© Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2016, s. 332-337
*Anna Nowak, Magdalena Popko, Adam Klimowicz
Preparaty pochodzenia roślinnego w pielęgnacji skóry u chorych z łuszczycą
Plant origin preparations applied in the skin care of psoriatic patients
Katedra i Zakład Chemii Kosmetycznej i Farmaceutycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Adam Klimowicz
Streszczenie
Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną, nawrotową chorobą skóry, która występuje u około 1-3% populacji rasy kaukaskiej. W znaczący sposób ogranicza funkcjonowanie pacjenta w rodzinie i w społeczeństwie, bowiem ze względu na charakter objawów jest on negatywnie postrzegany przez otoczenie. Choroba ta może być także powodem zaburzeń emocjonalnych, a nawet depresji. W celu poprawy stanu skóry bardzo istotna jest jej codzienna pielęgnacja, obejmująca nawilżanie i natłuszczanie preparatami zawierającymi substancje lipidowe i w znacznym stopniu wiążące wodę. Preparaty te chorzy powinni stosować codziennie, także w okresach remisji, ponieważ niezależnie od stopnia nasilenia zmian skórnych, suchość skóry jest duża, szczególnie w miejscach zmienionych chorobowo. Celem leczenia i pielęgnacji jest uzyskanie jak najdłuższego okresu remisji choroby. W pracy omówiono wybrane substancje pochodzenia naturalnego wykorzystywane w pielęgnacji i leczeniu objawów łuszczycy. Obejmują one oleje roślinne, bogate w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak olej lniany czy olej z ogórecznika lekarskiego. Wśród surowców roślinnych, które mogą mieć wpływ na pielęgnację skóry łuszczycowej, zostały opisane m.in. dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) i aloes zwyczajny (Aloe vera), a także niektóre olejki eteryczne.
Summary
Psoriasis is a chronic, inflammatory, recurrent disease found in about 1-3% Caucasians. It significantly reduces the patient’s functioning in the family and in community – the main reason are the symptoms not positively perceived by the people. The disease could lead to emotional disorders or even to depression. To improve the skin condition, the everyday care including moisturizing and oiling by applying the products containing both lipid and substantially retaining water substances, seems to be important. Such regimen should be applied every day, also during remission-periods, because the skin dryness is significant regardless of an intensity of the lesions, particularly in affected skin. The purpose of the treatment and skin care is to obtain in psoriatic patients the remission as long as possible. In the paper certain substances of natural origin, applied in skin care and to treat the symptoms of psoriasis, are described. They include plant oils rich in essential fatty acids, for example linseed oil and/or boraginis oil. Among the plant materials which can impact psoriatic skin care, St. John’s worth (Hypericum perforatum), Aloe vera as well as essential oils are also described.
Wstęp
Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną, nawrotową i niezakaźną chorobą skóry, która występuje u około 1-3% populacji rasy kaukaskiej (1-4), z taką samą częstością u obu płci i może się ujawnić w każdym wieku. W jej etiopatogenezie, która pomimo licznych badań nie jest do końca poznana, odgrywają rolę zarówno czynniki genetyczne, immunologiczne, jak i środowiskowe (5-8). Jest chorobą niestwarzającą bezpośredniego zagrożenia dla życia, ale ze względu na charakter objawów jest negatywnie postrzegana przez otoczenie. Długotrwałe, uciążliwe i mało efektywne leczenie obniża komfort życia chorego i jego najbliższych (9, 10). W leczeniu łuszczycy wykorzystuje się przede wszystkim leki syntetyczne. Zastosowanie substancji pochodzenia naturalnego, takich jak oleje roślinne, rybie czy różnego rodzaju wyciągi z roślin, może odegrać znaczącą rolę w leczeniu oraz codziennej pielęgnacji skóry objętej zmianami zapalnymi, zaś aplikowane w aromaterapii olejki eteryczne mogą korzystnie wpłynąć na stan psychiczny i samopoczucie chorego (11).
