*Anna Turska-Szybka1, Anna Stróżyńska2, Ada Braksator2, Joanna Łuniewska2, Maria Białczak2, Sara Shamsa1
Ocena umiejętności usuwania zębiny próchnicowej przez studentów ostatniego roku stomatologii przy zastosowaniu wybranych metod diagnostycznych
An assessment the ability to remove carious dentin using selected diagnostic methods in final year dentistry students
1Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Warsaw
Head of Department: Professor Dorota Olczak-Kowalczyk, MD, PhD
2Students’ Scientific Association, Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Warsaw
Head of Department: Professor Dorota Olczak-Kowalczyk, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Prawidłowa ocena i umiejętne usuwanie zębiny próchnicowej stanowią główne trudności, z jakimi spotykają się studenci stomatologii podczas opracowywania ubytków. Ocena zębiny, oczywista dla doświadczonego klinicysty, często pozostaje trudna dla studenta.
Cel pracy. Ocena umiejętności usuwania zębiny próchnicowej przez studentów ostatniego roku stomatologii przy zastosowaniu wybranych metod diagnostycznych.
Materiał i metody. Do diagnostyki użyto metod: wizualno-dotykowej, LF (DIAGNOdent), FACE (Facelight) i Caries Detector. Gdy uznano ubytek jako całkowicie opracowany, dokonywano oceny przy użyciu DIAGNOdentu oraz sondy Facelight. Oceny Caries Detectorem dokonywano jako ostatniej. Wyniki poddano analizie statystycznej z użyciem współczynnika kappa Cohena, testu chi-kwadrat i U Manna-Whitneya. Obliczono zgodność metod, ilość prób potrzebną studentom do prawidłowego opracowania ubytku oraz czułość i swoistość metod względem Facelight; próg istotności p < 0,05.
Wyniki. Średnia liczba kontroli, potrzebna studentom do właściwego opracowania ubytku, wyniosła 1,5. Po pierwszej ocenie całkowicie opracowano 50,8%. Facelight jako jedyny wykazał istotną statystycznie zgodność z trzema metodami: wizualną (p = 0,001), DIAGNOdentem (p = 0,019) i wybarwiaczem (p = 0,013). Ocena dotykowa była istotnie zgodna wyłącznie z oceną wizualną (p = 0,044).
Wnioski. Studenci nie zawsze potrafią precyzyjnie określić stopień usunięcia zębiny próchnicowej. Metodą diagnostyczną o najwyższej zgodności okazał się Facelight, który może być przydatny w dydaktyce.
Summary
Introduction. Proper evaluation and skilful removal of carious dentin are major difficulties faced by dentistry students while caries excavation. Evaluation of dentin, obvious to experienced clinician, remains difficult for students.
Aim. The purpose of this study was to assess the ability of final year dentistry students to remove carious dentine, using selected diagnostic methods.
Material and methods. The following methods were used: visual-tactile, Laser Fluorescence (DIAGNOdent), FACE (Facelight) and Caries Detector. Students assessed the cavity based on visual-tactile method. When it was considered as prepared, LF and FACE examinations were performed. Caries Detector was eventually used. Results were analysed using kappa Cohen coefficient, chi-square and the Mann-Whitney U test with P < 0.05. Agreement of methods, the number of students’ attempts to prepare the cavity, as well as sensitivity and specificity of methods were calculated in relation to FACE.
Results. The average number of evaluations needed to prepare the cavity was 1.5. After the first evaluation 50.8% of cavities were prepared. FACE demonstrated statistically significant agreement with the three methods: visual (P = 0.001), LF (P = 0.019), Caries Detector dye (P = 0.013). Tactile examination was compliant only with the visual method (P = 0.044).
Conclusions. Students are not always able to accurately determine the degree of carious dentine removal. Facelight proved to be a diagnostic method with the highest consistency and usefulness in the didactic process.
