Tomasz Kowalik1, *Joanna Szczepańska2
Wpływ wybranych parametrów przebiegu ciąży i porodu na intensywność próchnicy dzieci w wieku przedszkolnym w aspekcie poziomu wydzielniczej IgA w ślinie
The effects of selected pregnancy and child delivery factors on caries incidence in pre-school children in relation to salivary IgA
1Studia doktoranckie, Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Joanna Szczepańska
2Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Joanna Szczepańska
Summary
Introduction. There are a number of factors affecting caries development in children. Some of them are a consequence of bad dietary and hygiene habits of their mothers before becoming pregnant or during and after the course of pregnancy, which may affect the development of the child’s immune system. The presence of secretory IgA in saliva provides protection for oral cavity against, among others, Streptococcus mutans, thus performing protective and preventive cariogenic function.
Aim. The aim of the study is to evaluate the effect of pregnancy, type of delivery, choice of feeding and the time of children teething on carious process progression in children at pre-school age in relation to secretory IgA concentration in saliva.
Material and methods. Medical history and clinical examination were undertaken on a group of 121 children at the age of 4-6 years. The studied children were divided into 3 groups based on DMFT index: group I included children who were caries-free (DMFT index = 0), group II – children with small number of carious lesions (DMFT ≥ 1 and ≤ 2) and group III included children with high caries rates (DMFT ≥ 3). Secretory immunoglobulin A concentration and data obtained from questionnaires directed to children’s parents were subjected to evaluation.
Results. Higher levels of secretory IgA were noted in children with higher caries rates; statistically significant difference was observed with then second saliva test between groups I and III (p = 0.03). The duration of the child delivery significantly affected both caries rates (p = 0.005) and sIgA levels (p = 0.02). Children who were breast-fed had higher levels of saliva antibodies compared to children who received mixed feeding (p = 0.03). Additionally, higher levels of sIgA were observed in children teething at the right time than in those whose teeth erupted before the age of 6 months.
Conclusions. Pregnancy and childbirth, breast-feeding, the time of eruption of primary teeth have an impact on the intensity of caries, which is correlated with the concentration of secretory immunoglobulin A in saliva.
Wstęp
Niewłaściwe nawyki żywieniowe matki oraz nieprawidłowości w jej odżywianiu mogą nieść za sobą negatywne skutki zarówno dla płodu, jak i w następnych latach życia dla dziecka. Stanom niedożywienia przypisuje się przedwczesny poród i niską masę urodzeniową, co bezpośrednio można wiązać z niedostatecznym rozwojem łożyska, zaburzającym wzrastanie wewnątrzmaciczne płodu. W wyniku deficytu składników odżywczych, witamin i minerałów może dochodzić również do zaburzenia mineralizacji zębów (1-4). Nie bez znaczenia na rozwój próchnicy wczesnej u dzieci ma wpływ przedwczesne ząbkowanie, karmienie naturalne trwające krócej niż 6 miesięcy, choroby przebyte przez matkę w okresie ciąży czy przez samo dziecko, przyjmowane antybiotyki. Również poród przez cesarskie cięcie może mieć związek z pojawianiem się zmian próchnicowych u dzieci w okresie wczesnego dzieciństwa (5, 6).
Najlepiej zrównoważonym pod względem jakościowo-ilościowym pokarmem dla dziecka w pierwszych miesiącach życia jest mleko matki. Zaspokaja potrzeby rozwijającego się dziecka, a odpowiednie białka i aminokwasy warunkują jego przyswajalność, wspomagając rozwój całego organizmu, w tym układu nerwowego czy immunologicznego. Jest to bardzo istotne, ponieważ dzieci rodzą się z zaprogramowaną odpornością wrodzoną – naturalną, nieswoistą. Swoista odpowiedź immunologiczna uzyskiwana jest stopniowo z wiekiem (7, 8).