Typy łuszczycy i objawy kliniczne
Ze względu na czas wystąpienia pierwszych objawów, wyróżnia się dwa typy łuszczycy: typ I i typ II. Typ I – młodzieńczy, w którym początek choroby przypada zazwyczaj na okres między 20. i 40. rokiem życia. Choroba ma ciężki przebieg i charakteryzuje się dużą opornością na leczenie. Ten typ łuszczycy związany jest z dziedziczeniem autosomalnym dominującym, u większości pacjentów można potwierdzić obecność antygenu HLA-Cw6. Typ II – dorosłych, ujawniający się u osób powyżej 40. roku życia, cechuje się brakiem zwiększonego ryzyka zachorowań w rodzinie; łuszczyca przebiega łagodniej, mimo że jest większe prawdopodobieństwo zajęcia stawów i paznokci. Najczęstszym antygenem związanym z tą postacią choroby jest HLA-Cw2 (1, 6, 12, 13).
Łuszczyca przebiega ze zwiększoną proliferacją naskórka, która, w połączeniu z procesem zapalnym, prowadzi do wystąpienia zmian na skórze o różnym nasileniu. Pierwotnym wykwitem jest grudka barwy czerwonej lub czerwonobrunatnej, różnej wielkości, wyraźnie odgraniczona od otoczenia, pokryta mniej lub bardziej nawarstwioną srebrzystobiałą łuską. Przy zadrapaniu łuski odpadają, tworząc cienkie płatki przypominające zeskrobiny ze świecy, następnie uwidacznia się lśniąca powierzchnia (objaw świecy stearynowej) oraz punkcikowate krwawienie (objaw Auspitza). Cechą charakterystyczną jest także rozwój zmian łuszczycowych w miejscu urazu skóry (objaw Köbnera). W zależności od wielkości wykwitów wyróżnia się łuszczycę: punkcikowatą, kropelkowatą, pieniążkowatą, plackowatą, geograficzną oraz erytrodermię łuszczycową (13, 14).
Klinicznie wyróżniamy cztery podstawowe typy łuszczycy: zwykłą, krostkową, stawową i erytrodermię.
Łuszczyca zwykła
Zmiany łuszczycowe są typowe, wykwitem pierwotnym jest grudka, która, rozszerzając się obwodowo, tworzy rumieniowo-złuszczającą blaszkę łuszczycową pokrytą łuską. W typowym obrazie zmiany chorobowe zajmują łokcie, kolana oraz okolicę lędźwiowo-krzyżową kręgosłupa, występują również na odsłoniętych częściach ciała: owłosionej skórze głowy, dłoniach, paznokciach, rzadziej twarzy, będąc często przyczyną napiętnowania, a przez to prowadząc do istotnego obniżenia jakości życia osób chorujących na łuszczycę (5, 13, 14).
Łuszczyca krostkowa
Morfologia zmian skórnych jest odmienna niż w łuszczycy zwykłej – charakteryzuje się pojawieniem drobnych krost, zlokalizowanych na podłożu rumieniowo-złuszczającym lub na skórze niezmienionej chorobowo. Krosty są jałowe, powstają w wyniku nagromadzenia leukocytów wielojądrzastych w górnych warstwach naskórka. Zmiany chorobowe mogą lokalizować się w różnych okolicach ciała, najczęściej jednak obserwuje się zajęcie części dłoniowej i podeszwowej stóp (13, 15).
Łuszczyca stawowa
Rozwija się u 5-30% pacjentów ze zmianami skórnymi, a u 10-15% dolegliwości stawowe wyprzedzają zmiany skórne nawet o wiele lat. Łuszczycowe zapalenie stawów jest zapaleniem seronegatywnym, co oznacza, że w surowicy chorych nie wykrywa się czynnika reumatoidalnego klasy IgM. Zapalenie stawów może rozwinąć się bez zmian skórnych i odwrotnie (14, 15).
