Ostre zapalenie gardła jest jedną z najczęstszych postaci zakażeń górnych dróg oddechowych u dzieci. 70-85% przypadków ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych u dzieci poniżej 6. r.ż. jest spowodowanych zakażeniami wirusowymi. Jest to tzw. choroba przeziębieniowa indukowana zakażeniem ryno- i koronawirusami (65% przypadków), wirusami RS (ang. respiratory syncytial virus) oraz paragrypy. Wirusami bezpośrednio zakażającymi gardło są również: wywołujący mononukleozę zakaźną wirus Epsteina-Barr (EBV), wirus cytomegalii, adenowirusy, wirusy Coxackie i enterowirusy powodujące tzw. herpanginę. Bakteryjne zapalenia gardła i migdałków u dzieci stanowią zaledwie 15-30%, a najczęstszym czynnikiem etiologicznym anginy jest Streptococcus pyogenes – paciorkowiec beta-hemolizujący z grupy A. Rzadkimi czynnikami etiologicznymi są Arcanobacterium haemolyticum (< 1%) i Mycoplasma pneumoniae (< 1%) (1).

W Polsce w leczeniu zakażeń wirusowych nadużywa się antybiotykoterapii, co łącznie z pomijaniem dawek i skracaniem terapii przez pacjentów jest przyczyną zmniejszania się skuteczności tej grupy leków w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Dlatego w 2010 roku wprowadzono Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, którego celem jest zahamowanie takich działań w codziennej praktyce klinicznej (2).

Objawami klinicznymi przemawiającymi za zakażeniem wirusowym są: temperatura poniżej 39°C, stopniowe pogarszanie się stanu chorego, występowanie nieżytu nosa, spojówek, współistnienie zapalenia krtani oraz biegunki. Na migdałkach podniebiennych nie występują ropne naloty. Leukocytoza nie przekracza 15 tys./μl, a stężenie białka C-reaktywnego jest prawidłowe (3). W ocenie prawdopodobieństwa zakażenia paciorkowcem ropotwórczym stosuje się punktową skalę Centora/McIsaaca. Jeżeli punktacja w tej skali wynosi 0-1, pacjent nie wymaga antybiotykoterapii (4).

W terapii choroby przeziębieniowej stosuje się leczenie objawowe, najczęściej paracetamol i miejscowo działające preparaty odkażające i znieczulające, w postaci płynów do płukania gardła, aerozolu lub tabletek do ssania. Środki te zmniejszają nasilenie stanu zapalnego gardła, a co za tym idzie odczuwanego bólu (1). Na rynku aptecznym dostępnych jest wiele preparatów do miejscowego stosowania w chorobie przeziębieniowej. Wiele z nich to preparaty ziołowe, których składniki mają właściwości odkażające i łagodzące ból. Liczne preparaty w formie tabletek do ssania oraz płynów do płukania gardła i jamy ustnej zawierają chlorowodorek benzydaminy – pochodną indazolu, która działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwbólowo, miejscowo znieczulająco i antyseptycznie. Chlorowodorek benzydaminy blokuje działanie cyklooksygenazy oraz fosfolipazy A₂. Należy podkreślić, że substancja ta przechodzi przez barierę krew-mózg, posiada właściwości psychoaktywne obejmujące euforię i poczucie błogostanu powstające w wyniku uwolnienia dużych ilości dopaminy. Przy stosowaniu większych dawek ujawnia się również jego działanie antycholinergiczne, co powoduje halucynacje, urojenia, suchość w ustach i drgawki. Takie działanie może utrzymywać się do 8 godzin, po czym dochodzi do zmęczenia i wyciszenia, a zaśnięcie staje się niemożliwe (5-7). Te właściwości chlorowodorku benzydaminy stawiają pod znakiem zapytania stosowanie preparatów zawierających tę substancję u dzieci, zwłaszcza małych. Dlatego ciekawą alternatywę dla ich stosowania stanowi wyrób medyczny Lactoangin®, który oprócz substancji nawilżających i łagodzących ból (mentol, olejek miętowy i glicerol), zawiera również metabolity bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus. Należy podkreślić, że żaden inny dostępny na rynku polskim preparat nie zawiera metabolitów bakterii kwasu mlekowego. Zawarte w preparacie Lactoangin® metabolity bakterii kwasu mlekowego stymulują rozwój fizjologicznej mikroflory gardła, dzięki czemu nie tylko zapobiegają rozwojowi zakażenia bakteryjnego w chorobie przeziębieniowej, ale również wspomagają leczenie zakażeń bakteryjnych i grzybiczych, ograniczając rozwój patogenów, oraz zapobiegają nawrotom zakażenia i rozwojowi próchnicy zębów. Preparat ten ma również właściwości nawilżające gardło oraz kojące i łagodzące ból. Stosowanie preparatu Lactoangin® jest wskazane we wspomaganiu leczenia zakażeń jamy ustnej i gardła (w tym spowodowanych przez grzyby z rodzaju Candida), łagodzeniu bólu gardła, nawilżaniu jamy ustnej i gardła oraz pomocniczo w stanach zaburzenia równowagi fizjologicznej mikroflory jamy ustnej w celu niwelowania nieprzyjemnego oddechu, zapobiegania próchnicy, zapobiegania tworzenia się płytki nazębnej i stanów zapalnych dziąseł (8).

