Zgorzel Fourniera (ZF) jest martwiczym, zagrażającym życiu zapaleniem powięzi okolicy krocza, narządów płciowych zewnętrznych oraz odbytu, które może rozciągać się w kierunku jamy brzusznej i skutkować martwicą tkanek miękkich oraz rozwojem sepsy. Już ponad 200 lat temu, w 1764 roku Baurienne opisał gwałtowne zapalenie krocza. W 1883 roku Jean Alfred Fournier, francuski dermatolog i wenerolog, opisał wystąpienie zgorzeli u 5 młodych mężczyzn bez rozpoznanych czynników etiologicznych (1, 2). Zakażenie jest zwykle wywoływane mieszaną florą drobnoustrojów. Częstotliwość występowania choroby jest mała, śmiertelność jednak pozostaje wciąż wysoka. Do rozwoju ZF predysponują niektóre schorzenia okolicy moczowo-płciowej oraz anorektalnej, a także cukrzyca oraz schorzenia związane ze stanem immunosupresji. Rozpoznania ZF dokonuje się na podstawie objawów klinicznych, przy czym badania obrazowe mogą być pomocne w ocenie zaawansowania procesu martwiczego. Postępowanie terapeutyczne składa się głównie z: agresywnego chirurgicznego wycięcia tkanek martwiczych, zastosowania antybiotyków o szerokim zakresie działania, leczenia przeciwwstrząsowego oraz leczenia wspomagającego. Do oceny pacjentów może posłużyć Skala Oceny Ciężkości Zgorzeli Fourniera (tab. 1). ZF ze względu na swoje zróżnicowanie i agresywny przebieg jest bardzo poważnym i złożonym problemem medycznym, który wymaga leczenia interdyscyplinarnego.

Czynnik etiologiczny ZF udaje się ustalić w ponad 90% przypadków i należy go poszukiwać, ponieważ od niego zależy sposób leczenia i rokowanie (3). W niektórych przypadkach nie udaje się ustalić czynnika etiologicznego z powodu zmian martwiczych. Każdy proces, podczas którego chorobotwórcze drobnoustroje dostaną się do tkanki podskórnej okolicy anorektalnej, może stanowić punkt wyjścia ciężkiego zakażenia. Zakażenie może rozprzestrzeniać się na narządy moczowo-płciowe, w okolicy odbytu i odbytnicy, skóry tych okolic oraz w przestrzeni zaotrzewnowej. Okolica narządów moczowo-płciowych jest najczęstszą lokalizacją rozwoju czynnika etiologicznego, gdzie choroby cewki moczowej występują w pierwszej kolejności. Znajomość anatomii tych okolic jest konieczna dla zrozumienia etiologii i patogenezy infekcji o piorunującym przebiegu. Przyczyny ZF podaje tabela 2. Źródłem zakażenia może być każda z wymienionych okolic, zakażenie szerzy się międzypowięziowo, powodując proliferacyjne zapalenie powięzi (4-8). Chociaż ZF jest schorzeniem głównie starszych mężczyzn, może występować w każdym wieku, a tylko 10% ZF dotyczy kobiet (7, 9). Przyczyny ZF specyficzne dla kobiet to: blokada nerwu sromowego, nacięcie krocza do porodu drogami natury, poronienie septyczne, usunięcie macicy, ropień gruczołu Bartholina i ropień sromu. W przeważającej większości pacjenci z ZF wykazują schorzenia współistniejące powodujące upośledzenie ukrwienia lub upośledzenie odporności, co zwiększa ich wrażliwość na infekcje florą mieszaną (tab. 3). ZF jest często skutkiem choroby podstawowej, takiej jak: cukrzyca, gruźlica narządów moczowo-płciowych, kiła i HIV. Cukrzyca jest najczęstszym schorzeniem współistniejącym i dotyczy około 60% pacjentów z ZF. Pacjenci z cukrzycą mają częstsze infekcje dróg moczowych z powodu cystopatii i zastoju moczu (4). Hiperglikemia obniża odporność komórkową, zmniejszając czynności fagocytarne. Upośledza chemotaksję leukocytów do miejsc zapalenia, zmniejsza adhezję neutrofili i wewnątrzkomórkowe procesy tlenowej destrukcji patogenów. Upośledzone jest również gojenie ran z powodu wadliwej epitelizacji i odkładania kolagenu (10-12). Poza hiperglikemią, pacjenci z cukrzycą wykazują również chorobę mikrokrążenia, która przyczynia się w istotny sposób do patogenezy ZF. Na uwagę zasługuje fakt, że cukrzyca powoduje zwiększone ryzyko występowania ZF, ale nie powoduje zwiększenia śmiertelności (4, 13). Czynniki zwiększające ryzyko występowania ZF to: przewlekły alkoholizm, niedożywienie, marskość wątroby, zaniedbania higieny osobistej (tab. 3). Do innych czynników obniżających odporność, które mogą predysponować do rozwoju ZF, należą: przewlekła steroidoterapia, przeszczep narządu, chemioterapia w chorobie nowotworowej, np. białaczce, oraz zakażenie HIV (14). Zwiększeniu zachorowalności na HIV towarzyszy zwiększenie zachorowalności na ZF, zwłaszcza w Afryce. ZF może być pierwszym objawem u pacjentów zakażonych HIV (14, 15). Czynnikami ryzyka są: liczba CD4 poniżej 400, chemioterapia w mięsaku Kaposiego, dostęp naczyniowy do żylnych naczyń udowych wytworzony w celu podawania dożylnego leków. Pacjenci z zakażeniem HIV i ZF są młodsi i z szerszym spektrum flory bakteryjnej powodującej zakażenia.