© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 5/2016, s. 308-315
*Jacek J. Pruszyński1, Jacek Putz1, Dorota Cianciara2
Demographic changes in Poland in relation to changes in other countries of the European Union. Challenges for health policy
Zmiany demograficzne w Polsce w porównaniu do krajów Unii Europejskiej. Wyzwanie dla polityki zdrowotnej
1Department of Geriatrics and Gerontology, School of Public Health, Centre of Postgraduate Medical Education, Warsaw
Head of Department: Jacek Putz, MD, PhD
2Department of Epidemiology and Health Promotion, Centre of Postgraduate Medical Education, Warsaw
Head of Department: Dorota Cianciara, PhD, Associate Professor
Streszczenie
Obraz współczesnej Polski w znaczący sposób kształtowany jest przez zmiany demograficzne spowodowane postępującym starzeniem się społeczeństwa, wydłużeniem przeciętnego czasu trwania życia, spadkiem przyrostu naturalnego oraz zmianą modelu rodziny. Zjawisko to nie dotyczy tylko Polski, ponieważ prognozy zakładają, iż odsetek osób w wieku emerytalnym do 2050 roku w skali światowej wzrośnie z 11 do 25%, natomiast w Europie (znacznie starszej niż reszta świata) z 27 do 51%. W Polsce i niektórych innych krajach zjawisko starzenia się populacji ma być połączone dodatkowo ze zmniejszaniem liczby całej populacji. Różnorodność czynników wpływających na przekształcanie demograficznego oblicza Polski powoduje, iż obserwowane przemiany zachodzą na wielu płaszczyznach, z których najistotniejszymi są poziomy: społeczeństwa, podstawowych grup społecznych (rodzina, para) oraz jednostek. Postępujący proces starzenia się populacji Polski, jak i całej Europy stwarza liczne wyzwania dla polityki zdrowotnej, której głównym celem jest zaspokojenie narastających potrzeb zdrowotnych osób starszych. Aby sprostać tym wymaganiom, niezbędna jest między innymi odpowiednia liczba personelu przygotowanego do rozwiązywania tego rodzaju wyzwań. W świetle powyższych danych, kluczowym zagadnieniem wydaje się odpowiednie przygotowanie do starości, które powinno być realizowane przez różne podmioty społeczne i zawodowe oraz samych zainteresowanych, czyli starzejące się społeczeństwa.
Summary
The image of contemporary Poland is significantly shaped by the demographic changes caused by the progressive aging of the population, lengthening of the average duration of life, falling birth rate and changing family model. This phenomenon is not only visible in Poland, prognosis assume that the percentage of people aged over 65 till year 2050 will increase from 11 to 25% worldwide, while in Europe (much older than the rest of the world) from 27 to 51%. In Poland and some other countries, the phenomenon of population aging is to be further combined with the reduction of the population. The variety of factors affecting the demographic transformation of Polish population causes changes taking place on many levels, of which the most important are the level of society, basic social groups (families, couples) and individuals. The progressive aging of the Polish population and the whole of Europe creates numerous challenges for health policy, whose main objective is to meet the growing health needs of the elderly. To meet this requirement, an adequate number of staff prepared for dealing with these challenges, is necessary. In light of these data, the key issue seems to be adequate preparation for old age, which should be carried out by different social and professional subjects and the interested parties, namely the aging population.
Introduction
The image of contemporary Poland is largely shaped by demographic changes caused by the ongoing aging of the society, a shifting family model, and longer average life expectancy combined with the drop in the rate of natural increase. The forecasts assume that the percentage of people of retirement age will grow from 11 to 25% globally, with Europe (already older than the rest of the world) set to experience a 27 to 51% increase (1). In Poland, and in certain other countries, the aging of population is to be coupled with its shrinkage. GUS (Central Statistical Office of Poland) predicts that the population of Poland, which stood at 38,461,752 in 2014, will fall to 33,950,569 in 2050 (2).
Demographic Balance
The Eurostat data from 2014 show that 16 EU countries had a positive natural increase, while 12 EU members, including Poland, ended the year having a negative natural increase. What it means is that the death rate of these countries was higher that their birth rate (tab. 1).