Lactoangin® jest nowym na rynku polskim preparatem, który może być stosowany u dzieci powyżej 3. roku życia. Dotychczas nie przeprowadzono badań dotyczących stosowania tego preparatu i czynników na niego wpływających przez lekarzy pediatrów w populacji polskich dzieci. Nie wiadomo również, czy czas stosowania tego preparatu jest zgodny z rekomendacjami producenta oraz jak lekarze i opiekunowie dzieci oceniają jego skuteczność i akceptację.

Dlatego celem prezentowanej pracy były: 1) analiza decyzji terapeutycznych podejmowanych przez lekarzy pediatrów w zakresie stosowania w zapaleniach gardła preparatu Lactoangin® i czynników wpływających na jego wybór, 2) analiza: populacji dzieci, w której najczęściej stosowany jest preparat Lactoangin®, czasu stosowania tego preparatu oraz ocena efektów jego stosowania przez opiekunów i lekarzy, 3) ocena akceptacji smaku preparatu Lactoangin® przez dziecko.

W wieloośrodkowym, porejestracyjnym, obserwacyjnym badaniu o charakterze ankietowym wzięło udział 103 lekarzy pediatrów lub w trakcie specjalizacji z pediatrii z terenu całej Polski. Każdy lekarz biorący udział w badaniu włączył średnio 32 pacjentów. Grupę badaną stanowiło 3320 pacjentów zgłaszających się do poradni pediatrycznych z powodu zakażeń górnych dróg oddechowych.

Ankietę przeprowadzono w czasie jednej rutynowej wizyty ambulatoryjnej wynikającej z potrzeb terapii (wizyta kontrolna oznaczona w ankiecie jako wizyta 2), co nie powodowało zwiększenia kosztów ponoszonych przez NFZ. Dane początkowe uzupełniane w ankiecie miały charakter retrospektywny i były pozyskiwane z historii choroby (w ankiecie wizyta 1, na której włączono preparat Lactoangin®).

Kryteria włączenia pacjenta do badania stanowiły:

– wiek poniżej 18 lat,

– stosowanie preparatu Lactoangin® w leczeniu zakażenia gardła.

Kryterium wyłączenia pacjenta była niemożność uzyskania wszystkich danych na podstawie historii choroby i odpowiedzi od opiekuna dziecka na pytania zawarte w ankiecie.

