© Borgis - Nowa Pediatria 4/2016, s. 149-152
Anna Piórecka-Makuła, Ewa Smereczyńska, *Bożena Werner
Zmiany elektrokardiograficzne u 12-letniego chłopca uprawiającego sport
Electrocardiographic changes in a 12-year-old-athlete
Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Bożena Werner
Summary
Sport is considered to be indispensable for the maintenance of health. However, in the case of athletes changes in electrocardiography are often observed. Is it a pathology or physiological adaptation? The aim of the presented case was to answer this question.
The authors report a history of a 12-year-old boy admitted to the Department of Cardiology with the early repolarization pattern and J point elevation in ECG, which had been initially diagnosed as myocardial infarction during routine check-up for young athletes. The patient was asymptomatic and did not report the chest pain. He had good effort tolerance while training football. Biomarkers relevant for myocardial infarction were negative. The heart silhouette was not enlarged in chest x-ray. Left ventricular size and function was normal, without any regional contractility disturbances in two-dimensional echocardiography. The normalization of repolarization changes during a treadmill test proved the benign nature of ECG changes. The authors point out the importance of proper ECG interpretation in athletes.
Wstęp
Dzieci i młodzież uprawiające sport poddawane są regularnym badaniom lekarskim (1). Jednym z nich jest elektrokardiografia. Zmiany w EKG są powszechne u sportowców jako fizjologiczna adaptacja do wysiłku (2, 3). Tym niemniej, badanie EKG ma na celu wykrycie chorób niosących ryzyko nagłej śmierci w tej grupie pacjentów. Autorzy przedstawiają przypadek chłopca uprawiającego sport, u którego obserwowano zmiany w zapisie EKG, interpretowane jako sugerujące zawał mięśnia sercowego.
Opis przypadku
Dotychczas zdrowy, 12-letni chłopiec został przyjęty do Kliniki Kardiologii z powodu opisywanych w wykonanym ambulatoryjnie EKG cech zawału mięśnia sercowego. Badanie wykonano planowo przed rozpoczęciem nauki w szkole sportowej. Chłopiec trenował piłkę nożną, dobrze tolerował wysiłek fizyczny, nie zgłaszał żadnych dolegliwości. W wykonanym 3 lata wcześniej badaniu EKG nie obserwowano nieprawidłowości. W wywiadzie przed kilkoma tygodniami chłopiec przebył łagodną infekcję górnych dróg oddechowych. Wywiad rodzinny nie był obciążony kardiologicznie.
Przy przyjęciu pacjent był w stanie ogólnym dobrym, nie zgłaszał bólu w klatce piersiowej ani żadnych innych objawów, nie stwierdzono odchyleń w badaniu przedmiotowym. Ciepłota ciała wynosiła 36,7°C, ciśnienie tętnicze 108/63 mmHg, czynność serca była miarowa – 70/min, tony serca głośne, dźwięczne, szmeru nad sercem nie stwierdzono. Stężenia biomarkerów sercowych – troponina I, kinaza (CK) oraz jej izoenzym sercowy (CK-MB) były w normie. Laboratoryjne wykładniki stanu zapalnego były ujemne. Stężenia hormonów tarczycy, jonów sodu, potasu, wapnia i magnezu w surowicy krwi mieściły się w granicach normy.
W wykonanym spoczynkowym, 12-odprowadzeniowym zapisie EKG stwierdzono rytm zatokowy o częstości 70-80/min, wyższe odejście punktu J i uniesienie odcinka ST w odprowadzeniach V1-V5 (ryc. 1). W badaniu radiologicznym klatki piersiowej nie stwierdzono nieprawidłowości, wielkość sylwetki serca była w normie. W badaniu echokardiograficznym wielkość i kurczliwość jam serca mieściły się w granicach normy, frakcja wyrzutowa (EF) wynosiła 76%, nie stwierdzono zaburzeń kurczliwości odcinkowej mięśnia lewej komory serca. Uwidoczniono prawidłowe odejście i początkowe odcinki tętnic wieńcowych. W 24-godzinnym monitorowaniu Holter EKG nie zarejestrowano arytmii, obserwowano zmienne uniesienie odcinka ST w odprowadzeniach prawokomorowych. Wykonano próbę wysiłkową, podczas której obserwowano stopniową normalizację zapisu EKG, bez uniesienia odcinka ST (ryc. 2), co ostatecznie potwierdziło łagodny charakter zmian obserwowanych w EKG.
Ryc. 1. EKG 12-letniego chłopca uprawiającego sport. Rytm zatokowy 70-80/min. Oś serca pośrednia. PQ 0,12 s, QRS 0,09 s, QTc 0,38 s. Wyższe odejście punktu J, uniesienie odcinka ST w odprowadzeniach V1-V5
Ryc. 2. Zapis EKG podczas próby wysiłkowej. Rytm zatokowy 147/min. Bez zmian odcinka ST
Dyskusja
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14.04.2011 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia. Dz. U. 2011, nr 88, poz. 500. 2. Wójcicka-Urbańska B: Zapis elektrokardiograficzny u dziecka uprawiającego sport. Pediatr Dypl 2014; 18(6): 63-73. 3. Pitak M: Elektrokardiogram zdrowego dziecka uprawiającego sport. Med Prakt 2015; 4: 107-114. 4. Corrado D, Pelliccia A, Heidbuchel H et al.: Recommendations for interpretation of 12-lead electrocardiogram in athlete. Eur Heart J 2010; 31(2): 243-259. 5. Leo T, Uberoi A, Jain NA et al.: The impact of ST elevation on athletic screening. Clin J Sport Med 2011; 21(5): 433-440. 6. Junttila JM, Solomon J, Sager SJ et al.: Clinical significance of variants of J-points and J-waves: early repolarization patterns and risk. Eur Heart J 2012; 33(21): 2639-2643. 7. Pitak M: Zmiany patologiczne w zapisie EKG u dziecka uprawiającego sport. Med Prakt 2015; 5: 105-112. 8. Drezner JA, Ackerman MJ, Anderson J et al.: Electrocardiographic interpretation in athletes: the ‘Seattle Criteria’. Br J Sports Med 2013; 47: 122-124. 9. Aagaard P, Baranowski B, Aziz P, Phelan D: Early repolarisation in athletes. Circ Arrhythm Electrophysiol 2016; 9: e003577.
