Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Szpital Chirurgii Urazowej św. Anny, Mazowieckie Centrum Rehabilitacji „STOCER” Sp. z o.o., Warszawa
Ból przewlekły, podobnie jak każdy ostry ból, jest objawem, jednak po ustąpieniu przyczyny staje się chorobą, której leczenie polega jedynie na jego usunięciu. Rozpowszechnienie bólu przewlekłego jest duże. Przewlekłe dolegliwości bólowe występują u około 20% dorosłej populacji Unii Europejskiej (1). Dolegliwości bólowe mogą mieć charakter: receptorowy (spowodowany uszkodzeniem tkanek/procesem zapalnym), neuropatyczny (spowodowany uszkodzeniem ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego) lub mieszany. Leczenie bólu przewlekłego stanowi trudny problem i wyzwanie dla medycyny, dalekie jeszcze od zadowalającego rozwiązania. Podstawowym i najczęściej stosowanym orężem lekarza jest farmakoterapia, obarczona, niestety, znacznymi obciążeniami chorego i ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Ustalonym standardem farmakologicznego leczenia bólu o pośrednim lub dużym nasileniu jest stosowanie leków opioidowych. Opioidy nadal należą do leków pierwszego wyboru w uśmierzaniu bólu o umiarkowanym i silnym natężeniu. Ich zastosowanie jest głównie ograniczane obecnością dobrze znanych działań ubocznych, których częstość występowania zależna jest od przyjętej dawki. Chociaż opioidy są szeroko stosowane w leczeniu bólu przewlekłego, zwraca się uwagę na bezpieczeństwo ich użycia w leczenie bólu przewlekłego, formułując zalecenia (2). Zastosowanie leków o odmiennych mechanizmach działania w analgezji multimodalnej podejmuje wysiłki ograniczające działania niepożądane opioidów. Postępowanie takie również zmniejsza częstość występowania działań ubocznych innych leków nieopioidowych analgetyków (3). Aktywacja ośrodkowych układów amin (układy serotoninergiczny i noradrenergiczny) nasila działanie przeciwbólowe i zmniejsza działania niepożądane opioidów. Wiadomo jednak, że większe działanie w nasilaniu analgezji odgrywa układ noradrenergiczny niż układ serotoninergiczny (4). Dodatkowo, wzrost poziomu serotoniny może aktywować przewodzenie bodźca bólowego przez drogi bólowe, wywołując objawy ze strony przewodu pokarmowego pod postacią: nudności, wymiotów, biegunki czy zaparć.
Tapentadol (chlorowodorek 3-[(1R,2R)-3-(dimetylamino)-1-etylo-2-metylopropylo]fenolu) jest ośrodkowym analgetykiem o podwójnym mechanizmie działania: agonistycznym w stosunku do receptorów μ opioidowych oraz hamującym wychwyt zwrotny noradrenaliny. Tapentadol jest pierwszym przedstawicielem nowych ośrodkowo działających analgetyków, łączących dwa mechanizmy działania: agonisty receptora opioidowego μ (MOR) i inhibitora wychwytu zwrotnego noradrenaliny (ang. norepinephrine reuptake inhibitor – NRI). Tapentadol selektywnie łączy się z receptorami μ, ponad dziesięciokrotnie silniej niż z receptorami δ (DOR) i κ (KOR). Aktywacja receptorów opioidowych hamuje presynaptyczne uwalnianie neurotransmiterów w drogach wstępujących (5). Tapentadol został wprowadzony do obrotu w USA w 2009 roku, w Europie w 2010 roku, a w Polsce w 2011 roku. Unikalne połączone działanie leku jest interesującą alternatywą dla innych obecnie stosowanych analgetyków opioidowych. Tramadol jest drugim lekiem obecnie stosowanym klinicznie, który posiada połączony mechanizm działania na układy opioidowy i serotoninergiczny (6). Zrozumienie różnic w działaniu tapentadolu i innych analgetyków opioidowych, w tym tramadolu, pozwoli właściwie dopasować miejsce dla tapentadolu w drabinie analgetycznej (7).
1. van Hecke O, Torrance N, Smith BH: Chronic pain epidemiology and its clinical relevance. Br J Anaesth 2013; 111(1): 13-18.
2. Cheung CW, Qiu Q, Choi SW et al.: Chronic opioid therapy for chronic non-cancer pain: a review and comparison of treatment guidelines. Pain Physician 2014; 17: 401-414.
3. Kehlet H: Multimodal approach to control postoperative pathophysiology and rehabilitation. Br J Anaesth 1997; 78: 606-617.
4. Dickenson A: Tapentadol: a novel analgesic for treating moderate to severe pain. Future Prescriber 2010; 11: 6-10.
5. Tzschentke TM, Christoph T, Kögel B et al.: (-)-(1R,2R)-3-(3-dimethylamino-1-ethyl-2-methyl-propyl)-phenol hydrochloride (tapentadol HCl): a novel mu-opioid receptor agonist/norepinephrine reuptake inhibitor with broad-spectrum analgesic properties. J Pharmacol Exp Ther 2007; 323: 265-276.
6. Gibbison B, Bailey CR, Klein AA: Tramadol – the MarmiteTM drug. Anaesthesia 2015; 70: 125-130.
7. Schröder W, De Vry J, Tzschentke TM et al.: Differential contribution of opioid and noradrenergic mechanisms to the antinociceptive and anti-hypersensitive efficacy of tapentadol in rat models of nociceptive and neuropathic pain. Eur J Pain 2010; 14: 814-821.
8. Schmidt R, Schmelz M, Ringkamp M et al.: Innervation territories of mechanically activated C nociceptor units in human skin. J Neurophysiol 1997; 78: 2641–2648.
