożyciu białka ogółem oraz gęstość odżywczą makroskładników w przeliczeniu na 1000 kcal.
Porównanie z normami żywienia człowieka oraz zaleceniami żywieniowymi
Spożycie białka ogółem (g/kg masy ciała), jak również spożycie węglowodanów przyswajalnych (g), błonnika pokarmowego (g) i wody ogółem (g) porównano do obowiązujących norm żywienia (20). Spożycie cholesterolu (mg) porównano z zaleceniami w profilaktyce chorób dietozależnych (21).
Statystyczna analiza wyników
Statystycznej analizy wyników dokonano przy pomocy programu komputerowego IBM SPSS Statistics for Windows, wersja 21.0 (Armonk, NY: IBM Corp.). Spożycie makroskładników analizowano w zależności od płci. Obliczono średnie, odchylenia standardowe, medianę oraz błąd standardowy średniej w przypadku zmiennych ilościowych. Ponadto zbadano normalność rozkładu, stosując test Shapiro-Wilka i przyjmując poziom istotności p ≤ 0,05. Aby zbadać statystycznie istotne zróżnicowanie zmiennych o rozkładzie normalnym, zastosowano test t-Studenta dla dwóch prób niezależnych, natomiast w przypadku zmiennych, których rozkład odbiegał od normalnego dla co najmniej jednej podgrupy, zastosowano test U Manna-Whitneya dla dwóch prób niezależnych. W obu testach przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05. Natomiast aby określić różnice istotne pomiędzy zmiennymi jakościowymi, zastosowano test χ2 niezależności Pearsona, jednak jeśli w co najmniej jednej z podgrup liczebność teoretyczna była mniejsza niż 5, stosowano test U Manna-Whitneya. W obu testach przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05.
Wyniki
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Law M: Dietary fat and adult diseases and the implications for childhood nutrition: an epidemiologic approach. Am J Clin Nutr 2000; 72 (suppl.): 1291S-1296S. 2. Niinikoski H, Ruottinen S: Is carbohydrate intake in the first years of life related to future risk of NCDs? Nutr Metab Cardiovas 2012; 22: 770-774. 3. Anderson JW, Baird P, Davis Jr RH et al.: Health benefits of dietary fiber. Nutr Rev 2009; 67: 188-205. 4. Mikkilä V, Räsänen L, Raitakari OT et al.: Consistent dietary patterns identified from childhood to adulthood: The Cardiovascular Risk in Young Finns Study. Br J Nutr 2005; 93: 923-931. 5. Szponar L, Sekuła W, Rychlik E et al.: Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2003. 6. Rogalska-Niedźwiedź M, Charzewska J, Chabros E et al.: Sposób żywienia dzieci czteroletnich ze wsi na tle dzieci z miast. Probl Hig Epidmiol 2008; 89: 80-84. 7. Starbała A, Bawa S, Wojciechowska M et al.: Wartość energetyczna diety oraz spożycie makroskładników pokarmowych przez otyłe i normosteniczne dzieci uczęszczające do przedszkola. Bromat Chem Toksykol 2009; 42: 747-753. 8. Sadowska J, Krzymuska A: Ocena uzupełniania przedszkolnej racji pokarmowej przez rodziców u dzieci w wieku przedszkolnym. Bromat Chem Toksykol 2010; 43: 203-211. 9. Sadowska J, Radziszewska M, Krzymuska A: Evaluation of nutrition manner and nutritional status of pre-school children. Acta Sci Pol, Technol Aliment 2010; 9: 105-115. 10. Merkiel S: Dietary intake in 6-year-old children from southern Poland: part 1 – energy and macronutrient intakes. BMC Pediatr 2014; 14: 197. 11. Great Britain Office for National Statistics Social Survey Division. National Diet and Nutrition Survey: young people aged 4 to 18 years. Volume 1: Report of the diet and nutrition survey. Stationery Office, London 2000. 12. Wright JD, Wang CY, Kennedy-Stephenson J et al.: Dietary intake of ten key nutrients for public health, United States: 1999-2000. Advance data from vital and health statistics; no. 334. National Center for Health Statistics, Hyattsville, Maryland 2003. 13. Manios Y: Design and descriptive results of the “Growth, Exercise and Nutrition Epidemiological Study In preSchoolers”: The GENESIS Study. BMC Public Health 2006; 6: 32. 14. Serra-Majem L, Ribas-Barba L, Pèrez-Rodrigo C et al.: Nutrient adequacy in Spanish children and adolescents. Br J Nutr 2006; 96 (suppl. 1): S49-S57. 15. Huybrechts I, De Henauw S: Energy and nutrient intakes by pre-school children in Flanders-Belgium. Br J Nutr 2007; 98: 600-610. 16. Lin Y, Bolca S, Vandevijvere S et al.: Dietary sources of animal and plant protein intake among Flemish preschool children and the association with socio-economic and lifestyle-related factors. Nutr J 2011; 10: 97. 17. Smpokos EA, Linardakis M, Papadaki A et al.: Differences in energy and nutrient-intake among Greek children between 1992/93 and 2006/07. J Hum Nutr Diet 2014; 27 (suppl. 2): 230-238. 