© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2017, s. 464-470
*Katarzyna Kowol-Trela1, 2, Małgorzata Barć-Czarnecka3, Paweł G. Dębski1, Jarosław Mijas2, Katarzyna Ziora3, Piotr Gorczyca1
Tendencje samobójcze wśród młodzieży hospitalizowanej w oddziałach pediatrycznych
Suicidal tendencies among adolescents hospitalized in pediatric wards
1Katedra i Oddział Kliniczny Psychiatrii w Tarnowskich Górach, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik Katedry i Oddziału: dr hab. med. Piotr Gorczyca
2Oddział Dziecięcy, Szpital Powiatowy w Strzelcach Opolskich
Ordynator Oddziału: dr med. Jarosław Mijas
3Katedra i Klinika Pediatrii, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Katarzyna Ziora
Streszczenie
Wstęp. Tendencje samobójcze definiuje się jako wstępowanie myśli oraz zachowań samobójczych w pewnym okresie życia człowieka. Zachowania ze spektrum suicydologii stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia oraz wiążą się z licznymi konsekwencjami medycznymi, psychologicznymi oraz społeczno-ekonomicznymi.
Cel pracy. Celem pracy była ocena częstości występowania tendencji samobójczych wśród młodzieży hospitalizowanej z przyczyn ogólnopediatrycznych oraz ustalenie miejsca tendencji samobójczych wśród zdiagnozowanych zaburzeń psychicznych, jak również analiza zaburzeń współwystępujących z tendencjami samobójczymi u badanych pacjentów.
Materiał i metody. Do badania włączono 106 pacjentów w wieku 14-17 lat będących w trakcie hospitalizacji w oddziale pediatrycznym. Młodzież została zbadana przy użyciu Małego Międzynarodowego Kwestionariusza Neuropsychiatrycznego dla Dzieci i Młodzieży (MINI Kid).
Wyniki. W badanej grupie tendencje samobójcze występowały u 21,7% pacjentów. W grupie dziewcząt kwestionariusz wskazuje na tendencje samobójcze u 22,78% pacjentek, natomiast wśród chłopców u 18,52% badanych. Najczęstszymi rozpoznaniami współwystępującymi w tej grupie pacjentów były: mania, lęk separacyjny, hipomania, agorafobia, depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Analiza danych z wywiadu potwierdziła związek niskiej masy urodzeniowej oraz występowania zaburzeń psychicznych w rodzinie pacjentów z częstszym występowaniem tendencji samobójczych wśród badanej grupy.
Wnioski. Odsetek pacjentów z tendencjami samobójczymi wśród młodzieży hospitalizowanej w oddziałach pediatrycznych badanych przy pomocy kwestionariusza MINI Kid jest wysoki i wynosi 21,7%. Tendencjom samobójczym, wykrywanym kwestionariuszem MINI Kid, towarzyszą inne zaburzenia psychiczne, w tym najczęściej: mania, lęk separacyjny, hipomania, agorafobia, depresja oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Wydaje się, iż wczesne wykrywanie symptomów zaburzeń psychicznych w praktyce pediatrycznej jest bardzo istotne.
Summary
Introduction. Suicidal tendencies are defined as the occurrence of suicidal ideation and suicidal behaviours in some period of individual’s life. The behaviours of the suicidal spectrum are a threat to people’s health and life. In addition, they are connected with many medical, psychological and socio-economic consequences.
Aim. The aims of our study were: the exploration of the frequency of suicidal tendencies occurrence among adolescents hospitalized in a pediatric ward, and the exploration of a position of suicidal tendencies among examined mental disorders. It was also important for us to find mental disorders frequently co-existing with suicidal tendencies in examined group of patients.
Material and methods. 106 patients were involved into our examination. They were between 14 and 17 years old and they were hospitalized in a pediatric ward. Adolescents were examined with the use of The Mini-International Neuropsychiatric Interview for Children and Adolescents (MINI Kid).
Results. Suicidal tendencies were identified with 21.7% of examined patients (22.78% of female part of group; 18.52% of male part of group). Suicidal tendencies co-existed the most frequently with mania, separation anxiety, hypomania, agoraphobia, depression, obsessive-compulsive disorder. The relationship between low birth weight and the occurrence of suicidal tendencies among adolescents was observed. We observed also the relationship between the occurrence of mental disorders in family of examined patients in the past and the occurrence of suicidal tendencies among adolescents.