9. Schmelz M, Schmidt R, Bickel A et al.: Specific C-receptors for itch in human skin. J Neurosci 1997; 17: 8003-8008.
10. Stein C: The control of pain in peripheral tissue by opioids. N Engl J Med 1995; 332: 1685-1690.
11. Bannister K, Bee LA, Dickenson AH: Preclinical and early clinical investigations related to monoaminergic pain modulation. Neurotherapeutics 2009; 6: 703-712.
12. Suzuki R, Rygh LJ, Dickenson AH: Bad news from the brain. Descending 5-HT pathways that control spinal pain processing. Trends Pharmacol Sci 2004; 25: 613-617.
13. Przewlocki R, Przewlocka B: Opioids in neuropathic pain. Curr Pharm Des 2005; 11: 3013-3025.
14. Ossipov MH, Lai J, Malan TP Jr et al.: Spinal and supraspinal mechanisms of neuropathic pain. Ann NY Acad Sci 2000; 909: 12-24.
15. Millan MJ: Descending control of pain. Prog Neurobiol 2002; 66: 355-474.
16. Göhler K, Brett M, Smit JW et al.: Comparative pharmacokinetics and bioavailability of tapentadol following oral administration of immediate- and prolonged-release formulations. Int J Clin Pharmacol Ther 2013; 51: 338-348.
17. Kneip C, Terlinden R, Beier H, Chen G: Investigations into the drug-drug interaction potential of tapentadol in human liver microsomes and fresh human hepatocytes. Drug Metab Lett 2008; 2: 67-75.
18. Terlinden R, Ossig J, Fliegert F et al.: Absorption, metabolism, and excretion of 14C-labeled tapentadol HCl in healthy male subjects. Eur J Drug Metab Pharmacokinet 2007; 32: 163-169.
19. Gloth FM 3rd: Pharmacological management of persistent pain in older persons: focus on opioids and nonopioids. J Pain 2011; 12: S14-20.
20. Hartrick CT: Tapentadol immediate-release for acute pain. Expert Rev Neurother 2010; 10: 861-869.
21. Hartrick CT, Rozek RJ: Tapentadol in pain management: a mu-opioid receptor agonist and noradrenaline reuptake inhibitor. CNS Drugs 2011; 25: 359-370.
22. Tomillero A, Moral MA: Gateways to clinical trials. Methods Find Exp Clin Pharmacol 2010; 32: 675-703.
23. Smit JW, Oh C, Rengelshausen J et al.: Effects of acetaminophen, naproxen, and acetylsalicylic acid on tapentadol pharmacokinetics: results of two randomized, open-label, crossover, drug-drug interaction studies. Pharmacotherapy 2010; 30: 25-34.
24. Vadivelu N, Mitra S, Narayan D: Recent advances in postoperative pain management. Yale J Biol Med 2010; 83: 11-25.
25. Nossaman VE, Ramadhyani U, Kadowitz PJ et al.: Advances in perioperative pain management: use of medications with dual analgesic mechanisms, tramadol & tapentadol. Anesthesiol Clin 2010; 28: 647-666.
26. Ngian GS, Guymer EK, Littlejohn GO: The use of opioids in fibromyalgia. Int J Rheum Dis 2011; 14: 6-11.
27. Vorsanger G, Xiang J, Okamoto A et al.: Evaluation of study discontinuations with tapentadol inmmediate release and oxycodone immediate release in patients with low back or osteoarthritis pain. J Opioid Manag 2010; 6: 169-179.
28. Stegmann JU, Weber H, Steup A et al.: The efficacy and tolerability of multiple-dose tapentadol immediate release for the relief of acute pain following orthopedic (bunionectomy) surgery. Curr Med Res Opin 2008; 24: 3185-3196.
29. Hale M, Upmalis D, Okamoto A et al.: Tolerability of tapentadol immediate release in patients with lower back pain or osteoarthritis of the hip or knee over 90 days: a randomized, double-blind study. Curr Med Res Opin 2009; 25: 1095-1104.
30. Buynak R, Shapiro DY, Okamoto A et al.: Efficacy and safety of tapentadol extended release for the management of chronic low back pain: results of a prospective, randomized, double-blind, placebo- and active-controlled Phase III study. Expert Opin Pharmacother 2010; 11: 1787-1804.
31. Afilalo M, Etropolski MS, Kuperwasser B et al.: Efficacy and safety of Tapentadol extended release compared with oxycodone controlled release for the management of moderate to severe chronic pain related to osteoarthritis of the knee: a randomized, double-blind, placebo- and active-controlled phase III study. Clin Drug Investig 2010; 30: 489-505.
32. Tzschentke TM, Christoph T, Schröder W et al.: Tapentadol: with two mechanisms of action in one molecule effective against nociceptive and neuropathic pain: preclinical overview. Schmerz 2011; 25: 19-25.
33. Schwartz S, Etropolski M, Shapiro DY et al.: Safety and efficacy of tapentadol ER in patients with painful diabetic peripheral neuropathy: results of a randomized-withdrawal, placebo-controlled trial. Curr Med Res Opin 2011; 27: 151-162.
34. Kwong WJ, Ozer-Stillman I, Miller JD et al.: Cost-effectiveness analysis of tapentadol immediate release for the treatment of acute pain. Clin Ther 2010; 32: 1768-1781.
35. Hartrick C, Van Hove I, Stegmann JU et al.: Efficacy and tolerability of tapentadol immediate release and oxycodone HCl immediate release in patients awaiting primary joint replacement surgery for end-stage joint disease: a 10-day, phase III, randomized, double- blind, active- and placebo-controlled study. Clin Ther 2009; 31: 260-271.
