*Joanna Szczepańska1, Małgorzata Daszkowska1, Aleksandra Hilt1, Grażyna Marczuk-Kolada2
Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży
Hygienic recommendations in the oral cavity for children and youth
1Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Joanna Szczepańska
2Zakład Stomatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Białystok
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Grażyna Marczuk-Kolada
Polski Oddział Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF), Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej (PTSD)
Summary
Good oral hygiene, appropriate diet and regular dental care are the most important factors in the child’s healthy dentition maintenance.
The aim of the study was to determine healthful recommendations and to give guidelines for the most effective dental care procedures according to the age of the patient and his dental state. Some of these activities can be performed by the child himself (home care), others require the assistance of a professional (professional procedures). The article illustrates the role of the fluoride supplementation for caries prevention. It describes toothbrushing techniques, the best size, shape and texture of the toothbrush, the convenient ingredients in the toothpaste, the necessity of regular interdental cleaning using dental floss, mini brushes, toothpicks and rinsing the mouth. The study indicates the improvement of certain aspects of hygienic care. Recommendations were made with regard to in office education of patients and their parents.
Wstęp
Dobra higiena jamy ustnej, właściwa dieta, regularne wizyty stomatologiczne są kluczowymi czynnikami w utrzymaniu zdrowego uzębienia u dziecka. Rozpoczęcie przeprowadzania zabiegów higienicznych w jamie ustnej wkrótce po wyrznięciu się pierwszych zębów mlecznych jest jednym z podstawowych elementem zapobiegania próchnicy. Dlatego tak ważna jest odpowiednio wczesna wizyta z dzieckiem u stomatologa, mająca głównie dla rodziców cel edukacyjny, na której opiekunowie powinni być uświadamiani o przyczynach choroby próchnicowej oraz w jaki sposób, jakimi metodami i środkami pielęgnować jamę ustną dziecka w poszczególnych okresach. Pomocne w tym względzie dla stomatologów zajmujących się dziećmi są okresowo publikowane wytyczne m.in. Europejskiego czy Amerykańskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej (EAPD, AAPD), w których zwarte są protokoły profilaktyczne, zalecenia odnośnie oceny ryzyka próchnicy i stosowania fluoru oraz wskazania dietetyczno-higieniczne dostosowane do wieku dziecka (1-3).
Celem pracy było ustalenie zaleceń i wskazówek zdrowotnych dla procedur najbardziej skutecznych w pielęgnacji jamy ustnej z uwzględnieniem wieku pacjenta i jego stanu uzębienia.
Pierwsza wizyta u stomatologa
Pomimo świadomości o wzroście częstości występowania próchnicy wczesnego dzieciństwa (ang. Early Childhood Caries – ECC) opieka nad jamą ustną niemowlęcia oraz wizyta u stomatologa po wyrznięciu pierwszego zęba mlecznego nie jest standardem w codziennej praktyce klinicznej (2, 4-7). Celem wizyty z dzieckiem u stomatologa, która powinna się odbyć, według zaleceń American Dental Association, American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD), American Academy of Pediatrics (AAP), American Association of Public Health Dentistry (AAPHD) i Academy of General Dentistry (AGD), 6 miesięcy po wyrznięciu pierwszego zęba mlecznego, ale nie późnej niż w 12. miesiącu życia, jest ocena ryzyka zachorowania dziecka na próchnicę na podstawie wywiadu z rodzicami oraz badania klinicznego (8, 9). Na tej wizycie i kolejnych ustalana jest wzajemna współpraca między lekarzem a rodzicami obejmująca wszystkie aspekty opieki zdrowotnej nad jamą ustną dziecka w sposób kompleksowy, ciągły oraz ukierunkowany na tzw. domową opiekę stomatologiczną (ang. dental home) (1, 2, 5, 10).