Erytrodermia łuszczycowa
To zlewne, złuszczające zapalenie skóry – może rozwinąć się samoistne lub być sprowokowane czynnikami wyzwalającymi. Występuje zaczerwienienie i nacieczenie skóry całego ciała (według definicji > 90%) z nasilonym złuszczaniem, zwłaszcza w obrębie dłoni i stóp, także świąd o różnym nasileniu i podwyższona temperatura ciała (16, 17).
Metody leczenia łuszczycy
Łuszczyca zwykła nie jest chorobą zagrażającą życiu, niemniej, jak wspomniano poprzednio, w znaczny sposób ogranicza funkcjonowanie pacjenta w rodzinie i społeczeństwie. Może być także powodem zaburzeń emocjonalnych, a nawet depresji. Bardzo istotne są codzienna pielęgnacja i nawilżanie skóry. Stosuje się preparaty o działaniu nawilżającym i natłuszczającym, zawierające substancje lipidowe i w znacznym stopniu wiążące wodę. Preparaty te chorzy powinni stosować codziennie, także w okresach remisji (18).
Leczenie zależy od nasilenia i rozległości zmian skórnych, z uwzględnieniem chorób współistniejących i przeciwwskazań. Podstawową rolę w większości przypadków odgrywa terapia miejscowa, w której stosuje się preparaty zawierające cygnolinę, pochodne witaminy D3, a także kortykosteroidy o różnym stężeniu w postaci kremów, maści i roztworów oraz preparaty keratolityczne z kwasem salicylowym, mocznikiem (3).
Fototerapia wykorzystuje korzystny wpływ promieni UV na zmiany łuszczycowe. Najczęściej stosuje się naświetlania pełnym spektrum UVB 290-320 nm lub wąskim pasmem 311 nm, natomiast naświetlania promieniowaniem UVA połączone są zwykle z doustnym lub zewnętrznym stosowaniem psoralenów – metoda PUVA (3, 19).
Leczenie ogólne stosuje się w przypadkach ciężkich i opornych na leczenie miejscowe odmian łuszczycy. Obejmuje ono podawanie retinoidu, metotreksatu, cyklosporyny A. W ostatnim okresie obserwuje się jednak gwałtowny rozwój leków biologicznych. Z uwagi na bardzo wysoki koszt takiego leczenia, terapia ta, pomimo dobrej skuteczności, nie jest, jak na razie, jeszcze powszechnie dostępna. Stosuje się ją przede wszystkim u pacjentów, u których wyczerpano inne możliwości terapeutyczne (3, 20, 21).
Łuszczyca jest nadal chorobą nieuleczalną, na którą bardzo niekorzystny wpływ wywierają różnorodne czynniki wewnątrz- i zewnątrzustrojowe. Odpowiednia pielęgnacja, unikanie czynników prowokujących oraz systematyczne leczenie miejscowe i ogólnoustrojowe pozwalają na osiągnięcie dłuższych okresów remisji i w efekcie znaczącej poprawy jakości życia (14).
Surowce naturalne w leczeniu łuszczycy
Surowce pochodzenia naturalnego, wykorzystywane w leczeniu łuszczycy, mają za zadanie przede wszystkim łagodzenie objawów zmienionej chorobowo skóry. Są one najczęściej stosowane profilaktycznie do codziennej pielęgnacji skóry, ale także jako preparaty wspomagające leczenie farmakologiczne.
