Pomimo gwałtowanego rozwoju chirurgii bariatrycznej w ostatnich dekadach do chwili obecnej nie opracowano powszechnie przyjętego schematu prezentacji wyników chirurgicznego leczenia otyłości. Wątpliwości dotyczą użyteczności parametrów stosowanych do oceny redukcji masy ciała, jak i kryteriów służących do oceny ustępowania chorób współistniejących z otyłością. Nie ma również jednoznacznego stanowiska ekspertów co do definicji sukcesu lub niepowodzenia chirurgicznego leczenia otyłości. Metodologia obliczania i prezentacji parametrów redukcji masy ciała po operacjach bariatrycznych w istotny sposób wpływa na przedstawiane wyniki leczenia. W użyciu jest wiele różnych parametrów, m.in.: procent utraty całkowitej masy ciała (ang. percentage of total weight loss – %TWL), procent utraty nadmiernej masy ciała (ang. percentage of excesive weight loss – %EWL) oraz procent utraty nadmiaru BMI (ang. percentage of excesive BMI loss – %EBMIL) (1, 2). Ze względu na niedoskonałości związane z każdym z nich, stale poszukiwane są nowe wskaźniki. Różnice pomiędzy przedstawianymi rezultatami mogą wynikać nie z rzeczywistej skuteczności poszczególnych operacji, a jedynie z zastosowanej metodologii obliczania i prezentacji wyników. Brak jednolitych schematów utrudnia porównanie danych z różnych ośrodków, a także porównanie skuteczności różnych metod operacyjnych.

W 1994 roku przedstawiono zalecenia dotyczące prezentacji wyników chirurgicznego leczenia otyłości (3). Zwrócono uwagę na trudności wynikające z różnorodności stosowanych metod operacyjnych, niejednolitych grup pacjentów i wpływu krzywej uczenia. Podkreślono konieczność: używania właściwych metod statystycznych, dokładnego opisu stosowanej techniki operacyjnej, szczegółowego przedstawiania danych demograficznych oraz podawania odsetka pacjentów pozostających w obserwacji dla każdego ocenianego okresu. Dla określenia idealnej masy ciała zalecono korzystanie z tablic Metropolitan Life Insurance Company z 1983 roku (3). Zalecenia te zostały uaktualnione w 1997 roku (4). W 1996 roku potwierdzono zasadność stosowania systemu metrycznego oraz wskazano na konieczność umieszczania odsetka reoperacji w prezentacji wyników. Uznano, że okres obserwacji po leczeniu bariatrycznym powinien wynosić przynajmniej pięć lat. Najczęściej akceptowanymi parametrami służącymi do oceny stopnia redukcji masy ciała były zmiany BMI i %EWL. Podkreślono konieczność oceny jakości życia oraz ustępowania chorób współistniejących. Nie uzyskano konsensusu w zakresie najlepszej metody klasyfikacji otyłości, jak również w zakresie definicji sukcesu i niepowodzenia leczenia bariatrycznego (1). Wskaźnik masy ciała powinien być preferowanym parametrem oceny nadmiernej masy ciała ze względu na dobrą korelację z ryzykiem rozwoju chorób towarzyszących otyłości oraz z ryzykiem śmiertelności. Zmiana BMI może być używana do monitorowania wyników leczenia, a obliczenie wskaźnika masy ciała jest proste, szybkie i tanie (5). W rekomendacjach opublikowanych w 2005 roku w dalszym ciągu do wyliczenia idealnej masy ciała zalecano używanie tablic Metropolitan Life Insurance Company z 1983 roku. Potwierdzono użyteczność BMI, jako wskaźnika oceny stopnia otyłości (6). Wskaźnik masy ciała oblicza się na podstawie następującego wzoru:

W opracowaniu tym przedstawiono zalecenia dotyczące obliczania parametrów redukcji masy ciała. Nadmiar wagi ciała (ang. excess weight – EW) powinno się obliczać korzystając z następującego wzoru:

Wskaźnik pozwala na ocenę, o ile aktualna masa ciała jest większa od idealnej wagi ciała.