Wizyta ta jest także okazją do uświadomienia rodzicom korzyści wynikających z zapobiegania próchnicy w porównaniu z kosztownym, stresującym i nieraz bolesnym jej leczeniem u dziecka. Przedstawiony wówczas rodzicom skoordynowany program profilaktyczny obejmuje: edukację opiekunów w zakresie przeprowadzania zabiegów higienicznych w jamie ustnej dziecka, rady dietetyczno-żywieniowe, zabiegi fluoryzacyjne oraz zaplanowanie wizyt stomatologicznych. Podczas tej wizyty demonstrowane są również rodzicom metody oczyszczania jamy ustnej i sposób układania niemowlęcia w czasie zabiegów higienicznych. Jest to na przykład metoda „kolano-do-kolana” (ang. knee-to-knee positioning), kiedy dziecko leży na złączonych kolanach rodziców siedzących naprzeciwko siebie (6, 11, 12).
Pielęgnacja jamy ustnej niemowlęcia
Pielęgnacja jamy ustnej powinna być rozpoczęta w pierwszych miesiącach życia dziecka. Rodzice powinni regularnie oczyszczać błonę śluzową i wały dziąsłowe już od wczesnego okresu niemowlęcego – codziennie wieczorem przed położeniem dziecka spać (2, 4, 13). Celem zabiegów higienicznych rozpoczynanych w tym okresie jest utrzymanie jamy ustnej w czystości oraz przyzwyczajanie dziecka do manipulacji w jamie ustnej. Zabiegi te można wykonywać specjalnymi akcesoriami dla niemowląt nawijanymi lub nakładanymi na palec wskazujący takimi jak: kawałek gazy lub bawełniana chusteczka, gumowa lub silikonowa szczoteczka, specjalny naparstek z mikrofibry.
Oczyszczenie jamy ustnej dziecka przez rodzica powinno się składać z następujących etapów:
– dokładne umycie rąk,
– przygotowanie gazika lub innego przyboru higienicznego do oczyszczania jamy ustnej dziecka,
– przygotowanie szklanki letniej wody lub słabego naparu rumianku,
– owinięcie gazika wokół palca wskazującego lub założenie na palec odpowiedniego przyboru higienicznego i zanurzenie go w wodzie lub naparze rumianku,
– delikatnie włożenie palca do ust dziecka oraz przecieranie górnego i dolnego wału dziąsłowego, błony śluzowej policzków oraz wyrzniętych zębów.
Jeśli dziecko nie chce otworzyć buzi lub gryzie palec matki podczas próby wkładania go do ust, matka może wsunąć palec w okolicy kąta ust dziecka, a następnie przesuwać palec wzdłuż wewnętrznej powierzchni policzka do tylnej części jamy ustnej. Potem należy włożyć delikatnie palec pomiędzy górny i dolny wał dziąsłowy lub górne i dolne zęby i kiedy dziecko otworzy usta, przetrzeć całą jamę ustną.
Przeprowadzanie zabiegów higienicznych w jamie ustnej powinno być jednak rozpoczynane nie później niż w momencie wyrznięcia pierwszego zęba mlecznego. Natomiast kiedy pojawią się w jamie ustnej pierwsze zęby trzonowe mleczne, które posiadają już zagłębienia i bruzdy, należy wprowadzić do ich oczyszczania miękką szczoteczkę. Szczoteczka umożliwia usuwanie resztek pokarmowych z zębów oraz delikatne masowanie dziąseł. Już od tego momentu należy dziecko uczyć trzymania szczotki w ręku, wkładania jej do ust i wykonywania prostych ruchów czyszczących.
Szczoteczki do pielęgnacji jamy ustnej małych dzieci powinny (4):
– być z tworzywa sztucznego,
– mieć małą zaokrągloną główkę,
– posiadać szeroki trzonek (rękojeść) dla wygodnego jej utrzymania w ręku przez rodzica, a potem przez dziecko,
– ewentualnie być wyposażone w specjalną tarczkę (ogranicznik), która chroni przed zbyt głębokim włożeniem szczoteczki do ust dziecka.