Oleje naturalne
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Boehncke WH, Schön MP. Psoriasis. Lancet 2015; 386:983-94. 2. Miroddi M, Navarra M, Calapai F i wsp. Review of clinical pharmacology of Aloe vera L. in the treatment of psoriasis. Phytother Res 2015; 29:648-55. 3. Szepietowski J, Adamski Z, Chodorowska G i wsp. Leczenie łuszczycy zwykłej – rekomendacje ekspertów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część I. Łuszczyca łagodna, łuszczyca wieku dziecięcego. Przegl Dermatol 2012; 99:83-96. 4. Kaur A, Kumar S. Plants and plant products with potential antipsoriatic activity – a review. Pharm Biol 2012; 50:1573-91. 5. Kopel E, Levi A, Harari M i wsp. Effect of Dead Sea climatotherapy for psoriasis on quality of life. Isr Med Assoc J 2013; 15:99-102. 6. Wielowieyska-Szybińska D, Wojas-Pelc A. Przebieg i postępowanie w łuszczycy zwykłej. Post Dermatol Alergol 2012; 29:123-7. 7. Gudjonsson J, Elder J. Psoriasis: epidemiology. Clin Dermatol 2007; 25:535-46. 8. Chandran V. Genetics of psoriasis and psoriatic arthritis. Indian J Dermatol 2010; 55:151-6. 9. Makara-Studzińska M, Lewicka M, Pietrzak A i wsp. Wpływ zmian hormonalnych okresu okołomenopauzalnego u kobiet z łuszczycą na przebieg choroby i jakość życia. Przegl Dermatol 2013; 100:48-52. 10. Haduch I, Hawro T, Miniszewska J i wsp. Wsparcie społeczne a ogólny stan zdrowia psychicznego chorych na łuszczycę. Derm Klin 2008; 10:9-13. 11. Bensouilah J. Psoriasis and aromatherapy. Int J Aromather 2003; 13:2-8. 12. Kowzan-Korman A. Łuszczyca – etiologia i leczenie. Now Lek 2003; 72:223-7. 13. Braun-Falco O, Plewig G, Wolff H i wsp. Dermatologia. Wyd. 2. Wyd. Czelej, Lublin 2010; 527-46. 14. Kaszuba A, Adamski A. Dermatologia. Poradnik lekarza praktyka. Wyd. 1. Wyd. Czelej, Lublin 2012. 15. Łuczkowska M, Żaba R. Łuszczyca. Przew Lek 2005; 7:38-49. 16. Stinco G, Errichetti E. Erythrodermic psoriasis: current and future role of biologicals. BioDrugs 2015; 29:91-101. 17. Kopeć K, Jagas A, Jankowska-Konsur A i wsp. Erythodermia łuszczycowa po ogólnym zastosowaniu kortykosteroidów – opis przypadku. Przegl Dermatol 2011; 98:405-9. 18. Gelmetti C. Therapeutic moisturizers as adjuvant therapy for psoriasis patients. Am J Clin Dermatol 2009; 10(suppl 1):7-12. 19. Chen X, Yang M, Cheng Y i wsp. Narrow-band ultraviolet B phototherapy versus broad-band ultraviolet B or psoralen-ultraviolet A photochemotherapy for psoriasis. Cochrane Database Syst Rev 2013; 10:CD009481. 20. Szepietowski J, Reich A. Co nowego w diagnostyce i terapii w dermatologii? Top Medical Trends 2007; 2:160-7. 21. Szepietowski J, Adamski Z, Chodorowska G i wsp. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego dotyczące stosowania leków biologicznych w łuszczycy zwyczajnej i stawowej (łuszczycowym zapaleniu stawów). Przegl Dermatol 2010; 97:1-13. 22. Zielińska A, Nowak I. Kwasy tłuszczowe w olejach roślinnych i ich znaczenie w kosmetyce. Chemik 2014; 68:103-10. 23. Lamer-Zarawska E. Lipidy (tłuszcze). [W:] Lamer-Zarawska E (red.). Fitoterapia i leki roślinne. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2007; 46-60. 24. Bojarowicz H, Woźniak B. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz ich wpływ na skórę. Probl Hig Epidemiol 2008; 89:471-5. 