Zygmunt Zdrojewicz1, Jacek Majewski2, Justyna Pająk2, Roksana Sycz2
Język prawdę ci powie, czyli język jako narzędzie diagnostyczne wielu chorób
Tongue tells the truth. Tongue as an diagnostic instrument of many diseases
1Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
2Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Summary
Tongue is an elementary organ of oral cavity located on its floor. Healthy one should be pink, a bit moist and plaint. This complex organ is involved in speech and expression as well as in gustation, mastication, and deglutition.
The aim of the article is to discuss possible changes of the tongue that can be useful in a diagnostic process of many diseases. Tongue changes its look not only because of local diseases such as hairy tongue, geographic tongue, hemangioma or tongue cancer but also in systematic ones. Altered appearance can be caused by dehydration or anaemia. Apart from that, nutritional deficiency or diabetes may also affect the tongue – sometimes these are the first worrying symptoms. Changes of the tongue are also present in many bacterial, viral and fungal diseases as well as autoimmune diseases (psoriasis or rheumatoid arthritis). Chinese medicine focuses on analyzing tongue look and drawing conclusions from it. The relation between the color of the tongue and gastroenterological diseases, menstrual cycle or even neoplastic process has been proven. This type of diagnosing relies on examining doctor and its experience, thus is subjective. However, special testing devices using computer analysis are already used with proven repeatability of results. Nevertheless, the tongue with its very easy access should obligatory be examined.
Wstęp
Język to wieloczynnościowy narząd jamy ustnej. Służy do podsuwania pokarmu i mieszania go w czasie żucia oraz przesuwania pokarmów do gardła. Wytwarzane podczas jego pracy podciśnienie umożliwia nam jeden z naszych podstawowych odruchów, jakim jest ssanie. Brodawki na jego powierzchni zapewniają rozpoznawanie smaku, a także delektowanie się jedzeniem i piciem. Jedną z ważniejszych funkcji tego narządu jest umożliwienie mówienia. Wszystkie powyższe czynności nie byłyby możliwe, gdyby nie specyficzna budowa. Umiejscowiony na dnie jamy ustnej język to wał mięśniowy, który składa się z mięśni poprzecznie prążkowanych, przedzielonych bruzdą pośrodkową z tkanki łącznej, na dwie części. Wyróżniamy również bruzdę graniczną, która wyznacza podział na trzon i nasadę. Właśnie poprzez korzeń języka wchodzą do niego naczynia i nerwy.
Unaczynienie zapewnia mu tętnica językowa, której końcowe odgałęzienie, czyli tętnica głęboka języka, zaopatruje nasadę. Reszcie krew doprowadzają gałęzie grzbietowe t. językowej. Unerwienie języka jest trojakie. Za czucie odpowiedzialne są nerwy: językowy, językowo-gardłowy oraz krtaniowy górny. Wrażenia smakowe zapewniają nam struna bębenkowa (część nerwu twarzowego) i nerw językowo-gardłowy, doprowadzając włókna do brodawek smakowych. By dobrze wykonać obróbkę pokarmu, narząd ten potrzebuje unerwienia ruchowego, za który odpowiedzialny jest nerw podjęzykowy. Jak już wcześniej wspomniano, w trzonie języka znajdziemy jego rozcięgno, które łączy część łącznotkankową z błoną śluzową. Mięśnie, z których jest zbudowany, możemy podzielić na dwie części – te własne i te łączące język z otoczeniem. Do pierwszej grupy zaliczamy: m. podłużny górny i dolny, m. poprzeczny i m. pionowy języka. Dodatkowo m. poprzeczny jest przedzielony niepełną przegrodą na dwie symetryczne połowy. Na drugą grupę składają się: m. bródkowo-językowy, m. rylcowo-językowy oraz m. gnykowo-językowy. Wszystkie odpowiadają za sprawne poruszanie językiem.
