W codziennej praktyce stomatologicznej często spotykamy się z problemem zatrzymania zęba stałego. Zęby zatrzymane (retenowane) są to zęby całkowicie uformowane z zakończonym rozwojem korzenia, które nie wyrzynają się w okresie przewidzianym dla danej grupy zębów, lecz pozostają w kości szczęki lub żuchwy. W odniesieniu do zębów stałych w szczęce retencja najczęściej dotyczy kłów i zębów siecznych przyśrodkowych, a w żuchwie – zębów trzecich trzonowych i drugich przedtrzonowych. Według różnych autorów zatrzymane zęby w odcinku przednim obserwuje się u 0,9-4,3% populacji (w tym 70% kłów, 11,5% siekaczy). W uzębieniu mlecznym retencja występuje bardzo rzadko (1). W piśmiennictwie brak danych liczbowych.

Przyczyn retencji zębów może być wiele. Jedną z nich mogą być nieprawidłowości rozwojowe dotyczące zwiększonej liczby i nieprawidłowego kształtu zębów. Do takich zaburzeń zalicza się m.in. zęby dwoiste. W piśmiennictwie wyróżnia się trzy postaci tej wady: zęby zrośnięte, zęby zlane i zęby bliźniacze (2). Zęby dwoiste znacznie częściej występują w uzębieniu mlecznym. Nieprawidłowość ta dotyczy 0,15-1,2% populacji, natomiast w uzębieniu stałym 0,1%. Obustronne występowanie tej wady obserwowane jest u 0,02% populacji (3, 4).

Przyczyną powstawania zębów dwoistych są zaburzenia procesu odontogenezy w obrębie pierwotnej listewki zębowej. Do czynników etiologicznych miejscowych zalicza się stłoczenia sąsiadujących zawiązków zębowych i urazy (4, 5). Wśród czynników ogólnych wymieniane są: awitaminozy, hiperwitaminoza A, choroby układowe i zakaźne, zaburzenia endokrynologiczne oraz zespoły chorobowe, m.in. achondrodysplazja, dysplazja chondroektodermalna, zespół Kornelii de Lange, zespół Gorlina-Goltza (4, 6-8).

Najczęstszą postacią zębów dwoistych są zęby zrośnięte. W uzębieniu mlecznym występują u 1%, a w stałym u 0,1% populacji (3). Zęby zrośnięte (łac. dentes concreti) powstają na skutek połączenia dwóch zawiązków zębów w późnym okresie rozwoju. Oba zęby ulegają zrośnięciu w obrębie cementu korzeniowego w czasie tworzenia się korzeni zębów, korony zębów wykształcone są oddzielnie. Zęby zrośnięte mogą być połączone całą powierzchnią korzenia lub tylko jego częścią. Na zdjęciach rtg widoczne są dwie oddzielne komory miazgi i oddzielne kanały korzeniowe. Zrośnięcie może wystąpić między dwoma prawidłowymi, sąsiadującymi ze sobą zębami lub zębem prawidłowym i zębem nadliczbowym (7). W niektórych zespołach chorobowych zęby zrośnięte są uważane za typowy objaw, m.in. w dyzostozie (3). Jeżeli do połączenia zawiązków zębów rozwijających się początkowo samodzielnie dojdzie we wcześniejszym okresie rozwoju, przed uwapnieniem koron zębów, tworzą się zęby zlane, inaczej określane mianem zębów zespolonych (łac. dentes confusi). W wyniku tego zęby połączone są w obrębie szkliwa i zębiny dwóch lub więcej położonych obok zawiązków zębowych. Częściej spotyka się je w uzębieniu mlecznym (9). Zlanie zębów może dotyczyć dwóch zębów o prawidłowej budowie, nadliczbowego i prawidłowego lub dodatkowego i prawidłowego. Korony tych zębów są szerokie, posiadają pionową bruzdę na powierzchni przedsionkowej zęba zakończoną zagłębieniem na brzegu siecznym. Na rtg zębów widoczna jest jedna szeroka komora miazgi, czasami z uwypukleniem zębiny do światła komory w miejscu zlania się zawiązków oraz jeden szeroki kanał korzeniowy. Trzecim rodzajem zębów dwoistych są zęby bliźniacze (łac. dentes geminati). Powstają one na skutek podziału jednego zawiązka zęba lub w wyniku połączenia zawiązka prawidłowego z nadliczbowym. Mają one dwie korony i jeden korzeń, w łuku występują jako jeden ząb o szerokiej koronie, rozdzielonej pionową bruzdą na powierzchni wargowej. Jest to wada rozwojowa polegająca na rozszczepieniu zawiązka zęba we wczesnym stadium rozwoju podczas kształtowania się korony. Na zdjęciu rtg widoczna jest wspólna korona zęba. Obecność zębów bliźniaczych w uzębieniu mlecznym wskazuje na większe prawdopodobieństwo pojawienia się tej anomalii również w uzębieniu stałym. Stałe zęby dwoiste stwarzają estetyczne i funkcjonalne problemy, które wymagają specjalistycznego leczenia. Odróżnienie zęba bliźniaczego od zęba zlanego klinicznie jest trudne, zwłaszcza w przypadku zlania między zębem prawidłowym i nadliczbowym (10, 11).