Nadzorowane szczotkowanie zębów dziecka
Szczoteczki do higieny ustnej małych dzieci mogą być manualne lub elektryczne. Na rynku dostępne są soniczne szczotki elektryczne przeznaczone dla dzieci w wieku 0-3 lata. Posiadają miękkie włosie i dzięki delikatnym drganiom pozwalają dokładnie oczyszczać powierzchnie zębów i dziąseł. Szczotki elektryczne mogą być wyposażone w timer lub odtwarzać muzykę, która sygnalizuje konieczność przejścia do następnej ćwiartki łuku zębowego lub odmierza cały czas szczotkowania zębów, który powinien trwać około dwóch minut. Jeśli dziecko jest oporne lub nie może usiedzieć przez 2 minuty podczas mycia zębów, można spróbować użyć właśnie szczotki elektrycznej, która jest nowością dla dziecka, mówić wierszyk, śpiewać lub odtwarzać ulubioną piosenkę dziecka (4, 11). W chwili obecnej nie ma wiarygodnych badań klinicznych, czy bardziej skuteczne są szczotki soniczne, czy elektryczne w usuwaniu płytki nazębnej u dzieci.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Guideline on Caries-risk Assessment and Management for Infants, Children, and Adolescents. American Academy of Pediatric Dentistry. Council on Clinical Affairs, 2014. 2. Guideline on Infant Oral Health Care. American Academy of Pediatric Dentistry. Originating Committee Clinical Affairs Committee – Infant Oral Health Subcommittee, 2014. 3. Guideline on Fluoride Therapy. American Academy of Pediatric Dentistry. Liaison with Other Groups Committee. Council on Clinical Affairs, 2014. 4. American Academy of Pediatric Dentistry 2014. Fast Facts. 5. Policy on Early Childhood Caries (ECC): Unique Challenges and Treatment Options. American Academy of Pediatric Dentistry. Council on Clinical Affairs, 2014. 6. Ramos-Gomez FJ: Clinical considerations for an infant oral health care program. Compend Contin Educ Dent 2005; 26 (5 suppl. 1): 17-23. 7. Poland C 3rd, Hale KJ: Providing oral health to the little ones. J Indiana Dent Assoc 2003; 82: 8-14. 8. Wandera A, Bhakta S, Barker T: Caries prediction and indicators using a pediatric risk assessment teaching tool. ASDC J Dent Child 2000; 67: 408-412. 9. Savage MF, Lee JY, Kotch JB, Vann WF Jr: Early preventive dental visits: effects on subsequent utilization and costs. Pediatrics 2004; 114: 418-423. 10. Ismail AI, Nainar SM, Sohn W: Children’s first dental visit: attitudes and practices of U.S. pediatricians and family physicians. Pediatr Dent 2003, 25: 425-430. 11. Ramos-Gomez FJ, Crystal YO, Ng MW et al.: Pediatric dental care: prevention and management protocols based on caries risk assessment. J Calif Dent Assoc 2010; 38(10): 746-761. 12. American Academy of Pediatrics. Recommendations for preventive pediatric health care. Pediatrics 2000 105: 645. 13. Oral hygiene for babies and toddlers. Australian Dental Association. 14. Policy on Use of Fluoride. American Academy of Pediatric Dentistry. Liaison with Other Groups Committee. Council on Clinical Affairs, 2014. 15. Altarum Institute. Topical fluoride for high-risk children, development of decision support matrix, recommendations from MCHB expert panel. Washington, DC: 2007. 16. Weinstein P, Harrison R, Benton T: Motivating parents to prevent caries in their young children. J Am Dent Assoc 2004; 135: 731-738. 17. Guideline on Dental Management of Pediatric Patients Receiving Chemotherapy, Hematopoietic Cell Transplantation, and/or Radiation Therapy. Clinical Affairs Committee. Council on Clinical Affairs, 2013. 18. Bardal PAP, Olympio KPK, Bastos JRM et al.: Education and motivation in oral health – preventing disease and promoting health in patients undergoing orthodontic treatment. Dental Press J Ortho 2011; 16(3): 95-102.