Wprowadzenie
Współczesna stomatologia zachowawcza od kliku lat opiera się na koncepcji minimalnie inwazyjnego opracowania ubytku (ang. Minimal Intervention Dentistry – MID). Prawidłowa ocena zębiny jest podstawową trudnością, z którą spotykają się studenci podczas opracowywania ubytków. Zarówno ocena wizualna, jak i dotykowa są metodami subiektywnymi, które wymagają doświadczenia klinicznego (1). Stwierdzono jednak, iż twardość wewnętrznej warstwy zdemineralizowanej zębiny jest niższa od prawidłowej (2). Ta obserwacja tłumaczy powód nadmiernego opracowywania ubytków i przypadkowych obnażeń miazgi (3).
Dlatego wprowadzono na rynek szereg nowoczesnych narzędzi i materiałów, których zadaniem jest ułatwienie podjęcia decyzji o zakończeniu opracowywania ubytku.
Jedna z metod diagnostycznych LF (ang. Laser Fluorescence) opiera się na zjawisku fluorescencji zmienionych próchnicowo tkanek zęba wzbudzonych laserem. To zjawisko wykorzystuje urządzenie DIAGNOdent (KaVo). W piśmiennictwie odnajdujemy różne informacje dotyczące wartości progu odcięcia dla zdrowej zębiny przyjmowanego w praktyce klinicznej. Autorzy sugerują, że wyższe progi odcięcia są bardziej odpowiednie dla powierzchni płaskich i okluzyjnych, ponieważ ich potencjał remineralizacyjny jest większy niż zębiny na dnie ubytku (3, 4). Unlu i wsp. (5) przyjmowali próg dla zdrowej zębiny 30, podczas gdy Lennon (6) rekomenduje punkt odcięcia równy zaledwie 15. W przeprowadzonym badaniu za punkt odcięcia dla zdrowej zębiny przyjęto 25, będące średnią wielkością rekomendowaną przez innych badaczy (3, 5, 6).
Następna innowacyjna metoda diagnostyczna bazuje na technice FACE (ang. Fluorescence Aided Caries Excavation) wykorzystującej sondę świetlną, która emituje światło fioletowe o długości fali 405 nm (np. Facelight, W&H). Bakterie w zębinie zainfekowanej pozostawiają produkty przemiany materii (porfiryny). Ubytek oświetlany jest fioletowym światłem emitowanym przez urządzenie Facelight. Porfiryny widoczne są jako czerwona fluorescencja, co wskazuje na obecność warstwy zewnętrznej zainfekowanej bakteriami. W zębinie próchnicowej występuje przewaga bakterii charakteryzujących się czerwoną fluorescencją (7).
Inną metodą diagnostyczną są wybarwiacze próchnicy, używane od lat jako pomoc podczas opracowywania ubytków (4-16). Jednym z nich jest Caries Detector (Kuraray), służący do klinicznego odróżnienia dwóch warstw zębiny w ubytku.
Większość badań wykorzystujących nowoczesne metody oceny dna ubytku opiera się na badaniach in vitro (3, 5-7, 10, 12, 15-21). Jedynie nieliczne prowadzone były w warunkach in vivo (8, 9, 13, 22, 23). Niniejsze badanie jest jednym z pierwszych, w którym wykorzystano aż cztery techniki oceny zębiny na dnie ubytku, w warunkach in vivo. Każdą spośród przedstawionych metod diagnostycznych można zastosować podczas codziennej praktyki klinicznej.
Cel pracy
Celem pracy była ocena umiejętności usuwania zębiny próchnicowej przez studentów ostatniego roku stomatologii przy zastosowaniu wybranych metod diagnostycznych.
Materiał i metody
Badaniem objęto pacjentów Zakładu Stomatologii Dziecięcej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (nr zgody KB/235/2015). Za kryteria włączenia do badania przyjęto: każdorazowe uzyskanie pisemnej zgody rodzica lub opiekuna prawnego zakwalifikowanego dziecka, pacjent współpracujący, ogólnie zdrowy, obecność ubytku próchnicy pierwotnej oznaczonej kodem od 4 do 6 według klasyfikacji ICDAS-II (ang. International Caries Detection and Assessment System) (24) na co najmniej jednej powierzchni zęba stałego lub mlecznego, klasa Blacka ubytku od I do VI, bez obnażenia i zapalenia miazgi.