18. Bates B, Lennox A, Prentice A et al.: National Diet and Nutrition Survey. Results from Years 1, 2, 3 and 4 (combined) of the Rolling Programme (2008/2009–2011/2012) (https://www.gov.uk/government/publications/national-diet-and-nutrition-survey-results-from-years-1-to-4-combined-of-the-rolling-programme-for-2008-and-2009-to-2011-and-2012) (dostęp z dnia: 02.03.2015 r.). 19. Merkiel S, Chalcarz W, Mielczarek D: Błędy w spożyciu energii z makroskładników czynnikiem sprzyjającym rozwojowi chorób dietozależnych w grupie dzieci przedszkolnych z Turku. [W:] Gromadzka-Ostrowska J (red.): Fizjologiczne uwarunkowania postępowania dietetycznego. Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa 2014: 226-243. 20. Jarosz M (red.): Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012. 21. World Health Organization: Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. Report of a Joint WHO/FAO Expert Consultation. Geneva 2003. 22. Merkiel S, Chalcarz W: Challenges of dietary intake assessment in preschool children – conclusions from a dietary intervention study on Polish preschoolers. New Med 2014; 18: 47-51. 23. Merkiel S, Chalcarz W: Dietary intake in 6-year-old children from southern Poland: part 2 – vitamin and mineral intakes. BMC Pediatr 2014; 14: 310. 24. Glynn L, Emmett P, Rogers I: Food and nutrient intakes of a population sample of 7-year-old children in the south-west of England in 1999-2000 – what difference does gender make? J Hum Nutr Diet 2005; 18: 7-19. 25. Moreira P, Padez C, Mourão I et al.: Dietary calcium and body mass index in Portuguese children. Eur J Clin Nutr 2005; 59: 861-867. 26. Rodríguez-Artalejo F, Garcès C, Gorgojo L et al.: Dietary patterns among children aged 6-7 y in four Spanish cities with widely differing cardiovascular mortality. Eur J Clin Nutr 2002; 56: 141-148. 27. Maillard G, Charles MA, Lafay L et al.: Macronutrient energy intake and adiposity in non obese prepubertal children aged 5-11 y (the Fleurbaix Laventie Ville Santè Study). Int J Obes 2000; 24: 1608-1617. 28. Psota TL, Gebauer SK, Kris-Etherton P: Dietary omega-3 fatty acid intake and cardiovascular risk. Am J Cardiol 2006; 98 (suppl.): 3i-18i. 29. Hazell TJ, DeGuire JR, Weiler HA: Vitamin D: an overview of its role in skeletal muscle physiology in children and adolescents. Nutr Rev 2012; 70: 520-533. 30. Schuchardt JP, Huss M, Stauss-Grabo M et al.: Significance of long-chain polyunsaturated fatty acids (PUFAs) for the development and behaviour of children. Eur J Pediatr 2010; 169: 149-164. 31. Stonehouse W: Does consumption of LC omega-3 PUFA enhance cognitive performance in healthy school-aged children and throughout adulthood? Evidence from clinical trials. Nutrients 2014; 6: 2730-2758. 32. Gronowska-Senger A, Drywień M, Hamułka J: Analiza stanu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w oparciu o istniejące piśmiennictwo z lat 1980-1995. Rocz Panstw Zakl Hig 1998; 49: 377-383. 33. Manz F, Wentz A: The importance of good hydration for the prevention of chronic diseases. Nutr Rev 2005; 63 (6 Pt 2): S2-S5. 34. Dymkowska-Malesa M, Walczak Z, Skibniewska KA: Ocena wartości energetycznej i wybranych składników odżywczych obiadów przygotowywanych w koszalińskich przedszkolach. Bromat Chem Toksykol 2013; 46: 178-185. 35. Frąckiewicz J, Ring-Andrzejczuk K, Gronowska-Senger A: Zawartość energii i wybranych składników w racjach pokarmowych przedszkoli z rejonu warszawskiego. Rocz Panstw Zakl Hig 2011; 62: 181-185. 36. Merkiel S, Chalcarz W, Wegner M: Ocena jadłospisów przedszkolnych. Część I. Energia i makroskładniki. Med Środ 2009; 12: 75-80. 37. Grajeta H, Ilow R, Prescha A et al.: Ocena wartości energetycznej i odżywczej posiłków przedszkolnych. Rocz Panstw Zakl Hig 2003; 54: 417-425. 38. Krawczyński M: Żywienie we wczesnym dzieciństwie i wieku przedszkolnym. [W:] Krawczyński M (red.): Żywienie dzieci w zdrowiu i chorobie. Wydawnictwo Help-Med, Kraków 2008: 97-100. 39. Merkiel S, Chalcarz W: Wiedza żywieniowa rodziców dzieci przedszkolnych z Nowego Sącza i okolic. Część 3. Bogate źródła składników mineralnych i witamin. Nowa Pediatr 2010; 14: 15-20. 40. Merkiel S, Chalcarz W: Wiedza żywieniowa rodziców dzieci przedszkolnych z Nowego Sącza i okolic. 4. Rola składników pokarmowych i bilansowanie diety. Rocz Panstw Zakl Hig 2010; 61: 379-383. 41. Merkiel S, Chalcarz W: Wiedza żywieniowa rodziców dzieci przedszkolnych z Nowego Sącza i okolic. 1. Wiedza ogólna o żywieniu dzieci. Żyw Człow 2009; 36: 385-389. 42. Chalcarz W, Merkiel S: Wiedza żywieniowa rodziców dzieci przedszkolnych z Nowego Sącza i okolic. 2. Żywienie w profilaktyce chorób dietozależnych. Żyw Człow 2009; 36: 390-395.