Na powierzchni śluzówki znajdują się wyrostki tkanki łącznej, które nazywamy brodawkami. Ich podział związany jest ściśle z funkcją. Te, które pobierają i rozdrabniają jedzenie, to brodawki mechaniczne, do których należą: soczewkowate, stożkowate i nitkowate – występują one w największej ilości, a zarazem są najmniejsze. Brodawki grzybowate, okolone i liściaste również należą do powyższej grupy, ale oprócz tego zawierają kubki smakowe. Znajdujące się w nich receptory odpowiedzialne są za odczuwanie smaku. Istnieje pięć podstawowych smaków: słony, słodki, kwaśny (kwas), gorzki i umami (smak aminokwasów). Rozmieszczone są równomiernie na całej powierzchni języka, a wrażenie jakoby w jednym miejscu występowało ich więcej, można wytłumaczyć większym zgrupowaniem kubków w określonych miejscach. Jako że brodawki pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski, ulegają one ciągłemu złuszczaniu, w którego efekcie nasz język może zmieniać barwę. Zdrowy język powinien być różowy, sprężysty i wilgotny. Kiedy chorujemy, jego wygląd zmienia się. W medycynie klasycznej rozpoznawanie chorób na podstawie jego wyglądu nie jest na razie powszechne, choć zmiany na nim mogą wskazywać na choroby zarówno miejscowe, jak i systemowe (1).
Język włochaty
Język włochaty nie jest chorobą, ale objawem wielu stanów patologicznych – zwłaszcza jeśli nawraca lub nie poddaje się leczeniu (2). Częstość występowania waha się od 0,5 do 11,3%, trzykrotnie częściej pojawia się u mężczyzn (3). Zmiana ta może być powodowana: stosowaniem diety ubogiej w błonnik, gorączką, stałym drażnieniem języka, np. przez używki, złą higieną jamy ustnej czy też lekami (najczęściej antybiotykami) bądź zakażeniem grzybami. Język włochaty to hiperkeratoza brodawek nitkowatych na 2/3 przedniej części języka (4). Zbyt duży wzrost tych struktur, a także wytwarzanie przez nie porfiryn daje wrażenie włosów. Pojawia się również nalot, który sprawia, że język nabiera brązowego, a nawet czarnego koloru. Co charakterystyczne, nalot możliwy jest do usunięcia przy użyciu szpatułki. Często towarzyszy mu również nieprzyjemny zapach z ust.
Język geograficzny
Jest to termin, który oznacza rumień wędrujący języka. Częstość występowania waha się od 1 do 14%. Jego nazwa pochodzi od wyglądu języka, który w tej sytuacji zaczyna wyglądać jak mapa. Spowodowane jest to powstawaniem na jego powierzchni gładkich obszarów o złuszczonych wierzchnich warstwach i utratą brodawek nitkowatych, co daje makroskopowo plamy o innym zabarwieniu. Etiopatogeneza jest nieznana, choć źródła wskazują na możliwy związek z paleniem papierosów (5), czynniki genetyczne (6), choroby systemowe, infekcje grzybicze (7), ale także stres (8). Wygląd języka może zmieniać się w czasie z okresową remisją zmian (9). Język geograficzny często nie daje żadnych objawów podmiotowych, choć w części przypadków występować może nadwrażliwość języka na kwaśne pokarmy czy częste uczucie jego pieczenia (10).