Badaniem objęto 35 pacjentów Zakładu Stomatologii Dziecięcej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie: 12 dziewcząt i 23 chłopców. Badani byli ogólnie zdrowymi dziećmi w wieku od 4 do 17 lat (średni wiek 9,88 ± 4,47). Do badania włączono 71 zębów, 6 wyłączono z powodu odsłonięcia miazgi podczas opracowywania ubytku. Ostatecznie zakwalifikowano 65 zębów: 30 mlecznych i 35 stałych. Podczas opracowywania trzech bardzo głębokich ubytków nie stosowano wybarwiacza lub nie usuwano zabarwionej zębiny z uwagi na wysokie ryzyko obnażenia miazgi.
Badania były prowadzone w okresie od grudnia 2014 do lutego 2015 roku przez siedmiu studentów V roku kierunku lekarsko-dentystycznego, członków Studenckiego Koła Naukowego przy Zakładzie Stomatologii Dziecięcej WUM, pod opieką dwóch lekarzy dentystów koordynujących pracę.
Opracowanie ubytku odbywało się metodą ogólnie przyjętą. Ubytki otwierano wiertłem diamentowym z użyciem końcówki szybkoobrotowej, następnie rozmiękłą zębinę usuwano wiertłem różyczkowym z użyciem końców-ki wolnoobrotowej.
Analizowano kolor zębiny na dnie ubytku oraz obecność lub brak widocznych śladów zarysowania zgłębnikiem, tzw. metoda wizualno-dotykowa. Gdy student uznał ubytek za opracowany, asystent jako osoba odpowiedzialna za pracę studenta weryfikował decyzję studenta. Następnie student oceniał zębinę z użyciem kolejnych metod diagnostycznych.
Badanie z zastosowaniem urządzenia DIAGNOdent (KaVo, Biberach, Niemcy) wykonano zgodnie z zaleceniami producenta. Po wcześniejszej kalibracji narzędzia w odniesieniu do zdrowej tkanki zęba wykonywano trzy kolejne pomiary. Używano końcówki typu A lub B w zależności od powierzchni zęba, przykładając ją do dokomorowej powierzchni ubytku. Odnotowywano wartości „peak”, czyli maksymalną wartość w zakresie 0-99.
W kolejnym etapie dokonywano oceny dna ubytku za pomocą urządzenia Facelight (W&H, Bürmoos, Austria). Umieszczając sondę prostopadle do powierzchni dokomorowej, badacz obserwował światło padające na dno ubytku przez okulary dołączone do zestawu (550 nm long-pass filter). Jeśli urządzenie Facelight wskazywało na obecność zębiny próchnicowej na dnie ubytku, badacz ponownie opracowywał ubytek, usuwając pozostałą na dnie zainfekowaną tkankę.
Właściwości fluorescencyjne Caries Detectora niewidoczne dla ludzkiego oka mogą dawać nieprawidłowe wyniki podczas używania Facelight, co znacznie ograniczało jego przydatność w przeprowadzonych badaniach i pozwoliło zastosować metodę w końcowej fazie badań.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Van Thompson, Craig RG, Curro FA et al.: Treatment of deep carious lesions by complete excavation or partial removal: a critical review. J Am Dent Assoc 2008; 139(6): 705-712. 2. Ogawa K, Yamashita Y, Ichijo T, Fusayama T: The ultrastructure and hardness of the transparent layer of human carious dentin. J Dent Res 1983; 62: 7-10. 3. Celiberti P, Francescut P, Lussi A: Performance of four dentine excavation methods in deciduous teeth. Caries Res 2006; 40: 117-123. 4. Lennon AM, Buchalla W, Brune L et al.: The ability of selected oral microorganisms to emit red fluorescence. Caries Res 2006; 40: 2-5. 5. Unlu N, Ermis RB, Sener S et al.: An in vitro comparison of different diagnostic methods in detection of residual dentinal caries. Int J Dent 2010; 2010: 864935. 6. Lennon AM: Fluorescence-aided caries excavation (FACE) compared to conventional method. Oper Dent 2003; 28: 341-345. 