Tab. 1. Demographic balance, 2014 (thousands)
| Population, 1 January 2014 | Live births | Deaths | Difference | Net migration and statistical adjustment | Population, 1 January 2015 |
EU-28 | 506 857.5 | 5108.4 | 4947.0 | 161.4 | 951.9 | 508 191.1 |
Austria | 8506.9 | 81.7 | 78.3 | 3.4 | 74.6 | 8584.9 |
Belgium | 11 204.0 | 125.0 | 104.8 | 20.2 | 34.2 | 11 258.4 |
Bulgaria | 7245.7 | 67.6 | 109.0 | -41.4 | -2.1 | 7202.2 |
Croatia | 4246.8 | 39.6 | 50.8 | -11.2 | -10.2 | 4225.3 |
Cyprus | 858.0 | 9.3 | 5.3 | 4 | -15.0 | 847.0 |
Czech Republic | 10 512.4 | 109.9 | 105.7 | 4.2 | 21.7 | 10 538.3 |
Denmark | 5617.3 | 56.9 | 51.3 | 5.6 | 36.8 | 5659.7 |
Estonia | 1315.8 | 13.6 | 15.5 | -1.9 | -0.6 | 1313.3 |
Finland | 5451.3 | 57.2 | 52.2 | 5 | 15.4 | 5471.8 |
France | 65 835.6 | 820.8 | 556.1 | 264.7 | 31.9 | 66 352.5 |
Germany | 80 767.5 | 700.0 | 875.0 | -175 | 581.5 | 81 174.0 |
Greece | 10 903.7 | 92.1 | 113.9 | -21.8 | -69.4 | 10 812.5 |
Hungary | 9877.4 | 93.3 | 126.3 | -33 | 4.6 | 9849.0 |
Ireland | 4605.5 | 66.5 | 29.3 | 37.2 | -16.8 | 4625.9 |
Italy | 60 782.7 | 502.6 | 598.4 | -95.8 | 108.7 | 60 795.6 |
Latvia | 2001.5 | 21.7 | 28.5 | -6.8 | -8.7 | 1986.1 |
Lithuania | 2943.5 | 30.4 | 40.3 | -9.9 | -12.3 | 2921.3 |
Luxembourg | 549.7 | 6.1 | 3.8 | 2.3 | 11.0 | 563.0 |
Malta | 425.4 | 4.2 | 3.3 | 0.9 | 3.0 | 429.3 |
Netherlands | 16 829.3 | 175.2 | 139.2 | 36 | 35.5 | 16 900.7 |
Poland | 38 017.9 | 375.2 | 376.5 | -1.3 | -10.9 | 38 005.6 |
Portugal | 10 427.3 | 82.4 | 104.8 | -22.4 | -30.1 | 10 374.8 |
Romania | 19 947.3 | 183.8 | 253.3 | -69.5 | –16.4 | 19 861.4 |
Slovakia | 5415.9 | 55.0 | 51.3 | 3.7 | 1.7 | 5421.3 |
Slovenia | 2061.1 | 21.2 | 18.9 | 2.3 | -0.5 | 2062.9 |
Spain | 46 512.2 | 426.0 | 396.1 | 29.9 | -102.3 | 46 439.9 |
Sweden | 9644.9 | 114.9 | 89.0 | 25.9 | 76.6 | 9747.4 |
United Kingdom | 64 351.2 | 776.4 | 570.3 | 206.1 | 210.0 | 64 767.1 |
Based on Eurostat data (online data code: demo_gind), date of access: 11th November 2015
Fertility and demographic transformation
The transformation in human reproduction from its initial period (characterized by high death rate, short average life expectancy, high fertility and birth rate) to the current period (characterized by low and stable mortality rate, low and relatively stable fertility rate, and low birth rate) constitutes the foundation of demographic transition theory. According to this theory, demographic transformation occurs in stages and the final stage should yield balance between births and deaths, and consequently, stabilize the population numbers. The predictions regarding demographic changes in European countries having a well-developed market economy were off the mark. At the turn of the 1960s, the principles of starting and disbanding a family, and the family model itself underwent changes, which, for some European countries, resulted in a decline in population, caused chiefly by the drop in fertility rate that no longer guaranteed generation replacement. This phenomenon is presented in table 2, which shows the changes in total fertility rate from 1960 to 2013 in EU countries.
Tab. 2. Total fertility rate, 1960-2013 (live births per woman)
| 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
EU-28 | n/a | n/a | n/a | n/a | n/a | 1.62 | 1.58 | 1.58 | 1.55 |
Austria | 2.69 | 2.29 | 1.65 | 1.46 | 1.36 | 1.44 | 1.43 | 1.44 | 1.44 |
Belgium | 2.54 | 2.25 | 1.68 | 1.62 | 1.67 | 1.86 | 1.81 | 1.79 | 1.75 |
Bulgaria | 2.31 | 2.17 | 2.05 | 1.82 | 1.26 | 1.57 | 1.51 | 1.50 | 1.48 |
Croatia | n/a | n/a | n/a | n/a | n/a | 1.55 | 1.48 | 1.51 | 1.46 |
Cyprus | n/a | n/a | n/a | 2.41 | 1.64 | 1.44 | 1.35 | 1.39 | 1.30 |
Czech Republic | 2.09 | 1.92 | 2.08 | 1.90 | 1.15 | 1.51 | 1.43 | 1.45 | 1.46 |
Denmark | 2.57 | 1.95 | 1.55 | 1.67 | 1.77 | 1.87 | 1.75 | 1.73 | 1.67 |
Estonia | 1.98 | 2.17 | 2.02 | 2.05 | 1.36 | 1.72 | 1.61 | 1.56 | 1.52 |
