© Borgis - Nowa Pediatria 1/2017, s. 34-37
*Artur Gadomski
Skutki niedoboru witaminy D w organizmie człowieka
The effects of vitamin D deficiency in human organism
Oddział Pediatrii, Szpital św. Anny w Piasecznie
Kierownik Oddziału: lek. Anna Wolniewicz
Summary
The history of vitamin D and the first recognition of some of the symptoms of its deficiency – rickets – took place at the end of the 19th century. For about 200 years, with the development of the knowledge about human organism and of the scientific methods, many influences of vitamin D on various organs and systems in the human body has been recognized. At first, vitamin D was associated exclusively with the skeletal system. Nowadays, we are aware that vitamin D deficiency also influences the cardiovascular system, immune system, nervous system, and respiratory system. Vitamin D deficiency is associated with gastrointestinal, metabolical, and immune disorders, as well as neoplastic diseases. Due to the great scope of the influence of vitamin D in the human organism, the symptoms of the deficiency may be present at any stage of life. In the whole human population, groups with a low level of vitamin D have been isolated and correlated with risk factors for morbidity or with an unfavorable influence on the development of a disease. This has allowed to establish the indications for the vitamin D supplementation. The need for vitamin D supplementation concerns not only children, but also adults.
Wstęp
Na początku XIX stulecia badacze odkryli korzystny wpływ promieniowania słonecznego i oleju z wątroby dorsza na krzywicę u dzieci. Jędrzej Śniadecki w 1822 roku opisał korzystny wpływ kąpieli słonecznych w leczeniu krzywicy (1, 2). Dziś już wiemy, że witamina D nie tylko ma istotne znaczenie na rozwój układu kostnego, ale także bierze udział w szeregu procesów zachodzących w różnych układach i narządach ciała. Wraz z rozwojem nauki w ostatnich latach poznaliśmy mechanizmy i skutki niedoboru witaminy D. Dzięki tej wiedzy suplementacja witaminy D może zapobiec powstawaniu chorób lub wspomóc ich leczenie. Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ważne jest utrzymanie właściwego poziomu witaminy D3 w ustroju przez całe życie. Aktualnie suplementacja witaminy D dotyczy nie tylko dzieci, ale również dorosłych (3).
Niedobór witaminy D niekorzystnie wpływa na układy sercowo-naczyniowy, immunologiczny i nerwowy. Niedobór witaminy D jest wiązany z chorobami przewodu pokarmowego, metabolicznymi, nowotworowymi i autoimmunologicznymi. Poprzez układ odpornościowy również wpływa na układ oddechowy. Ze względu na wielomiejscowe oddziaływanie witaminy D w ustroju człowieka objawy niedoboru mogą ujawnić się w przeciągu całego życia. Przyczynami niedoboru witaminy D w ustroju są: niewystarczające spożycie w połączeniu z małą ekspozycją na słońce (UVB), zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym oraz choroby zakłócające przemianę witaminy D w aktywne biologicznie metabolity w wątrobie i nerkach.
Skutki niedoboru witaminy D na układ kostny
Witamina D wpływa na metabolizm kości i gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jej niedobór prowadzi do zaburzeń mineralizacji kości i jest przyczyną nieprawidłowego rozwoju kośćca od życia płodowego do okresu zakończenia wzrastania szkieletu, powszechnie znanej krzywicy u dzieci. W późniejszych okresach życia niedobór witaminy D między innymi prowadzi do zaburzenia metabolizmu kostnego, czyli osteoporozy i osteomalacji. Wykazano przeciwzłamaniowe działanie tej witaminy, szczególnie u osób starszych. Istnieje związek pomiędzy poziomem aktywnych metabolitów witaminy D w surowicy a sprawnością fizyczną osób dorosłych. Jej niedobór jest powszechny i dotyczy zwłaszcza ludzi starych (4, 5). Próchnica zębów częściej występuje u dzieci i młodzieży z niedoborami witaminy D i zaburzeniami mineralizacji tkanki kostnej. Wielokrotnie częściej w tej grupie, aniżeli w całej populacji dzieci i młodzieży w Polsce stwierdzano niskorosłość (4).
Immunomodulujące działanie witaminy D
Obecność receptora dla witaminy D (ang. vitamin D receptor – VDR) odkryto na wielu komórkach immunologicznie kompetentnych. Kalcytriol ma wpływ immunomodulacyjny na nabyty i wrodzony układ odpornościowy (6).