Conclusions. Suicidal tendencies appeared often in the group of patients hospitalized in a pediatric ward (21.7% of examined adolescents). Suicidal tendencies have the first position in the most frequently observed tendencies of the mental health problems in the examined group of patients. There is also co-existence of suicidal tendencies with tendencies of mental disorders. What is more, early detection of the symptoms of mental disorders in pediatric practice seems to be important.
Wstęp
Zachowania ze spektrum suicydologii od lat znajdują się w kręgu zainteresowań badaczy różnych dziedzin nauki. Powodują one bowiem bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia jednostek, a także wiążą się z licznymi konsekwencjami medycznymi, psychologicznymi czy społeczno-ekonomicznymi. Proces samobójczy jest uwarunkowany wieloma zmiennymi, a jego część może przebiegać w fazie utajonej, co przyczynia się do tego, iż jest on aktualnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego. Tendencje samobójcze definiuje się jako występowanie myśli oraz zachowań samobójczych w pewnym okresie życia człowieka (1). Uważa się, iż samobójstwa stanowią około 2% wszystkich przypadków zgonów na świecie i są jedną z głównych przyczyn zgonów w grupie osób w wieku późnej adolescencji i wczesnej dorosłości (1, 2). U adolescentów tendencje samobójcze są jednym z przejawów zaburzeń rozwoju. Mogą one występować u osób w okresie dojrzewania w przebiegu depresji młodzieńczej (3). Psychika osób w wieku młodzieńczym jest podatnym gruntem dla rozwoju tendencji samobójczych, jest to bowiem okres gwałtownych przemian bio-psycho-społecznych, w którym adolescenci uczą się radzenia sobie z otaczającą ich rzeczywistością społeczną. O dynamice procesu samobójczego wśród młodzieży świadczyć mogą statystyki policyjne. W Polsce w 2016 roku odnotowano w grupie osób w wieku 7-12 lat 9 zamachów samobójczych, a w grupie adolescentów w wieku 13-18 lat 466 przypadki zamachów samobójczych (4). Wczesna diagnostyka występowania tendencji samobójczych oraz ich uwarunkowań wśród adolescentów jawi się zatem jako ważna kwestia w zakresie prawidłowego udzielania pomocy psychologiczno-psychiatrycznej młodzieży zagrożonej procesem samobójczym.
Cel pracy
Celem pracy jest ocena częstości występowania tendencji samobójczych wśród młodzieży hospitalizowanej z przyczyn ogólnopediatrycznych oraz innych zaburzeń psychicznych współwystępujących z tendencjami samobójczymi przy użyciu kwestionariusza MINI Kid.
Materiał i metody
Badaniem objęto 106 pacjentów hospitalizowanych w Oddziale Dziecięcym Szpitala Powiatowego w Strzelcach Opolskich oraz w Oddziale Ogólnopediatrycznym Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 1 w Zabrzu. Zakwalifikowani zostali pacjenci w wieku 14-17 lat (średnia 15,4 ± 1,1 roku), w tym 79 dziewcząt i 27 chłopców. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach (uchwała nr: KNW/0022/KB1/1261/I/13/14). Do badania włączono młodzież hospitalizowaną w wymienionych oddziałach pediatrycznych po uzyskaniu pisemnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych. Z grupy badanej wyłączono pacjentów niepełnosprawnych umysłowo. Do przeprowadzenia badania został użyty Mały Międzynarodowy Kwestionariusz Neuropsychiatryczny dla Dzieci i Młodzieży (MINI Kid).
Kwestionariusz MINI Kid jest w pełni ustrukturalizowanym narzędziem przeznaczonym do badania dzieci i młodzieży bez upośledzenia umysłowego w przedziale wiekowym 7-17 lat (5, 6). Kwestionariusz posiada zadowalające wskaźniki dobroci psychometrycznej. Badania dotyczące trafności oraz rzetelności kwestionariusza wykazały umiarkowanie wysoką trafność w zakresie poszczególnych rozpoznań (z wyjątkiem zaburzeń zachowania trafność niska) (7) oraz zadowalającą rzetelność (8). Jest on polską wersją kwestionariusza, który w wersji oryginalnej dostępny jest w języku angielskim. Badanie kwestionariuszem obejmuje 25 zaburzeń psychicznych (tab. 1), które są najczęściej rozpoznawane wśród dzieci i młodzieży. Poszczególne zaburzenia zostały umieszczone w osobnych modułach, umożliwiając jednocześnie wybiórcze stosowanie każdego z nich. Pytania są czytane dziecku przez osobę wykonującą badanie (lekarz, przeszkolony ankieter z wykształceniem medycznym). Każda z wydzielonych części kwestionariusza rozpoczyna się 2-4 pytaniami przesiewowymi, kolejne pytania są zadawane pacjentowi, gdy spełnia on główne kryteria niezbędne do rozpoznania badanego zaburzenia, w przeciwnym razie pytania szczegółowe są pomijane. Czas przeprowadzenia całego kwestionariusza wynosi średnio 15 minut.
