Streszczenie
W artykule przedstawiono przegląd piśmiennictwa na temat pochodzenia, morfologii, składu chemicznego, właściwości leczniczych oraz praktycznego zastosowania mangostanu właściwego (Garcinia mangostana L.). Mangostan pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. Obecnie występuje także w północnej Australii i Brazylii. Owoce mangostanu właściwego charakteryzują się wysoką zawartością składników odżywczych oraz właściwościami prozdrowotnymi i leczniczymi. Jest bogatym źródłem węglowodanów (głównie fruktozy i glukozy), błonnika pokarmowego oraz związków chitynowych. Mangostan dostarcza organizmowi witaminy z grupy B i C oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (beta-karoten, tokoferole). Dzięki zawartości katechin ma silną aktywność przeciwbakteryjną, przeciwzapalną, przeciwnowotworową, jak również przeciwwirusową. Właściwości prozdrowotne owoców mangostanu wynikają również z zawartości koenzymu Q10 oraz ksantonów, które wspierają leczenie hipercholesterolemii, nowotworów oraz otyłości. Ma działanie hipolipemiczne (obniża LDL), hipotensyjne (obniża ciśnienie tętnicze krwi), zapobiegające miażdżycy, kardioochronne (chroni mięsień sercowy) oraz hipoglikemiczne. Wspomaga również leczenie choroby Alzheimera i Parkinsona. Ponadto przedstawione wyniki badań sugerują, że mangostan wykazuje silne właściwości antyproliferacyjne, przeciwutleniające i wywołujące apoptozę. Wykorzystywany jest jako środek wspomagający leczenie chorób reumatycznych, przewlekłego bólu, cukrzycy, silnej depresji, nadciśnienia tętniczego oraz do łagodzenia objawów menopauzy. Ze względu na fakt, iż owoce mangostanu są trudne do przechowywania, spożywa się je na surowo jako deser oraz w postaci soku, koncentratu lub syropu. W przemyśle kosmetycznym olej z nasion mangostanu wykorzystywany jest do produkcji mydła.

Summary
This paper presents an rerview of the literature on the origin, morphology, chemical composition, health benefits and the use of purple mangosteen (Garcinia mangostana L.). Mangosteen comes from South-East Asia. Currently, it occurs, among others, in northern Australia and Brazil. Mangosteen fruits are characterized by a high content of nutrients and pro-health and therapeutic properties. It is a rich source of carbohydrates (mainly fructose and glucose), dietary fiber and chitin compounds. According to the literature accompanying the mangosteen provides the body with vitamins B, C and fat-soluble vitamins (beta-carotene, tocopherols). Thanks to its catechin content, it has a strong antibacterial, anti-inflammatory, antitumor and antiviral activity. Health benefits of the mangosteen fruit also result from the content of coenzyme Q10 and xanthones which support the treatment of hypercholesterolemia, cancer and obesity. They exhibit hypolipidemic (LDL reducing), antihypertensive (blood pressure lowering), atherosclerosis preventing, cardio protective (heart muscle protective) and hypoglycemic effects. It also helps in the treatment of Alzheimer’s and Parkinson’s disease. Furthermore, the survey results suggests, that the mangosteen has a strong antiproliferative, antioxidative and apoptosis inducing properties. It is used as agent in the treatment of rheumatic diseases, chronic pain, diabetes, severe depression, hypertension and alleviating the symptoms of menopause. Due to the fact that the mangosteen fruit is difficult to store, it is eaten raw as well as a dessert in the form of juice, concentrate or syrup. In the cosmetics industry, the oil extruded from the mangosteen seeds is used in the manufacture of soap.