Wysokie stężenie aktywnych metabolitów witaminy D we krwi powoduje wzrost produkcji ludzkiej katelicydyny, która jest naturalnym antybiotykiem o szerokim spektrum działania. Peptyd ten ogranicza rozwój wielu bakterii. Katelicydyna wykazuje aktywność biologiczną przeciw wielu bakteriom, w tym bakteriom gruźlicy, co może tłumaczyć skuteczność „słonecznej kuracji” zalecanej w XIX wieku w leczeniu tej choroby. Katelicydyna jest produkowana przez komórki odpornościowe przy zetknięciu bakterii ze ścianami komórkowymi, w obecności aktywnych form witaminy D. Działanie przeciwzapalne polega na hamowaniu produkcji cytokin (7).
Redukowanie niedoborów witaminy D szczególnie w okresie zimowym może prowadzić do zmniejszenia częstości infekcji dróg oddechowych.
Głównym skutkiem działania witaminy D jest wygaszanie reakcji zapalnej, co chronić ma przed przewlekającymi się procesami zapalnymi oraz chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak nieswoiste zapalenia jelit, reumatoidalne zapalenie stawów, fibromialgia, cukrzyca. Witamina D reguluje ekspresję różnych cytokin zapalnych i czynników wzrostu. Obniża poziom cytokin prozapalnych, przy jednoczesnym wzroście cytokin przeciwzapalnych. Niedobór witaminy D3 poprzez upośledzenie odpowiedzi komórkowej ma wpływ na układ odpornościowy, co ma związek z występowaniem m.in. chorób zapalnych jelit. Korzystny wpływ witaminy D wykazano w leczeniu łuszczycy oraz w chorobach obturacyjnych, takich jak astma i POChP, gdzie przewlekłe postępujące zapalenie prowadzi do progresji choroby (4, 8).
Witamina D modulując układ odpornościowy, może również wpływać na przebieg nowotworów i chorób zakaźnych. Witamina D ulega przemianom do aktywnych metabolitów w wątrobie. W chorobach wątroby często towarzyszy jej niedobór.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Zimakowska J (red. nacz.): Świat Nauki. Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa Styczeń 2008: 197.
2. Wicha J: Droga pod słońce. Wczesna historia witaminy D. Wiad Chem 2012; 66(7-8): 671-696.
3. Płudowski P, Karczmarewicz E, Bayer M et al.: Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r. Stand Med, Pediatr 2013; 10: 573-578.
4. Zdrojewicz Z, Chruszczewska E, Miner M: Wpływ witaminy D na organizm człowieka. Med Rodz 2015; 2(18): 61-66.
5. Walicka M, Jasik A, Paczyńska M et al.: Witamina D i osteoporoza. Post Nauk Med 2008; 1: 14-22.
6. Karwat ID, Kołłątaj W, Kołłątaj B et al.: Kliniczne i laboratoryjne wykładniki niedoboru witaminy D u dzieci i młodzieży ze zmianami próchnicowymi zębów. Probl Hig Epidemiol 2013; 94(1): 122-129.
7. Gruber BM: Fenomen witaminy D. Postepy Hig Med Dosw 2015; 69: 127-139.
8. Misiorowska J, Misiorowski W: Rola witaminy D w ciąży. Post Nauk Med 2014; 12: 865-871.
9. Antczak M, Głąbiński A: Aktualne poglądy na temat roli witaminy D w patogenezie stwardnienia rozsianego. Aktualn Neurol 2013; 13(1): 24-30.
10. Marcinowska-Suchowierska E, Walicka M: Wpływ niedoboru witaminy D w czasie ciąży i laktacji na matkę i dziecko. Post Nauk Med 2010; 5: 350-355.
11. Berkan A, Piekarska A: Rola witaminy D w przewlekłych wirusowych zapaleniach wątroby. Post Nauk Med 2014; XXVII(11): 787.
12. Żukowska-Szczechowska E, Kiszka B: Niedobór witaminy D – rozpoznawanie i postępowanie w celu redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na cukrzycę. Via Medica, Gdańsk 2011.
13. Jakubas-Kwiatkowska W, Błachowicz A, Franek E: Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy i leczenie. Chor Serca i Nacz 2005; 2(4): 232-237.
14. Gryglas A, Dudowiak R, Śmigiel R: Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze – etiologia, objawy chorobowe i leczenie. Przegl Lek 2015; 72(1): 20-24.
15. Kuryłowicz A, Bednarczuk T, Nauman J: Wpływ niedoboru witaminy D na rozwój nowotworów i chorób autoimmunologicznych. Endokrynol Pol 2007; 58(2): 140-152.
16. Rybakowska I, Waldman W, Kutryb-Zając B, Sein Anand J: Niedobór witaminy D czynnikiem patogenetycznym w chorobach układu krążenia? Ann Acad Med Gedan 2014; 44: 113-116.