Noworodki chronione są przez matczyne przeciwciała, głównie wydzielniczą IgA, odporną na trawienie w układzie pokarmowym noworodka, która pokrywa jego błonę śluzową, spełniając tym samym rolę przeciwbakteryjną, przeciwwirusową oraz przeciwgrzybiczą. Wydzielnicza IgA (ang. secretory IgA) dostarczana jest w większych ilościach w pierwszych pięciu dniach życia w siarze, następnie od około 6. do 14. dnia po urodzeniu jej zawartość w mleku niedojrzałym stopniowo spada i osiąga wartość docelową po 2. tygodniu, będąc składową mleka dojrzałego (9). Mleko matki zawiera szereg innych czynników ochronnych – są to między innymi makrofagi, granulocyty wielojądrzaste, limfocyty, składniki dopełniacza, lizozym czy laktoferyna działająca przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwnowotworowo czy immunoregulacyjnie (10, 11). Korzyści wynikające z karmienia piersią w odniesieniu do dziecka polegają na przeciwdziałaniu pojawiania się infekcji układu oddechowego, pokarmowego czy procesów zapalnych w różnych miejscach organizmu, zmniejszeniu zapadalności na choroby cywilizacyjne w późniejszych okresach życia oraz stanowią istotny element profilaktyki ortodontycznej. Są ważne także dla matek ze względu na obniżenie ryzyka zachorowania na raka sutka czy jajników (12, 13).
Cel pracy
Celem pracy jest ocena wpływu przebiegu ciąży, rodzaju porodu, sposobu karmienia i czasu wyrzynania zębów mlecznych na zaawansowanie procesu próchnicowego u dzieci w wieku przedszkolnym w aspekcie stężenia wydzielniczej IgA w ślinie.
Materiał i metody
Badanie podmiotowe przeprowadzono za pomocą ankiet skierowanych do matek dzieci czterech łódzkich losowo wybranych przedszkoli (trzech publicznych oraz jednego prywatnego). Pytania ankietowe złożone z pięciu zagadnień dotyczyły: przebiegu ciąży i ewentualnych chorób przebytych podczas niej, rodzaju i czasu porodu, masy urodzeniowej dziecka, sposobu karmienia dziecka po urodzeniu oraz terminu wyrzynania zębów. Dodatkowo ankieta zawierała trzy pytania dotyczące stanu zdrowia dziecka, ewentualnego stosowania leków oraz stosowania w czasie ostatnich dwóch tygodni antybiotyków. Do badań zostały zakwalifikowane wyłącznie dzieci ogólnie zdrowe, które w ostatnim czasie nie przyjmowały antybiotyków, łącznie 121 dzieci w wieku 4-6 lat (średnia wieku 5,01, SD = 0,831) – 65 dziewczynek oraz 56 chłopców.
Badanie przedmiotowe zostało przeprowadzone na terenie placówek oświatowych. Badacz został poddany kalibracji w Zakładzie Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Do oceny stanu uzębienia mlecznego użyto sondy ŚOZ, lusterka oraz lampy czołowej. Dzieci podzielono na trzy grupy ze względu na intensywność próchnicy na podstawie wskaźnika puw. Grupę I stanowiły dzieci bez próchnicy, grupę II dzieci z puw ≥ 1 i ≤ 2, do grupy III zakwalifikowano dzieci z najwyższą intensywnością próchnicy – puw wyższe od 3 (tab. 1).
Tabela 1. Podział na grupy badane względem płci, wieku i wartości wskaźnika puw oraz średnie wartości wskaźnika puw w grupach badanych.
| | Grupy | |
| puw = 0 | puw ≥ 1 i ≤ 2 | puw ≥ 3 | Razem |
| n | % | n | % | n | % | n | % |
| Płeć | Chłopcy | 22 | 55,00 | 24 | 60,00 | 19 | 46,34 | 65 | 53,72 |
| Dziewczęta | 18 | 45,00 | 16 | 40,00 | 22 | 53,66 | 56 | 46,28 |
| Razem | 40 | 100,00 | 40 | 100,00 | 41 | 100,00 | 121 | 100,00 |
| Wiek | 3 | 1 | 2,50 | 1 | 2,50 | 0 | 0,00 | 2 | 1,65 |
| 4 | 18 | 45,00 | 14 | 35,00 | 3 | 7,32 | 35 | 28,93 |
| 5 | 13 | 32,50 | 11 | 27,50 | 20 | 48,78 | 44 | 36,36 |
| 6 | 8 | 20,00 | 14 | 35,00 | 18 | 43,90 | 40 | 33,06 |
| Razem | 40 | 100,00 | 40 | 100,00 | 41 | 100,00 | 121 | 100,00 |
| | I grupa | II grupa | III grupa | IV grupa (razem II + III) |
| Średnie puw | SD | Średnie puw | SD | Średnie puw | SD | Średnie puw | SD |
| 0,00 | 0,00 | 1,77 | 0,94 | 6,6 | 2,39 | 4,22 | 3,03 |