Naczyniaki
Naczyniaki to łagodne nowotwory naczyniowe, najczęściej występujące u niemowląt i dzieci z lekką przewagą dziewczynek nad chłopcami (11). Uważa się, że czynnikami usposabiającymi do ich występowania są wcześniactwo i mała masa urodzeniowa (12). Bardzo często lokalizują się w okolicach głowy i szyi, w tym w błonie śluzowej jamy ustnej oraz języku. Zmiany w tych miejscach mogą powodować krwawienie lub obturację górnych dróg oddechowych, jak również problemy z mówieniem. Wyżej wymienione powikłania, zwłaszcza u małych dzieci, zwiększają ryzyko ich śmierci (13). Język z naczyniakiem nie jest zazwyczaj powiększony lub o innym kształcie niż zwykle. Tym niemniej dość łatwo jest zauważyć na nim rzeczoną zmianę. W zależności od tego, czy jest w widocznym, czy niewidocznym miejscu, czy jest mały, czy duży, o nasyconym kolorze czy koloru skóry, czas jego zauważenia jest zmienny. Naczyniak często jest ostro odgraniczoną czerwoną lub sinawą podskórną plamą. Może również występować pod postacią drobnych guzków. Jest zazwyczaj wypukły i miękki, może przypominać truskawkę. Zmiana może ulec samoistnemu wchłonięciu. W razie narastającego zagrożenia życia sugeruje się zwykle usunięcie naczyniaka.
Leukoplakia włochata
Leukoplakia to stan przedrakowy, przez niektórych łączony z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr. Może też informować nas o niedoborach odporności czy być odpowiedzią na stałe narażenie na czynniki drażniące. W przypadku podejrzenia upośledzenia odporności możemy jako jej przyczynę uwzględnić w diagnostyce różnicowej zakażenie wirusem HIV (14). Inna nazwa leukoplakii włochatej to rogowacenie białe, co oddaje wygląd zmian – pojawiające się na powierzchni śluzówki jamy ustnej białe plamy lub smugi. Leukoplakia włochata charakteryzuje się występowaniem hiperkeratotycznych płytek, zazwyczaj na bocznej powierzchni języka (15), często jednostronnie. Nie dają się zetrzeć, przez co mniej krwawią – odróżnia je to od grzybicy. Niepoddająca się leczeniu kandydoza powinna nasunąć nam podejrzenie właśnie leukoplakii (16). Poza tym nie daje ona żadnych objawów podmiotowych, jak ból czy pieczenie, dlatego długo pozostaje niezauważone przez pacjenta. Regularne kontrole zalecane są jako prewencja nawrotów. Dalszą diagnostyką może być biopsja zmiany, po której w zależności od wyników zmiana będzie podlegała leczeniu farmakologicznemu lub usunięciu zabiegowemu.
Rak języka
Jest to poważnie schorzenie, zazwyczaj o charakterze złośliwym. Histopatologicznie jest to nowotwór płaskonabłonkowy, będący najczęstszym rakiem jamy ustnej. Wśród raków jamy ustnej stanowi aż 22-49% (17). Przyczyny zachorowań są różnorakie. Zaliczamy do nich między innymi: wiek, zachorowania w rodzinie czy nadużywanie alkoholu i tytoniu (18). Makroskopowo częściej przyjmuje postać endofityczną, czyli wrzodziejącą, lub rzadziej postać egzofityczną, czyli guzowatą. Wszelkie krwawiące zmiany, długo niegojące się owrzodzenia czy nadżerki lub szybko powiększające się masy powinny wzbudzić nasze podejrzenia. W toku rozwoju nowotworu może nastąpić ograniczenie ruchomości lub całkowite unieruchomienie języka, a także ślinotok. Jego lokalizacją częściej jest ruchoma część języka, dzięki czemu może być łatwiej zauważony przez pacjenta. Jeżeli umiejscowi się na powierzchni tylnobocznej, może długo pozostawać ukryty. Wtedy daje takie objawy, jak odynofagia lub dysfagia. W związku z tym, że zauważono wzrost zachorowań na raka języka (w USA) (19), powyższe symptomy powinny być dla nas ważnym czynnikiem alarmującym.
Zakażenia grzybicze, wirusowe i bakteryjne
Z powodu bezpośredniego kontaktu jamy ustnej z otoczeniem, jak również wilgotnego środowiska, jakie tam panuje, jama ustna jest narażona na ataki drobnoustrojów.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Rogers RS 3rd, Bruce AJ: The tongue in clinical diagnosis. J Eur Acad Dermatol Venereol 2004; 18: 254-259.