Tab. 1. Podział kwestionariusza MINI Kid
| Moduły kwestionariusza MINI Kid |
A Epizod dużej depresji
B Tendencje samobójcze
C Dystymia
D Epizod (hipo)maniakalny
E Napady paniki
F Agorafobia
G Lęk separacyjny
H Fobia społeczna
I Fobie
J Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne
K Zaburzenie stresowe-pourazowe
L Uzależnienie od alkoholu
Nadużywanie alkoholu
M Uzależnienie od środka (niealkoholowego)
Nadużywanie środka (niealkoholowego)
N Zespół Tourette’a
Zespół tików ruchowych
Zespół tików wokalnych
Zespół tików przemijających
O ADHD
P Zaburzenia zachowania
Q Zaburzenia opozycyjno-buntownicze
R Zaburzenia psychotyczne
S Anorexia nervosa
T Bulimia nervosa
U Zaburzenie lękowe uogólnione
V Zaburzenia przystosowania
W Całościowe zaburzenia rozwojowe |
Moduł dotyczący tendencji samobójczych składa się z 8 pytań, każdemu pytaniu odpowiada określona liczba punków, które są sumowane na końcu modułu (maksymalna liczba punktów to 36). W zależności od liczby zebranych punktów można określić obecne ryzyko samobójcze. Kwestionariusz przewiduje wydzielenie trzech grup ryzyka samobójczego: ryzyko małe (1-5 pkt), ryzyko umiarkowane (6-9 pkt) oraz ryzyko wysokie (> 10 pkt).
Uzupełnieniem danych uzyskanych podczas badania kwestionariuszem MINI Kid była ankieta dotycząca: pomiarów antropometrycznych (masa ciała, wzrost), wywiadu okołoporodowego (ciąża, poród, punktacja w skali Apgar, masa urodzeniowa), dotychczasowego leczenia (liczba hospitalizacji, choroby przewlekłe, dotychczasowe konsultacje psychologiczne, psychiatryczne) oraz informacji na temat rodziny (liczba rodzeństwa, wiek i wykształcenie rodziców, występowanie chorób psychicznych w rodzinie). Bazę danych przygotowano w arkuszu kalkulacyjnym Excel firmy Microsoft 2007. Do obliczeń statystycznych wykorzystano program Statistica v.12 PL. Posługiwano się testami statystycznymi: test Shapiro-Wilka, test U Manna-Whitneya, test dokładny Fishera, test chi-kwadrat z poprawką Yatesa oraz analizą regresji logistycznej. W obliczeniach statystycznych przyjęto poziom istotności p = 0,05.
Wyniki
W badanej grupie 106 pacjentów 74,53% stanowiły dziewczynki (n = 79), natomiast 25,47% badanych – chłopcy (n = 27). Pacjenci biorący udział w badaniu przebywali w oddziale dziecięcym z powodu chorób przewodu pokarmowego, infekcji dróg oddechowych, stanów po utracie świadomości, z powodu dolegliwości bólowych brzucha, głowy, klatki piersiowej, chorób układu krążenia oraz infekcji dróg moczowych. Trzy pacjentki w badanej grupie były hospitalizowane po próbie samobójczej. Tabela 2 przedstawia rozpoznania pediatryczne będące przyczyną hospitalizacji badanej młodzieży.
Tab. 2. Pediatryczna przyczyna hospitalizacji
| Rozpoznania pediatryczne w grupie badanej | Procentowy udział w grupie badanej |
| choroby układu pokarmowego | 18,87% |
| infekcje dróg oddechowych | 18,87% |
| stan po utracie świadomości | 16,98% |
| dolegliwości bólowe (brzucha, głowy, klatki piersiowej) | 13,21% |
| inne (niedokrwistość, zaburzenia odporności, pokrzywka, rabdomioliza, atopowe zapalenie skóry, małopłytkowość, zakrzepica kończyn dolnych) | 12,26% |
| choroby układu krążenia | 7,55% |
| infekcje układu moczowego | 7,55% |
| próba samobójcza | 2,83% |
| upojenie alkoholowe | 1,89% |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Gmitrowicz A: Problematyka samobójstw. [W:] Jarema M (red.): Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016: 193-218.
2. Thompson MP, Swartout K: Epidemiology of suicide attempts among youth transitioning to adulthood. J Youth Adolesc 2017. DOI: 10.1007/s10964-017-0674-8.