Do badań laboratoryjnych w celu oznaczenia stężenia wydzielniczej IgA wykorzystano ślinę mieszaną, pobraną od dzieci do jałowych probówek w ilości nie mniejszej niż 3 ml. W celu zwiększenia wydzielania śliny na drodze odruchu bezwarunkowego wykorzystano stymulację psychologiczną, która polegała na wspominaniu dziecku o kwaśnych pokarmach takich jak cytryny i grapefruity. W przypadku napotkania trudności z uzyskaniem śliny od dziecka pobierano ją przy pomocy jałowej strzykawki z dna jamy ustnej, po uprzednim masowaniu zewnątrz-ustnym okolicy podjęzykowej i przyusznej. Ślinę pobierano z zachowaniem minimum jednogodzinnej przerwy od ostatniego posiłku, zawsze w godzinach 10-11. Pierwsze pobranie materiału do badań rozpoczęto po uzyskaniu zgody na badanie od rodziców oraz po otrzymaniu ankiety skierowanej do matek dzieci. Kolejne badanie przeprowadzono po 3 miesiącach od badania pierwszego, liczonych indywidualnie dla każdego dziecka. Probówki natychmiast po pobraniu śliny umieszczano w lodówce transportowej i przewożono do Zakładu Mikrobiologii i Laboratoryjnej Immunologii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Następnie materiał badany poddano odwirowaniu (3000 obr/min, 10 minut, 4°C) i porcjowano po 200 μl. W ten sposób przygotowane próbki zabezpieczono przez zamrożenie w temperaturze -70°C do czasu wykonania oznaczeń.
Do oceny ilościowej poziomu przeciwciał klasy sIgA została wykorzystana metoda immunoenzymatyczna ELISA (gotowy zestaw sIgA ELISA Kit, Immundiagnostik). Następnie dokonano pomiaru spektrofotometrycznego absorbancji (OD), przy długości fali 405 nm i referencyjnej długości fali 595 nm. Na podstawie krzywej kalibracyjnej wyliczono stężenie sIgA w materiale badanym. Wyniki podano w mg/dL. Nie wykazano reakcji krzyżowych z innymi białkami śliny.
Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą programu Statistica (StatSoft, 10.0 Łódź, Polska). Wyniki badań poddano analizie statystycznej w oparciu o współczynnik korelacji rang Spearmana celem oceny zależności pomiędzy cechami mierzalnymi. Do porównania wartości przeciętnych zmiennych mierzalnych w dwóch grupach wykorzystano test Manna-Whitneya (MW), a w większej liczbie grup test Kruskala-Wallisa (KW). Za istotne statystycznie uznano wartości p < 0,05.
Badanie przeprowadzone zgodnie z zaleceniami Konwencji Helsińskiej i zatwierdzone przez Lokalną Komisję Bioetyczną Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – Uchwała Nr RNN/86/12/KE. Praca finansowana w ramach badań młodych pracowników nauki i studentów studiów doktoranckich UM w Łodzi, nr 502-03/2-043-02/502-24-036.
Wyniki
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Godala M, Pietrzak K, Łaszek M et al.: Zachowanie zdrowotne łódzkich kobiet w ciąży. Część I. Sposób żywienia i suplementacja witaminowo-mineralna. Probl Hig Epidemiol 2012; 93(1): 38-42. 2. Godala M, Pietrzak K, Łaszek M et al.: Zachowanie zdrowotne łódzkich kobiet w ciąży. Część II. Aktywność fizyczna i stosownie używek. Probl Hig Epidemiol 2012; 93(1): 43-47. 3. Rasmussen KM, Yaktine AL: Determining optimal weight gain. [In:] Committee to Reexamine IOM Pregnancy Weight Guidelines (ed.): Weight gain during pregnancy: Reexamining the guidelines. Institute of Medicine, National Research Council 2009. 4. Szczepańska J, Szydłowska B, Lubowiedzka B, Pawłowska E: Analiza czynników ryzyka występowania choroby próchnicowej u 3-letnich dzieci. Czas Stomatol 2007; 60(3): 162-170. 5. Proc P, Filipińska-Skąpska R, Wochna-Sobańska M: Próchnica uzębienia dzieci łódzkich do lat 5. III. Czynniki etiologiczne próchnicy. Dent Med Probl 2006; 43(1): 65-70. 6. Szczepańska J, Szydłowska-Walendowska B, Pawłowska E, Lubowiedzka-Gontarek B: Liczebność bakterii Streptococcus mutans i Lactobacillus sp. w ślinie 3-letnich dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie. Czas Stomatol 2009; 62(9): 711-721. 