Chirurgia refrakcyjna jest nowym kierunkiem mikrochirurgii okulistycznej, mającym na celu zredukowanie wady refrakcji i uniezależnienie pacjenta od okularów lub soczewek kontaktowych.

Początki chirurgii refrakcyjnej sięgają lat 60. ubiegłego wieku. Jej prekursorem był Jose Barraquer z Bogoty, który prowadził eksperymentalne badania nad chirurgiczną zmianą krzywizny rogówki. W roku 1964 wprowadził nową technikę operacyjną – keratomileusis, polegającą na czasowym odpreparowaniu płatka rogówki o średnicy 7-8 mm i grubości 0,3 mm, oraz modelowaniu go za pomocą noża diamentowego i przyszyciu w pierwotne położenie. Metoda ta pozwalała na korekcję krótko- i dalekowzroczności.

Jednak przełom w chirurgii refrakcyjnej nastąpił w 1983 r., gdy ukazała się publikacja Trokela dotycząca lasera excimerowego, prezentująca efekty jego zastosowania na rogówce.

W swojej pracy przedstawił możliwość wykonywania linijnych nacięć w rogówce o wiele bardziej precyzyjnych, niż za pomocą noża diamentowego.

Laser excimerowy stosowany w chirurgii refrakcyjnej oka pracuje w zakresie fal ultrakrótkich (150-300nm), a więc promieniowania ultrafioletowego. Jego działanie polega na fotoablacji rogówki, co pozwala uzyskać zmianę jej kształtu czyli krzywizny, a w końcowym efekcie emetropię lub zmniejszenie wady refrakcji.

Pierwszą szeroko zastosowaną metodą wykorzystującą laser excimerowy była PRK – keratektomia fotorefrakcyjna, opisana w roku 1989 przez Marguerite McDonald. Polega ona na mechanicznym usunięciu nabłonka rogówki z obszaru centralnego o średnicy 5,5-7 mm, a następnie fotoablacji rogówki laserem excimerowym. Usunięcie cienkiej warstwy tkanki rogówki pozwala na jej spłaszczenie lub uwypuklenie i zmianę siły skupiającej całego układu optycznego oka. Ostateczny kształt rogówki uzyskujemy po ok. pół roku. Metoda ta stosowana jest do korekcji niskich wad refrakcji – krótkowzroczności, nadwzroczności, oraz astygmatyzmu.

Następną szeroko stosowaną metodą jest LASIK – laser in situ keratomileusis – laser w miejscu keratomilozy, opisana przez Pallikarisa w roku 1990. Z pozostawieniem przyczepu po stronie nosowej w pierwszym etapie zabiegu odcinany jest częściowo wierzchni płatek rogówki, następnie odwracany jest na bok. W drugim etapie przeprowadza się fotoablację w wytworzonej loży istoty właściwej rogówki. Po zakończeniu pracy lasera płatek zostaje ułożony w swoje pierwotne miejsce. Przewagą tej metody nad poprzednią jest krótki okres rekonwalescencji, niewielki ból i łzawienie w okresie pooperacyjnym oraz wcześniejsza stabilizacja efektu korekcji. Stosowana jest ona szczególnie do korekcji średniej i wysokiej krótkowzroczności do -13 dioptrii, niezborności krótkowzrocznej do -6 dioptrii oraz nadwzroczności do +6 dioptrii.

Obecnie uważaną za najmniej inwazyjną metodę stosowaną w laserowej korekcji wzroku jest LASEK (laser epithelial keratomileusis), metoda wprowadzona w roku 1999 we Włoszech przez Camellina.

Po LASEK obserwuje się szybką stabilizację refrakcji, krótszy okres rekonwalescencji niż po PRK, nie mamy tu również do czynienia z tak poważnymi powikłaniami jak w przypadku LASIK. Metoda ta stosowana jest do korekcji niskich i średnich wad refrakcji.

Na koniec każdego z wymienionych zabiegów można zaaplikować opatrunkową soczewkę kontaktową, która pozostaje na oku ok. 5 dni.

Pomimo róznic w technice wykonania zabiegów laserowej korekcji wzroku, istnieje wspólna grupa przeciwwskazań do ich wykonania:

– wiek poniżej 21 lat

– brak stabilizacji wady refrakcji

– astygmatyzm nieregularny

– zaćma

– jaskra

– aktywne stany zapalne oczu

– odwarstwienie siatkówki i jej zmiany zwyrodnieniowe

– strożek rogówki

– cienka rogówka lub jej pourazowe uszkodzenia

– niedobór wydzielania łez

– czynne choroby infekcyjne

– choroby ogólnoustrojowe: cukrzyca, choroby tkanki łącznej i skłonność do tworzenia bliznowców

– choroby autoimmunologiczne

– choroby przebiegające ze spadkiem odporności organizmu

– atopia i silne alergie

– wszczepiony rozrusznik serca

– ciąża i okres karmienia.W przypadku każdej z metod należy liczyć się z możliwością wystąpienia powikłań. Najczęściej dochodzi do nich po LASIK, rzadziej po PRK i LASEK i są to:

– powikłania refrakcyjne – hypo-, hyperkorekcja, astygmatyzm nieregularny. Mogą one wynikać z nieprawidłowego działania lasera lub błędnie przeprowadzonego badania przedoperacyjnego oceny wielkości wady refrakcji,

– infekcje – od powierzchownych stanów zapalnych do masywnych owrzodzeń rogówki;

– przymglenie rogówki – haze – wynikające z zaburzeń układu włókien kolagenowych, obecności kolagenu I i III, które w zdrowej rogówce nie występują, braku siarczanu keratanu i obecności nowych proteoglikanów. Im głębiej wykonywana jest fotoablacja, czyli im większa wada refrakcji, tym większy efekt haze. W chwili obecnej występuje znacznie rzadziej i jest mniej nasilone niż w pierwszej połowie lat 90. ze względu na ograniczenia dotyczące wysokości korygowanej wady (szczególnie w przypadku PRK);

– olśnienie, rozproszenie światła – efekt halo;

– aureole wokół punktów świetlnych – glare;

– dyskomfort pooperacyjny – ból, łzawienie, światłowstręt;

– regresja efektu zabiegu – dość częsta po PRK, rzadziej po LASIK. Zwiększone ryzyko regresji występuje u osób z zaburzeniami endokrynologicznymi, u kobiet w ciąży oraz jeśli pacjent nie był odpowiednio leczony miejscowo przeciwzapalnie po zabiegu.