3. Brzezińska AI, Appelt K, Ziółkowska B: Psychologia rozwoju człowieka. [W:] Strelau J, Doliński D (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańskie Wydanictwo Psychologiczne 2008: 95-292.
4. Zamachy samobójcze – od 2013 roku; http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/122324,Zamachy-samobojcze-od-2013-roku.html (dostęp z dnia: 20.05.2017).
5. Sheehan DV, Lecrubier Y, Sheehan KH et al.: The Mini-International Neuropsychiatric Interview (M.I.N.I.): The Development and Validation of a Structured Diagnostic Psychiatric Interview for DSM-IV and ICD-10. J Clin Psychiatry 1998; 59(20): 22-33.
6. Adamowska S, Adamowski T, Frydecka D, Kiejna A: Diagnostic validity Polish language version of the questionnaire MINI-KID (Mini International Neuropsychiatry Interview for Children and Adolescent). Compr Psychiatry 2014; 55: 1744-1750.
7. Mazurek J, Małyszczak K: Wstępna ocena trafności polskiej wersji kwestionariusza MINI Kid (Mini International Neuropsychiatric Interview for children and adolescents). Post Psychiatr Neurol 2006; 15(3): 147-150.
8. Mazurek J, Małyszczak K: Wstępna ocean rzetelności polskiej wersji kwestionariusza diagnostycznego MINI Kid (Mini International Neuropsychiatric Interview for Children and Adolescents). Post Psychiatr Neurol 2006; 15(4): 251-253.
9. Młodożeniec A, Jarema M: Ryzyko samobójstwa szacowane na podstawie skal oceny stanu psychicznego. Przegląd ważniejszych narzędzi badawczych. Psychiatr Dypl 2010; 7(4): 54-59.
10. Lin CJ, Lu HC, Sun FJ et al.: The characteristics, management, and aftercare of patients with suicide attempts who attended the emergency department of a general hospital in northern Taiwan. J Chin Med Assoc 2014; 77(6): 317-324.
11. Gmitrowicz A, Szymczak W, Kropiwnicki P, Rabe-Jabłońska J: Gender influence in suicidal behaviour of Polish adolescents. Eur Child Adolesc Psychiatry 2003; 12: 205-213.
12. Gvion Y, Horresh N, Levi-Belz Y et al.: Aggression-impulsivity, mental pain, and communication difficulties in medically serious and medically non-serious suicide attempters. Compr Psychiatry 2014; 55(1): 40-50.
13. Im Y, Oh WO, Suk M: Risk Factors for Suicide Ideation Among Adolescents: Five-Year National Data Analysis. Arch Psychiatr Nurs 2017; 31(3): 282-286.
14. das Neves Peixoto FS, de Sousa DF, Luz DCRP et al.: Bipolarity and suicidal ideation in children and adolescents: a systematic review with meta-analysis. Ann Gen Psychiatry 2017; DOI: 10.1186/s12991-017-0143-5.
15. Serra G, Uchida M, Battaglia C et al.: Pediatric Mania: The Controversy between Euphoria and Irritability. Curr Neuropharmacol 2017; 15(3): 386-393.
16. Ducasse D, Jaussent I, Guillaume S et al.: Affect lability predicts occurrence of suicidal ideation in bipolar patients: a two-year prospective study. Acta Psychiatr Scand 2017; 135(5): 460-469.
17. Nam YY, Kim CH, Roh D: Comorbid panic disorder as an independent risk factor for suicide attempts in depressed outpatients. Compr Psychiatry 2016; 67: 13-18.
18. Brakoulias V, Starcevic V, Belloch A et al.: Comorbidity, age of onset and suicidality in obsessive-compulsive disorder (OCD): An international collaboration. Compr Psychiatry 2017; 76: 79-86.
19. Pyhälä R, Wolford E, Kautiainen H et al.: Self-Reported Mental Health Problems Among Adults Born Preterm: A Meta-Analysis. Pediatrics 2017. DOI: 10.1542/peds.2016-2690.
20. Lærum AM, Reitan SK, Evensen KA et al.: Psychiatric Disorders and General Functioning in Low Birth Weight Adults: A Longitudinal Study. Pediatrics 2017; 139(2): pii: e20162135. DOI: 10.1542/peds.2016-2135.
21. Indredavik MS, Vik T, Evensen KA et al.: Perinatal risk and psychiatric outcome in adolescents born preterm with very low birth weight or term small for gestational age. J Dev Behav Pediatr 2010; 31(4): 286-294.