Ankieta przeprowadzona w ramach badania składała się z dwóch części:

1. Część A wypełniana przez lekarza zawierała pytania dotyczące: jego charakterystyki socjodemograficznej (specjalizacja: pediatria/w trakcie specjalizacji z pediatrii; staż pracy: < 10 lat/10-20 lat/> 20 lat; podstawowe miejsce pracy: szpital publiczny/szpital prywatny/poradnia publiczna/poradnia prywatna/gabinet prywatny; miejscowość, gdzie pracuje lekarz: wieś/miasto poniżej 50 tys. mieszkańców/miasto 50-200 tys. mieszkańców/miasto powyżej 200 tys. mieszkańców); liczby pacjentów przyjmowanych w miesiącu; odsetka pacjentów z rozpoznaniem choroby przeziębieniowej; odsetka pacjentów z rozpoznaniem choroby przeziębieniowej, u których lekarz zaleca stosowanie preparatów łagodzących ból i działających miejscowo antyseptycznie; odsetka pacjentów z rozpoznaniem bakteryjnego zapalenia gardła; odsetka pacjentów z rozpoznaniem bakteryjnego zapalenia gardła, u których lekarz zaleca stosowanie preparatów łagodzących ból i działających miejscowo antyseptycznie; odsetka pacjentów z grzybiczym zapaleniem gardła; odsetka pacjentów z rozpoznaniem grzybiczego zapalenia gardła, u których lekarz zaleca stosowanie preparatów łagodzących ból i działających miejscowo antyseptycznie; cech preparatu decydujących o jego wyborze; czynników, jakie lekarz bierze pod uwagę, zalecając stosowanie preparatów łagodzących ból i działających miejscowo antyseptycznie; czynników, które zdecydowały o wyborze preparatu Lactoangin®; cech preparatu Lactoangin®, które spowodowały jego wybór; opinii lekarza na temat skuteczności preparatu Lactoangin®.

2. Część B ankiety przeznaczona dla kolejnych pacjentów była wypełniana przez lekarza na podstawie danych retrospektywnych z historii choroby (wizyta 1) i uwzględniała: dane socjodemograficzne pacjenta (płeć, wiek, miejsce zamieszkania: miasto/wieś); rozpoznanie podstawowe (choroba przeziębieniowa/bakteryjne zapalenie gardła/grzybicze zapalenie gardła); objawy kliniczne choroby przeziębieniowej występujące u pacjenta; ocenę prawdopodobieństwa zakażenia paciorkowcem ropotwórczym na podstawie skali Centora/McIsaaca; czynniki, które zdecydowały o wyborze preparatu Lactoangin®; leczenie stosowane łącznie z preparatem Lactoangin®. W tej części znalazły się także dane zebrane na podstawie wywiadu z rodzicem/opiekunem pacjenta po zakończeniu leczenia (wizyta 2), takie jak: czas stosowania preparatu Lactoangin®; wpływ stosowania preparatu Lactoangin® na objawy kliniczne w opinii opiekuna pacjenta; ocena tolerancji i akceptacji preparatu Lactoangin® dokonana przez opiekuna pacjenta; ocena efektywności leczenia dokonana przez lekarza.

Przeprowadzono analizę charakterystyki socjodemograficznej lekarzy, populacji przyjmowanych przez nich pacjentów, decyzji terapeutycznych podejmowanych wobec pacjentów z rozpoznaniem choroby przeziębieniowej oraz bakteryjnych i grzybiczych zapaleń gardła w aspekcie stosowania preparatów łagodzących ból i działających miejscowo antyseptycznie oraz czynników decydujących o ich wyborze, a także czynników i cech decydujących o wyborze preparatu Lactoangin®, a także opinii lekarzy na temat skuteczności tego preparatu.

W grupie pacjentów uczestniczących w badaniu dokonano analizy: ich charakterystyki socjodemograficznej i klinicznej, stosowanego leczenia, czynników decydujących o wyborze preparatu Lactoangin®, czasu i efektu stosowania tego preparatu, opinii opiekunów pacjentów i lekarzy na temat efektywności leczenia tym preparatem, a także opinii opiekunów pacjentów na temat tolerancji i akceptacji preparatu Lactoangin®. Analizę statystyczną przeprowadzono, korzystając z oprogramowania Statistica 10.0 PL. Dane jakościowe przedstawiono jako wartości odsetkowe, a dane ilościowe jako wartości średnie z odchyleniami standardowymi. Do porównań zastosowano testu chi² i chi² dla trendu. Za znamienną statystycznie przyjęto wartość p < 0,05.