© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2016, s. 122-126
Renata Piotrkowska1, Piotr Jarzynkowski1, Janina Książek1, Tomasz Stefaniak2, Magdalena Leyk2
Leczenie chirurgiczne nadmiernej potliwości kończyn górnych – implikacje dla pielęgniarstwa
Surgical treatment of hyperhidrosis of the upper limbs – implications for nursing
1Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny
2Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej, Gdański Uniwersytet Medyczny
Summary
Excessive sweating is a condition wherein there is an excessive production of sweat. The disease is genetically determined, and due to the early symptoms (from childhood) is often the treatment of its young people. Hyperhidrosis is not life threatening, it causes big problems but psychological, social, educational, and professional. Current medicine offers a wide range of methods that can be used to treat hyperhidrosis. Patients with hyperhidrosis of the upper limbs frequently seek your GP or dermatologist. Home treatment involves the introduction of the simplest method, that is simple topical treatment. In the absence of a therapeutic effect is used iontophoresis, botulinum injections and the increasingly popular surgical treatment. Sympathectomy, hyperhidrosis treatment method is an operation which gives good therapeutic effects without causing complications local or general, which gives a good cosmetic result.
The aim is to discuss methods of surgical treatment of hyperhidrosis of the upper limbs and scope of nursing care. The work has an illustrative in nature and is based on an analysis of the literature on the topic.
Hyperhidrosis of the upper limbs is a multifaceted issue, and quality of life depends on the interaction of many practitioners.
Wstęp
Nadmierna potliwość (łac. i ang. hyperhidrosis) najczęściej ujawnia się we wczesnym dzieciństwie lub w wieku dojrzewania nadmierną, nieustającą produkcją potu, która nasila się w sytuacjach stresowych i w zwiększonej temperaturze otoczenia. Najczęściej usytuowana jest w dole pachowym, na dłoniach i stopach (1). Badania przeprowadzone przez Naumanna i Hamma potwierdzają, że 90% osób dotkniętych chorobą nadmiernego pocenia się uważa, że wpływa ona znacząco na ich stan emocjonalny i funkcjonalny (2-4). Za produkowanie potu odpowiedzialne są gruczoły potowe, szczególnie licznie występujące w obrębie skóry dłoni i stóp (5, 6). Wydzielina produkowana przez gruczoły apokrynowe występujące najliczniej w owłosionej skórze pach i pachwin ma nieprzyjemny zapach, związany z procesami bakteryjnymi, jest gęsta i mętna. Gruczoły ekrynowe zlokalizowane są w skórze całego ciała, głównie na dłoniach i stopach, a wydzielina ich ma charakter wodnisty (6).
Przyczyną nadpotliwości jest nadmierna aktywność ekrynowych gruczołów potowych unerwionych przez cholinergiczne włókna autonomicznego układu sympatycznego. W badaniach histopatologicznych gruczoły potowe nie wykazują jakichkolwiek nieprawidłowości (7, 8). Nadpotliwość pierwotna o charakterze ogniskowym polega na produkowaniu zwiększonej ilości potu na niewielkim obszarze ciała ludzkiego mniejszym niż 100 cm2, przykładami są dłonie, pachy i twarz (9). Do najczęściej występujących postaci nadpotliwości ogniskowej należą ogniskowa nadpotliwość dłoni i ogniskowa nadpotliwość stóp. U około połowy przypadków współistnieje z nadpotliwością pach. Znacznie rzadziej występuje nadpotliwość uogólniona, w której pocenie obejmuje całe ciało. Zazwyczaj jest następstwem chorób współistniejących, tj. choroby nowotworowe, infekcje, zaburzenia endokrynologiczne, zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, nieprawidłowe krążenie w obrębie kończyn. Zwykle po wyleczeniu choroby podstawowej ustępuje nadmierne pocenie. Podobnie jak w nadpotliwości uogólnionej, nadpotliwość wtórna towarzyszy innym schorzeniom, takim jak: choroba Parkinsona, choroby endokrynologiczne, nowotwory czy gruźlica. Może występować również w trakcie przyjmowania niektórych leków, np. przeciwdepresyjnych (9).
Badania naukowe wykazują, że nadpotliwość pierwotna dotyka od 1-4% populacji. Istotną rolę w patogenezie choroby odgrywają czynniki genetyczne. U około 30-62% badanych stwierdzono występowanie danego schorzenia w rodzinie, co dowodzi dziedziczności (8, 9). Nadpotliwość pierwotna jest schorzeniem genetycznie uwarunkowanym o autosomalnym dominującym typie dziedziczenia. Zachorowalność na nadpotliwość pierwotną jest większa niż na wtórną postać choroby (10, 11).