Procent wagi idealnej (ang. % ideal weight) pozwala na ocenę, o ile procent waga aktualna jest większa lub mniejsza od wagi idealnej dla danego wzrostu i płci pacjenta. Wskaźnik ten oblicza się na podstawie następującego wzoru:

Ubytek masy ciała należy przedstawiać jako różnicę pomiędzy wagą wyjściową z dnia pierwszej wizyty lub dnia operacji a aktualną wagą odnotowaną w danym punkcie obserwacji. Nie jest to jednak parametr zalecany do prezentacji wyników, ponieważ nie uwzględnia wzrostu ani płci pacjenta:

Procentowa utrata masy ciała (ang. percent weight loss – %WL) przedstawia procentową zmianę wyjściowej masy ciała w porównaniu z aktualną wagą ciała. Ocena wyników leczenia przy pomocy tego wskaźnika może być stosowana u osób bardzo otyłych:

Procent utraty nadmiernej masy ciała (%EWL) wyraża procentową utratę nadmiaru masy ciała w wyniku leczenia:

Waga idealna w tym przypadku określana jest na podstawie tablic Metropolitan Life Insurance Company. Autorzy przedstawili również wskaźniki uwzględniające zmiany BMI, procentową zmianę wskaźnika masy ciała (ang. percent change in body mass index – %BMIL) oraz procentową utratę nadmiaru wyjściowego BMI (%EBMIL) (6). Procentowa zmiana wskaźnika masy ciała (%BMIL) obliczana jest na podstawie wzoru:

Procentową utratę nadmiaru wyjściowego BMI (%EBMIL) w stosunku do BMI 25 kg/m² oblicza się przy pomocy następującego wzoru:

Alternatywny wzór wyliczania %EBMIL przedstawili Baltasar i wsp. (7):

Wyniki uzyskiwane przy użyciu obu wzorów są takie same (7). Zgodnie z zaleceniami z 2005 roku do monitorowania i prezentacji wyników leczenia należy używać %WL i %EWL. W tym samym celu mogą być również stosowane wskaźniki opisujące zmiany BMI. Powyższe parametry należy oceniać co 3 miesiące w ciągu pierwszego roku, a następnie raz do roku (6).

Część autorów podaje w wątpliwość wartość %EWL ze względu na jej dużą zmienność w zależności od przyjętej definicji idealnej masy ciała oraz wpływu wyjściowej masy ciała na ostateczny wynik. Masa ciała pacjenta jest oceniana kilkukrotnie przed operacją. W trakcie przygotowania pacjenta do leczenia operacyjnego parametr ten może ulegać zmianie. Zmiany te wpływają na prezentowane wyniki w zależności od momentu, w którym zostanie odnotowana waga przyjmowana za podstawę obliczeń parametrów redukcji masy ciała. W przypadku ośrodków, w których rutynowo wymaga się redukcji masy ciała przed operacją, różnica pomiędzy wagą na wizycie kwalifikacyjnej a wagą z dnia operacji może być znaczna. W metodyce pracy należy podać, w jakim okresie przed operacją została odnotowana waga przyjęta do obliczeń parametrów redukcji masy ciała. Rozbieżności dotyczące momentu, w którym odnotowywana jest waga ciała stanowiąca podstawę obliczeń, są duże (8). Przyjęcie wagi z dnia operacji ogranicza w znacznej mierze wpływ przedoperacyjnego spadku masy ciała na wynik zabiegu operacyjnego. Poza wyjściową masą ciała na %EWL wpływa przyjęta definicja idealnej masy ciała (9, 10). Wzrost wyjściowej masy ciała powoduje spadek %EWL (9). Autorzy amerykańscy ocenili wpływ sposobu definiowania idealnej wagi ciała oraz wyjściowej masy ciała na %EWL. Wagę idealną określano na podstawie tabel Metropolitan Life Insurance Company, przyjmując różne wartości dostępne dla tego samego wzrostu. Do obliczania %EWL przyjmowano wagę z dnia operacji lub najwyższą wagę odnotowaną pomiędzy wizytą kwalifikacyjną a dniem operacji. W zależności od przyjętych parametrów uzyskano rozbieżność od 65 do 82% dla wyłączenia żołądkowo-jelitowego i od 31 do 46% po założeniu opaski regulowanej. Autorzy zwracają uwagę na konieczność ujednolicenia sposobu prowadzenia tych wyliczeń oraz uwzględnianie różnic w trakcie interpretacji wyników ocenianych na podstawie %EWL (10). W doniesieniu Nanni i wsp. %EWL wahał się pomiędzy 34,1 a 46,4% w zależności od definicji idealnej masy ciała. Im większa wartość idealnej masy ciała została przyjęta, tym lepszy był wynik leczenia wyrażany wyższym procentem utraty nadmiaru masy ciała (9). Wyższa waga idealna przyjęta do obliczeń wpływa na spadek wartości mianownika we wzorze używanym do obliczania %EWL, a co za tym idzie, rośnie wartość samego parametru. Również inni autorzy podają w wątpliwość zasadność stosowania %EWL (11). Brak definicji idealnej wagi ciała w większości prac znacznie ogranicza możliwość porównywania wyników leczenia (2).