7. Rakuś-Kwiatosz A, Frańczak P, Pac-Kożuchowska E: Ocena sposobu żywienia niemowląt w świetle aktualnych zaleceń. Czyn Ryz 2011; 1: 18-27. 8. Jafarzadeh A, Sadeghi M, Karam GA, Vazirinejad R: Salivary IgA and IgE levels in healthy subjects relation to age and gender. Braz Oral Res 2010; 24: 21-27. 9. Lis J, Orczyk-Pawiłowicz M, Kątnik-Prastowska I: Białka mleka ludzkiego zaangażowane w procesy immunologiczne. Post Hig 2013; 67: 529-547. 10. Chirico G: Development of the Immune System in Neonates. J Arab Neonatal Forum 2005; 2: 5-11. 11. Legrand D, Elass E, Pierce A, Mazurier J: Lactoferrin and host defence: an overview of its immuno-modulating and anti-inflammatory properties. Biometals 2004; 17: 225-229. 12. Gartner LM, Morton J, Lawrence RA et al.: Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 2005; 115(2): 496-506. 13. Socha J: Żywienie a rozwój dziecka w pierwszym roku życia. Nowa Pediatr 2002; 29(2): 96-102. 14. Hegde M, Devadiga D, Shetty C, Shetty A: Correlation between dental caries and salivary immunoglobulin in adult Indian population: An in vivo study. J Restorative Dent 2013; 1(1): 22-25. 15. Chawda J G, Chaduvula N, Patel HR et al.: Salivary SIgA and dental caries activity. Indian Pediatr 2011; 48(9): 719-721. 16. Priya PR, Asokan S, Karthick K et al.: Effect of dental treatments on salivary immunoglobulin A of children with and without dental caries: A comparative study. Indian J Dent Res 2013; 24(3): 394. 17. Ranadheer E, Nayak UA, Reddy NV, Rao VA: The relationship between salivary IgA levels and dental caries in children. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2011; 29(2): 106-112. 18. Almeida PDV, Gregio AM, Machado MA et al.: Saliva composition and functions: A comprehensive review. J Contemp Dent Pract 2008; 9(3): 72-80. 19. Doifode D, Damle SG: Comparison of salivary IgA levels in caries free and caries active children. Int J Clin Dent Sci 2011; 2(1): 10-14. 20. Omar OM, Khattab NMA, Rashed LA: Glucosyltransferase B, immunoglobulin A, and caries experience among a group of Egyptian preschool children. J Dent Child 2012; 79(2): 63-68. 21. Shifa S, Muthu MS, Amarlal D, Rathna Prabhu V: Quantitative assessment of IgA levels in the unstimulated whole saliva of caries-free and caries-active children. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2008; 26(4): 158-161. 22. Rashkova M, Baleva M, Peneva M et al.: Secretory immunoglobulin a (sIgA) and dental caries of children with different diseases and conditions influencing oral medium. J of IMAB 2009; 15(2): 6-9. 23. Jafarzadeh A, Hassanshahi GH, Kazemi-Arababadi M et al.: The comparison of salivary IgA and IgE levels in children with breast- and formula-feeding during infancy. J Dent Res 2007; 4(1): 11-17. 24. Proc P, Filipińska-Skąpska R, Wochna-Sobańska M: Próchnica uzębienia dzieci łódzkich do lat 5. II. Zachowania zdrowotne matek. Dent Med Probl 2005; 42(4): 567-571. 25. Robak E, Kalińska A, Żółta A et al.: Analiza wpływu wybranych czynników na intensywność próchnicy wczesnej. Pediatr Pol 2011; 86(2): 140-146. 26. Borakowska-Siennicka M: Stan przyzębia i higieny jamy ustnej u kobiet ciężarnych. Nowa Stomatol 2002; 4(22): 199-203. 27. Betleja K, Banach J, Ronin-Walknowska E: Stan przyzębia u kobiet ciężarnych a ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego. Czas Stomatol 2005; 58(8): 571-578. 28. Kramer MS: Determinants of low birth weight: methodological assessment and meta-analysis. Bulletin of the World Health Organization 1987; 5(65): 663-737. 29. Chirico G, Marzollo R, Cortinovis S et al.: Antiinfective properties of human milk. J Nutr 2008; 138: 1801-1806. 30. Weemaes C, Klasen I, Goertz J et al.: Development of Immunoglobulin A in Infancy and Childhood. Scand J Immunol 2003; 5: 642-648.