25. Iliev E, Tsankov N, Broshtilova V. Omega-3, -6 fatty acids in the improvement of psoriatic symptoms. Sem Integr Med 2003; 1:211-4. 26. Kowalczyk B. Fitoterapia w łuszczycy. Panacea 2008; 3(24):22-4. 27. Wölfte U, Seelinger G, Schempp CM. Topical application of St. John’s wort (Hypericum perforatum). Planta Med 2014; 80:109-20. 28. Davids LM, Kleemann B, Kacerovská D i wsp. Hypericin phototoxicity induces different modes of cell death in melanoma and human skin cell. J Photochem Photobiol 2008; 91:67-76. 29. Pfaffel-Schubart G, Rück A, Scalfi-Happ C. Modulation of cellular Ca2+-signaling during hypericin-induced photodynamic therapy (PDT). Med Laser Appl 2006; 21:61-6. 30. Fornalczyk-Wachowska E, Kuliński W. Wykorzystanie promieniowania nadfioletowego w lecznictwie dermatologicznym. Balneol Pol 2007; 49:86-92. 31. Matławska I. Chinony. [W:] Matławska I (red.). Farmakognozja. Wyd I. Wyd. Akad Med Poznań 2005; 158-78. 32. Najafizadeh P, Hashemian F, Monsouri P i wsp. The evaluation of the clinical effect of topical St Johns wort (Hypericum perforatum L.) in plaque type psoriasis vulgaris: a pilot study. Austral J Dermatol 2012; 53:131-5. 33. Paulsen E, Korsholm I, Brandrup F. A double-bind, placebo-controlled study of a commercial Aloe vera gel in the treatment of slight to moderate psoriasis vulgaris. J Eur Acad Dermatol Venerol 2005; 19:326-31. 34. Syed TA, Ahmad SA, Holt AH i wsp. Management of psoriasis with Aloe vera extract in a hydrophilic cream: a placebo-controlled, double-blind study. Trop Med Int Health 1996; 1:505-9. 35. Pandey R, Mishra A. Antibacterial activities of crude extract of Aloe barbadensis to clinicially isolated bacterial pathogens. Appl Biochem Biotechnol 2010; 160:1356-61. 36. Hamman JH. Composition and application of Aloe vera leaf gel. Molecules 2008; 13:1599-616. 37. Wyszkowska-Kolatko M, Koczurkiewicz P, Wójcik K i wsp. Rośliny lecznicze w terapii chorób skóry. Post Fitoter 2015; (3):184-92. 38. Choonhakarn C, Busaracome P, Sripanidkulchai B i wsp. A prospective, randomized clinical trial comparing topical Aloe vera with 0.1% triamcinolone acetonide in mild to moderate plaque psoriasis. J Eur Acad Dermatol Venerol 2010; 24:168-72. 39. Yildirim M, Inaloz HS, Baysal V i wsp. The role of oxidants and antioxidants in psoriasis. J Eur Acad Dermatol Venerol 2003; 17:34-6. 40. Vijayalakshmi A, Geetha M. Anti-psoriatic activity of flavonoids from Cassia tora leaves using the rat ultrafiolet B ray photodermatitis model. Rev Bras Farm 2014; 24:322-9. 41. Singhal M, Kansara N. Cassia tora Linn cream inhibits ultraviolet-B-induced psoriasis in rats. ISRN Dermatol 2012; 2012:346510. 42. Kania M, Baraniak J. Właściwości lecznicze roślin przyprawowych na przykładzie ostryżu długiego. Post Fitoter 2015; (2):102-6. 43. Sarafin G, Afshar M, Mansouri P i wsp. Topical turmeric microemulgel in management of plaque psoriasis: A clinical evaluation. Iranian J Pharm Res 2015; 14:865-76. 44. Shathirapathiy G, Nair PMK, Hyndavi S. Effect of starch-fortified turmeric bath on psoriasis: a parallel randomized controlled trial. Focus Altern Complement Ther 2015; 20:125-9. 45. Thomas J, Narkowicz CK, Jacobson GA i wsp. Safety and efficacy of kanuka oil-containing formulations for the management of psoriasis: a randomized, controlled trial. J Clin Pharm Ther 2015; 40:566-72.