7. Lennon AM, Attin T, Martens S, Buchalla W: Fluorescence-aided caries excavation (FACE), caries detector, and conventional caries excavation in primary teeth. Pediatr Dent 2009 Jul-Aug; 31(4): 316-319. 8. Rusyan E, Dubielecka M, Słotwińska SM, Jodkowska E: Ocena przydatności indykatora próchnicy w pracy klinicznej studentów III roku stomatologii. Nowa Stomatol 2005; 3: 118-120. 9. Akbari M, Ahrari F, Jafari M: A comparative evaluation of DIAGNOdent and caries detector dye in detection of residual caries in prepared cavities. J Contemp Dent Pract 2012; 13(4): 515-520. 10. Lai G, Zhu L, Xu X, Kunzelmann KH: An in vitro comparison of fluorescence-aided caries excavation and conventional excavation by microhardness testing. Clin Oral Invest 2014; 18(2): 599-605. 11. McComb D: Caries-Detector Dyes – How Accurate and Useful Are They? J Can Dent Assoc 2000; 66: 195-198. 12. Javaheri M, Maleki-Kambakhsh S, Etemad-Moghadam SH: Efficacy of Two Caries Detector Dyes in the Diagnosis of Dental Caries. J Dent (Tehran) 2010; 7(2): 71-76. 13. Hosoya Y, Taguchi T, Arita S, Tay FR: Clinical evaluation of polypropylene glycol-based caries detecting dyes for primary and permanent carious dentin. J Dent 2008; 36: 1041-1047. 14. Ganter P, Al-Ahmad A, Wrbas KT et al.: The use of computer-assisted FACE for minimal-invasive caries excavation. Clin Oral Invest 2014; 18: 745-751. 15. Yazici AR, Baseren M, Gokalp S: The in vitro performance of laser fluorescence and caries-detector dye for detecting residual carious dentin during tooth preparation. Quintessence Int J 2005; 36(6): 417-422. 16. Lennon AM, Buchalla W, Switalski L, Stookey GK: Residual caries detection using visible fluorescence. Caries Res 2002; 36: 615-619. 17. Zhang X, Tu R, Yin W et al.: Micro-computerized tomography assessment of fluorescence aided caries excavation (FACE) technology: comparison with three other caries removal techniques. Aust Dent J 2013; 58: 461-467. 18. Lennon AM, Buchalla W, Rassner B et al.: Efficiency of 4 Caries Excavation Methods Compared. Oper Dent 2006; 31(5): 551-555. 19. Adejumoke AA, Jarad FD, Komarov GN et al.: Assessing Caries Removal by Undergraduate Dental Students Using Quantitative Light-Induced Fluorescence. J Dent Educ 2008; 72(11): 1318-1323. 20. Parviainen H, Va?ha?nikkila? H, Laitala ML et al.: Evaluating performance of dental caries detection methods among third-year dental students. BMC Oral Health 2013; 13: 70. 21. Iwami Y, Shimizu A, Narimatsu M et al.: Relationship between bacterial infection and evaluation using a laser fluorescence device, DIAGNOdent. Eur J Oral Sci 2004; 112: 419-423. 22. Stoll R, Urban-Klein B, Giacomin P et al.: In vivo assessment of caries excavation with a fluorescence camera compared to direct bacteriological sampling and quantitative analysis using flow cytometry. Lasers Med Sci 2015 Feb; 30(2): 843-849. 23. Gugnani N, Pandit IK, Srivastava N et al.: Light induced fluorescence evaluation: A novel concept for caries diagnosis and excavation. J Conserv Dent 2011; 14: 418-422. 24. Gugnani N, Pandit IK, Srivastava N et al.: International Caries Detection and Assessment System (ICDAS). Int J Clin Pediat Dent 2011; 4(2): 93-100. 25. Rosa QF, Barcelos TM, Kaizer MR et al.: Do educational methods affect students’ ability to remove artificial carious dentine? A randomised controlled trial. Eur J Dent Educ 2013; 17(3): 154-158. 26. Lennon AM, Attin T, Buchalla W: Quantity of remaining bacteria and cavity size after excavation with FACE, caries detector dye and conventional excavation in vitro. Oper Dent 2007; 32: 236-241.