Finland | 2.72 | 1.83 | 1.63 | 1.78 | 1.73 | 1.87 | 1.83 | 1.80 | 1.75 |
France | n/a | n/a | n/a | n/a | 1.89 | 2.03 | 2.01 | 2.01 | 1.99 |
Germany | n/a | n/a | n/a | n/a | 1.38 | 1.39 | 1.36 | 1.38 | 1.39 |
Greece | 2.23 | 2.40 | 2.23 | 1.40 | 1.27 | 1.47 | 1.40 | 1.35 | 1.30 |
Hungary | 2.02 | 1.98 | 1.91 | 1.87 | 1.32 | 1.25 | 1.23 | 1.34 | 1.35 |
Ireland | 3.78 | 3.85 | 3.21 | 2.11 | 1.89 | 2.05 | 2.03 | 2.01 | 1.96 |
Italy | 2.37 | 2.38 | 1.64 | 1.33 | 1.26 | 1.46 | 1.44 | 1.43 | 1.39 |
Latvia | n/a | n/a | n/a | n/a | 1.25 | 1.36 | 1.33 | 1.44 | 1.52 |
Lithuania | n/a | 2.40 | 1.99 | 2.03 | 1.39 | 1.50 | 1.55 | 1.60 | 1.59 |
Luxembourg | 2.29 | 1.97 | 1.50 | 1.60 | 1.76 | 1.63 | 1.52 | 1.57 | 1.55 |
Malta | n/a | n/a | 1.99 | 2.04 | 1.70 | 1.36 | 1.45 | 1.43 | 1.38 |
Netherlands | 3.12 | 2.57 | 1.60 | 1.62 | 1.72 | 1.79 | 1.76 | 1.72 | 1.68 |
Poland | n/a | n/a | n/a | 2.06 | 1.37 | 1.41 | 1.33 | 1.33 | 1.29 |
Portugal | 3.16 | 3.01 | 2.25 | 1.56 | 1.55 | 1.39 | 1.35 | 1.28 | 1.21 |
Romania | n/a | n/a | 2.43 | 1.83 | 1.31 | 1.59 | 1.47 | 1.52 | 1.41 |
Slovakia | 3.04 | 2.41 | 2.32 | 2.09 | 1.30 | 1.43 | 1.45 | 1.34 | 1.34 |
Slovenia | n/a | n/a | n/a | 1.46 | 1.26 | 1.57 | 1.56 | 1.58 | 1.55 |
Spain | n/a | n/a | 2.20 | 1.36 | 1.23 | 1.37 | 1.34 | 1.32 | 1.27 |
Sweden | n/a | 1.92 | 1.68 | 2.13 | 1.54 | 1.98 | 1.90 | 1.91 | 1.89 |
United Kingdom | n/a | n/a | 1.90 | 1.83 | 1.64 | 1.92 | 1.91 | 1.92 | 1.83 |
n/a (Data not available)
Based on Eurostat data (online data code: demo_frate), date of access: 11th November 2015
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
GUS: Polska w obliczu starzenia się społeczeństwa. Diagnoza i program działania. Warszawa 2008: 9.
GUS: Prognoza ludności na lata 2014-2050; http://demografia.stat.gov.pl/BazaDemograficzna.aspx (dostęp z dnia: 17.11.2015 r.).
Szukalski P: Wielkość i struktura rodziny a przejście demograficzne. Roczniki Socjologii Rodziny 2005; XVI: 95-110.
Kotowska IE: Teoria drugiego przejścia demograficznego a przemiany demograficzne w Polsce w latach 1990. Studia Demograficzne 1998; 4(134): 3-36.
Szymańczak J: Aktualna sytuacja demograficzna Polski. Materiał Pełnomocnika Rządu ds. Rodziny, przygotowany dla Komisji Rodziny Sejmu RP, Warszawa 2000; http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_00/i-735.pdf (dostęp z dnia: 09.11.2015 r.).
Barcikowska M, Członkowska A, Derejczyk J et al.: Problemy zdrowia publicznego w kontekście starzenia się populacji Polski. Raport. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2006; 15(3): 203-211.
Zielińska-Więczkowska H, Kędziora-Kornatowska K, Kornatowski T: Starość jako wyzwanie. Gerontol Pol 2008; 16(3): 131-136.
Straś-Romanowska M: Późna dorosłość. Wiek starzenia się. [W:] Harwas-Napierała B, Trempala J (red.): Psychologia rozwoju człowieka. Tom 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001: 263-292.
Erikson EH, Erikson JM: Dopełniony cykl życia. Helion, Gliwice 2012: 125-133.
Zając L: Psychologiczna sytuacja człowieka starszego oraz jej determinanty. [W:] Obuchowski K (red.): Starość i osobowość. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002: 53-112.
Pietrasiński Z: Rozwój dorosłych. [W:] Wujek T (red.): Wprowadzenie do androgogiki. Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 1996: 11-35.
Bień B, Błędowski P, Broczek K et al.: Pacjent w wieku podeszłym w polskim systemie ochrony zdrowia. Opracowanie Zespołu do spraw gerontologii przy Ministrze Zdrowia 2012.
Tchorzewski AM: Starość, jej sens i znaczenie w procesie wychowania i rozwoju człowieka. [W:] Kuchcińska M (red.): Zdrowie człowieka i jego edukacja gerontologiczna. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2004: 97-101.
Bryła M, Maniecka-Bryła I: Proces starzenia populacji wyzwaniem dla polityki zdrowotnej. Gerontol Pol 2011; 19(1): 40-46.