© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2003, s. 44-46
Marian Jędrzejczak, Iwona Boroń
Rodzinne i środowiskowe czynniki narkomanii wśród młodzieży poborowej
Family and environmental factors of drug addiction among young recruits
z Instytutu Pedagogiki i Nauk o Zdrowiu Akademii świętokrzyskiej w Kielcach
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Kazimierz Ratajek
Summary
Drug addicton in family results from three factors: – effect of pathological families on young people´s behaviour; – easy access to drugs; – influence of groups of people of the same age.
It has been resolved to investigate in the present study to what extent individual factors related to family and environment affect the size of drug addiction among recruits. The study comprised 559 subjects. The results proved direct interdependence between the family condition and the size of narcomania. Drug-addicts came mostly from incomplete and pathological families. The main family factors of drug addiction, according to the obtained results, are: family atmosphere, strength of family ties, sense of family happiness, structure of authority in family and alcoholism. In families where there is warmth and love children do not or rarely take drugs. Drug-addicts come from families where there is illwill and hostility (F = 26.38, p>0.001). Drug-addicts have weaker ties with family than those who do not take drugs (F = 238.91, p>0.0001). In families where there is a contact with drugs, authority belonged to mother to a greater degree (54.4%) than to father (23.6%). In 46.3% of the studied drug- addicts´ families alcohol was drunk.
The results of the carried out investigations approximate other results of studies conducted among young people in Poland and in the world.
Key words: drug addicion,
family,
factors,
narkomania,
narkoman,
rodzina,
czynniki,
medycyna rodzinna,
interna,
internista,
lekarz rodzinny,
czasopismo,
medycyna,
medyczne.
WSTĘP
Analiza środowiska rodzinnego młodzieży zagrożonej narkomanią wskazuje na kilka niepokojących sygnałów:
– Bardzo często młodzież przebywa w towarzystwie osób, których zachowanie oraz normy społeczne są nie do przyjęcia;
– Dostępność różnego rodzaju narkotyków jest praktycznie nieograniczona. Dilerzy docierają do coraz młodszych ludzi, bardzo często stosując metody nacisku, zachęty, czy nawet „promocji” towaru;
– Bardzo silną presję może wywierać środowisko rówieśnicze.
O tym, że w konsekwencji stosowanych form kontaktu z dzieckiem i popełnionych błędów wychowawczych zaistniały warunki, w których dziecko znalazło się w kręgu zagrożenia i bierze ono już środki uzależniające, rodzice dowiadują się często z opóźnieniem, nierzadko od ludzi obcych: lekarza, nauczyciela, czy policjanta.
„Nie leczyć, lecz zapobiegać”, takie hasło powinno przyspieszać postępowanie wobec rodzin samotnie borykających się z problemami związanymi z uzależnieniami.
Należy podkreślić, iż zapobieganie powinno dokonywać się głównie poprzez udzielanie wszelkich dostępnych form pomocy służących procesowi wsparcia rodziny.
Zdaniem E.N. Anerswalda „otwarta komunikacja w rodzinie, (...) dobra organizacja życia rodzinnego oraz oparcie więzi rodzinnych na miłości, sprawiają, że członkowie rodziny nie używają w sposób destrukcyjny środków odurzających” (1).
Zagadnienia te w sposób szczegółowy zostały opracowane w publikacji Jolanty Rogali-Obłękowskiej: „Młodzież i narkotyki. Rodzinne czynniki ryzyka nałogu”. Autorka przytacza dwie koncepcje systemowej analizy wpływu rodziny na genezę uzależnienia (2).
Pierwsza z nich – koncepcja D. Reilly´ego zwraca uwagę na brak wymiany emocjonalnej w rodzinach narkomanów, wynikający z zaburzonych stosunków pomiędzy rodzicami. Uważają oni bowiem, że otwarte wyrażanie uczuć może być niebezpieczne. Lęk przed wchodzeniem w bliskie kontakty łączy się z obawą utraty niezależności i indywidualności. Dziecko szybko uczy się w tej sytuacji, że jedynym sposobem zwracania na siebie uwagi jest przysparzanie innym kłopotów swoim zachowaniem i stara się uzyskać to zainteresowanie wytwarzając w swojej psychice szybko utrwalający się mechanizm silnych wzmocnień dla tego typu zachowań. Równocześnie obserwuje ono, że rodzice często chcąc poradzić sobie z poczuciem wzajemnej alienacji, chętnie stosują różne środki zaradcze posługując się takimi rekwizytami jak: papieros, mocna kawa, alkohol, leki, gdyż tylko pod wpływem tych środków są oni w stanie w miarę normalnie funkcjonować emocjonalnie. Dziecko szybko więc przejmuje te wzory i internalizuje je, a gdy zaczyna dorastać znajduje wśród rówieśników sposoby „radzenia sobie” ze swymi emocjami w typowy dla domu rodzinnego sposób – przy pomocy środków odurzających.