Fizjologiczna postać nadpotliwości warunkowana jest klimatem, ćwiczeniami fizycznymi oraz dotyczy kobiet w czasie menopauzalnym. Nadpotliwość objawowa (wtórna) najczęściej towarzyszy zaburzeniom endokrynologicznym, chorobom neurologicznym, stanom przebiegającym z podwyższeniem katecholamin. Do zaburzeń endokrynologicznych zaliczamy nadczynność tarczycy i przysadki oraz pheochromocytomę. Choroby neurologiczne powodujące nadpotliwość objawową to: zespół Freya, neuropatia cukrzycowa i choroba Parkinsona. Nadpotliwość idiopatyczna (pierwotna) jest uwarunkowana przez stymulację bodźcami emocjonalnymi bez współtowarzyszących zaburzeń neurologicznych (12).
Chirurgiczne metody leczenia
Pacjenci z nadmierną potliwością kończyn górnych zwracają się najczęściej o pomoc do lekarza pierwszego kontaktu lub dermatologa. Na początku leczenia wdraża się środki o działaniu miejscowym. W przypadku braku efektu terapeutycznego stosuje się jonoforezę, iniekcje botulinowe, następnie leczenie operacyjne (13).
Kwalifikacja i przeciwwskazania do leczenia chirurgicznego
Kwalifikacja do zabiegu opiera się na obiektywnej ocenie nasilenia choroby. Argumentowane jest to możliwym brakiem zadowolenia z zabiegu z powodu wystąpienia nadpotliwości kompensacyjnej (1, 14, 15).
W roku 1889 po raz pierwszy wykonano odnerwienie współczulne kończyny górnej u pacjenta z hiperhydrozą, efektem zabiegu było zahamowanie wydzielania potu przez odnerwione gruczoły potowe (16, 17). W zależności od metody sympatektomii piersiowej wykonywane jest usunięcie pnia współczulnego w różnym zakresie. Obecnie standardem jest wyłączenie pnia współczulnego na wysokości Th3, Th4, Th5 (18, 19).
Porównanie metod zabiegu
Zabiegi sympatektomii piersiowej różnią się między sobą w zależności od metody (klasyczna, endoskopowa), dostępu chirurgicznego i rodzaju zaopatrzenia pnia współczulnego.
W drugiej połowie XX wieku wprowadzenie toru wizyjnego do praktyki klinicznej zapoczątkowało technikę endoskopową sympatektomii piersiowej. Endoskopowa metoda sympatektomii piersiowej jest połączeniem dwóch metod: otwartej oraz diagnostycznej metody torakoskopowej (20). Jest to metoda łatwiejsza od klasycznej z torakotomią, z mniejszą liczbą powikłań i jest korzystniejsza ekonomicznie. Wykonywanie zabiegu sposobem torakoskopowym znacznie zmniejsza inwazyjność operacji, zmniejszając liczbę dni pobytu pacjenta w szpitalu oraz dolegliwości bólowe (21, 22). Wideotorakoskopowa chirurgia (VATS) jest techniką stosowaną w obrębie klatki piersiowej, polegającą na wprowadzeniu w odpowiednie miejsca torakoportów umożliwiających doprowadzenie do miejsca operowanego narzędzi i kamery. Przestrzeń operacyjną można wytworzyć z wykorzystaniem klasycznej techniki powietrznej lub czynnej insuflacji dwutlenku węgla (23).
Zastosowanie dostępu przedniego wymaga ułożenia pacjenta w pozycji siedzącej z rękoma odwiedzionymi ku górze. Pierwszy trokar zostaje wprowadzony w dół pachowy przy bocznym brzegu mięśnia piersiowego większego. Drugi trokar zostaje wprowadzony niżej w linii pachowej tylnej.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Stefaniak T, Dobosz Ł, Kaczor M, Ćwigoń M: Nadpotliwość pierwotna – problemy diagnostyki i leczenia. Pol Przegl Chir 2013; 85(9): 954-982. 2. Naumann M, Hamm H: Treatment of axillary hyperhidrosis. British J Surg 2002; 89: 259-261. 3. Solish N, Binohanian A, Kowalski J: Prospective Open-Label Study of Botulinum Toxin Type A in Patients with Axillary Hyperhidrosis: Effects on Functional Impirment and Quality of Life. Drm Surg 2005; 33: 405-413. 4. Stefaniak T, Pirski IM, Osęka T et al.: Simultaneous bilateral transthoracic sympathectomy through posterior access in Lin-Telaranta modification for primary hyperhidrosis. Videosurgery 2009; 4(20): 47-52. 5. Misiak P: Ocena skuteczności sympatektomii piersiowej w leczeniu nadpotliwości pierwotnej dłoni i pach z zastosowaniem pomiaru rezystencji skóry przy użyciu multimetru Metex Me-31. Praca doktorska. Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej, Uniwersytet Medyczny Wydział Wojskowo-Lekarski 2011. 6. Prystupa A, Kowal A, Mosiewicz J, Myśliński W: Hyperhydroza – objawy, diagnostyka i leczenie na podstawie opisu przypadku. Med Og 2007; 13(4): 311-316. 7. Pardy BJ: Nadmierna potliwość (hyperhydrosis). Chirurgia współczesna 1993; 1(4): 238-241. 8. Winckiewicz M, Bućko W, Stanisić MG et al.: Przydatność torakoskopowej sympatektomii piersiowej w leczeniu nadpotliwości kończyn górnych – wyniki wczesne i późne. Post Dermatol Alergol 2005; 22(4): 199-205. 9. Walling HW, Swick BL: Treatment options for hyperhidrosis. American Journal of Clinical Dermatology 2011; 12(5): 285-295. 10. Bieniek A, Baran W, Białynicki-Birula R, Szepietowski J: Chirurgiczne leczenie nadpotliwości pach za pomocą urządzeń do liposukcji. Dermatol Estet 2004; 6(6): 315-320. 11. Ambroziak M, Kwiek B, Langner A: Leczenie nadmiernej potliwości. Dermatol Estet 2002; 4(2): 56-64. 12. Kardynał A: Nadpotliwość – przyczyny i leczenie. Dermatol Kosmetol Prakt 2009; 4: 6-8. 13. Wachal K, Bućko W, Staniszewski R et al.: Ocena subiektywnej skuteczności leczenia nadpotliwości kończyn górnych z zastosowaniem różnych metod. Post Dermatol Arelgol 2009; 26(6): 501-505. 14. Tagami H, Kobayashi H, Kikuchi K: A portable device using a closed chamber system for measuring transepidermal water loss: comparison with the conventional method. Skin Res Technol 2002; 8: 7-12. 15. Woźniacka A, Bogucki A: Metody leczenia nadmiernej potliwości. Pol Merkur Lek 2003; 15(89): 495-497. 16. Waliszewski K, Zapalski S, Podstawski W, Pukacki F: Wyniki operacyjnego leczenia nadmiernej potliwości kończyn górnych. Nowiny Lek 1996; 65(1): 15-20. 17. Kordiak J, Brocki M, Jabłoński S, Bella M: Zastosowanie wideotorakoskopii w leczeniu schorzeń zależnych od autonomicznego układu nerwowego. Wideochirurgia i inne techniki małoinwazyjne 2006; 1: 1-5. 18. Szyber P, Janczak D, Pupka A: Sympatektomia piersiowa. Pol Przegl Chir 1993; 65(10): 1050-1057. 19. Wroński J, Zubilewicz T, Feldo M et al.: Chirurgiczne leczenie nadpotliwości. Pol Przegl Chir 2001; 73(11): 45-49. 20. Soja J, Szlubowski A, Kużdżał J et al.: Sympatektomia piersiowa metodą wideotorakoskopową – wskazania kliniczne. Pol Arch Med Wew 2003; 109(2): 207-210. 21. Debrand-Passard A, Luce-Wunderle G: Pielęgniarstwo operacyjne. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2006. 22. Głowacki J, Stefaniak T, Gruca Z: Zakażenie miejsca operowanego w chirurgii wideoskopowej i endoskopii. Wideochir Tech Małoinwaz 2008; 3(1): 10-16. 23. Wroński J: Wideoskopowe metody odnerwienia współczulnego. Własna metoda operacyjna sympatektomii lędźwiowej z użyciem wideo asysty. Praca doktorska, Lublin 2002. 24. Terech S, Książek J, Żurek W: Współczesna wideotorakoskopia w chirurgii klatki piersiowej, istotne elementy opieki pielęgniarskiej nad pacjentem – doświadczenie własne. Probl Piel 2013; 21(1): 63-71. 25. Ng CS, Lau RW, Wong RH et al.: Single-Port Vasoview Sympathectomy Palmar Hyperhidrosis: A Clinical Update. Journal of Laparoendoscopic & Advanced Surgical Techniques 2014; 24(1): 20-24. 26. Chen L-H, Yang S, Liu D et al.: Embryonic NOTES thoracic sympathectomy for palmar hyperhidrosis: results of a novel technique and comparison with the conventional VATS procedure Weisheng Chen. Surg Endosc 2013; 27: 4124-4129. 27. Araujo CA, Azevedo IM, Ferreira MA et al.: Compensatory sweating after thoracoscopic sympathectomy: characteristics, prevalence and influence on patient satisfaction. J Bras Pneumol 2009; 35(3): 213-220. 28. Dumont P, Denoyer A, Robin P: Long-term results of thoracosscopic sympathectomy for hyperhidrosis. Ann Thorac Surg 2004; 78(5): 1152-1153. 29. Stefaniak TJ, Ćwigoń M: Long-term results of thoracic sympathectomy for primary hyperhidrosis. Pol Przegl Chir 2013; 85(5): 247-252. 30. http://www.nadpotliwosc.info/ (dostęp: 20.10.2015).