Druga z przytaczanych przez Jolantę Rogalę-Obłękowską teoria D.H. Stantona, opisuje proces cykliczny w rodzinie narkomana. Badacz ten dostrzegł, że narkomani to ludzie nie potrafiący funkcjonować z powodu ich silnej zależności i potrzeby otrzymywania opieki od innych. Uzależnia to złożony mechanizm sprzężenia zwrotnego, powtarzający się w rodzinie, w której dziecko bierze narkotyki. Tworzy ona system wzajemnie zależnych oddziaływań interpersonalnych. Konflikty między rodzicami zaburzają równowagę tego systemu zmieniając zachowanie osoby uzależnionej w takim kierunku, by skupić na sobie uwagę innych. Koncentrują się oni wówczas na problemie narkomanicznym dziecka, odsuwając na pewien okres w cień swoje problemy. W sytuacji, gdy konflikt małżeński wycisza się, narkoman zaczyna zachowywać się mniej konfliktotwórczo i klimat w rodzinie okresowo łagodnieje, a gdy napięcie małżeńskie ponownie wzrasta, cykl zaczyna się powtarzać.
D.H. Stanton podkreśla, że proces wzajemnej zależności, w którym uzależnienie od narkotyków dziecka odgrywa rolę homeostatycznego stabilizatora równowagi systemu rodzinnego, paradoksalnie odgrywa pozytywną rolę w utrzymaniu rodziny.
Obie koncepcje, niejako komplementarne wobec siebie – pomimo kontrowersyjnych i nie zawsze empirycznie potwierdzonych twierdzeń szczegółowych – zwracają uwagę na olbrzymią rolę środowiska rodzinnego w procesie powstawania, wchodzenia i pozostawania w uzależnieniu od środków odurzających. Rola tego środowiska jest równie istotna w podejmowanych próbach wyswobodzenia się z nałogu.
Od współpracy tego środowiska, co potwierdzają realizowane w tym zakresie koncepcje terapeutyczne, zależą również ewentualne sukcesy lecznicze na tym polu.
Poprzez badania empiryczne postanowiono zbadać, na ile czynniki związane z rodziną i środowiskiem mają wpływ na rozmiary narkomanii wśród młodzieży poborowej.
MATERIAŁ I METODA BADAWCZA
Badania przeprowadzono wśród młodzieży męskiej w 1999 roku, na próbie ogólnopolskiej, która zgłaszała się na badania lekarskie przed pójściem do wojska. Ogółem przebadano 559 respondentów.
WYNIKI BADAŃ I OMÓWIENIE
Wyniki badań dowodzą ścisłej zależności pomiędzy stanem rodziny a rozmiarami narkomanii.
Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli 1 badani narkomani pochodzili głównie z rodzin niepełnych i patologicznych. Dość zaskakujący jest fakt, że 35,7% biorących narkotyki to poborowi, którzy założyli własne rodziny. Powodem ich odurzania się była, jak wyjaśniali, rozłąka z żoną, często i z dzieckiem.
Tabela 1. Czynniki rodzinne wyróżnione w grupie poborowych stale biorących narkotyki (dane w %).
| Rodzina |
| pełna | niepełna | zastępcza | poza rodziną | własna rodzina |
| 21,9 | 42,4 | 0 | 0 | 35,7 |
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z ankiet.
Z prezentowanych w literaturze przedmiotu badań wynika, że obecnie trudno jest jednoznacznie określić wagę poszczególnych rodzinnych uwarunkowań procesu uzależnienia (3).
Obok nich oraz pozostałych, innych czynników podnoszących ryzyko zachorowań, jak np.: pochodzenie z ognisk biedy, strukturalne bezrobocie, podkreśla się przede wszystkim znaczenie uwarunkowań osobowościowych, takich jak – predyspozycje i umiejętności psychiczne, ukształtowanie w okresie wczesnej socjalizacji w rodzinie. Jednakże w świetle wyników różnorodnych badań należy stwierdzić, że jest jeszcze za wcześnie, aby zdecydowanie wyróżnić te grupy ryzyka zagrożone narkomanią. Szerokie badania nad rodzinnymi czynnikami narkomanii przeprowadziła Jolanta Rogala-Obłękowska (2).
W literaturze wyróżnia ona następujące czynniki rodzinne:
– ciepło domu rodzinnego;
– siłę więzi z rodziną;
– związek emocjonalny z rodziną;
– poczucie szczęścia rodzinnego;
– strukturę władzy w rodzinie;
– alkoholizm w rodzinie.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Gaś Z.: Rodzina a uzależnienia, Lublin 1994, s. 125. 2. Rogala-Obłękowska J.: Młodzież i narkotyki. Rodzinne czynniki ryzyka nałogu, Warszawa 1999, s. 51, 104-109, 208-211. 3. Cekiera C.: Ryzyko uzależnień, Lublin 1994 s. 19-42. 4. Porter B., Leary K.D.: Marital discord and childhood problems, Journal of Abnormal Child Psychology, 1996, 297-295. 5. Korschenbaum M. et al.: Characteristic patterns in drug abuse families, Family Terapy, 1, 43-62.