2. Mangold AR, Torgerson RR, Rogers RS 3rd: Diseases of the tongue. Clin Dermatol 2016; 34: 458-469.
3. Avcu N, Kanli A: The prevalence of tongue lesions in 5150 Turkish dental outpatients. Oral Dis 2003; 9: 188-195.
4. Gurvits GE, Tan A: Black hairy tongue syndrome. World J Gastroenterol 2014; 20: 10845-10850.
5. Salonen L, Axell T, Hellden L: Occurrence of oral mucosal lesions, the influence of tobacco habits and an estimate of treatment time in an adult Swedish population. J Oral Pathol Med 1990; 19: 170-176.
6. Eidelman E, Chosack A, Cohen T: Scrotal tongue and geographic tongue: polygenic and associated traits. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1976; 42: 591-596.
7. Dudko A, Kurnatowska AJ, Kurnatowski P: Prevalence of fungi in cases of geographical and fissured tongue. Ann Parasitol 2013; 59: 113-117.
8. Ebrahimi H, Pourshahidi S, Tadbir AA, Shyan SB: The Relationship between Geographic Tongue and Stress. Iran Red Crescent Med J 2010; 12(3): 13-15.
9. Assimakopoulos D, Patrikakos G, Fotika C, Elisaf M: Benign Migratory Glossitis or Geographic Tongue: an Enigmatic Oral Lesion. Am J Med 2002; 113: 751-755.
10. Jainkittivong A, Langlais RP: Geographic tongue: clinical characteristics of 188 cases. J Contemp Dent Pract 2005; 6: 1-11.
11. Abdullah, M, Ghazali N, Mohamad I, Mohamad H: Cavernous hemangioma presented with gigantic tongue. Bangladesh J Med Sci 2015; 14(4): 405-408.
12. Lund S, Holcomb M: Infantile hemangiomas: managing complications. Clinical Advisor 2016; 19(4): 24-29.
13. Costa Araújo R, Ribeiro Ribeiro A, Guerreiro Rodrigues-Couto AP et al.: Giant hemangioma of the tongue: a case report of a potential complication with a real risk of death in a child. Rev Odonto Cienc 2013; 28(3): 81-85.
14. Syrjänen S, Laine P, Niemelä M, Happonen R: Oral hairy leukoplakia is not a specific sign of HIV-infection but related to immunosuppression in general. J Oral Pathol Med 1989; 18(1): 28-31.
15. Greenspan D, Greenspan JS, Pind-Borg JJ, Schiodt M (eds.): AIDS and dental team. Munksgaard, Copenhagen 1986: 52-60.
16. Rushing E, Hoschar A, McDonnell J, Billings S: Iatrogenic oral hairy leukoplakia: report of two cases. J Cutan Pathol 2011; 38(3): 275-279.
17. Liang XH, Lewis J, Foote R et al.: Prevalence and significance of human papillomavirus in oral tongue cancer: The Mayo Clinic experience. J Oral Maxillofac Surg 2008; 66: 1875-1880.
18. Yin Z, Dongna F, Chengbi X et al.: Identification of genes associated with tongue cancer in patients with a history of tobacco and/or alcohol use. Oncol Lett 2017; 13(2): 629-638.
19. Tota J, Anderson W, Coffey C et al.: Rising incidence of oral tongue cancer among white men and women in the United States, 1973-2012. Oral Oncol 2017; 67: 146-152.
20. Chenna Keshava B, Tharanath S, Rooparani K, Shyam Prasad A: Case Report: Hyperplastic candidiases on dorsum of tongue. Indian J Transplant 2016; 10: 77-79.
21. Sakashita S, Takayama K, Nishioka K, Katoh T: Taste disorders in healthy “carriers” and “non-carriers” of Candida albicans and in patients with candidosis of the tongue. J Dermatol 2004; 31(11): 890-897.
22. Vandergriff T: CME/CE dermatology clinic. Painful ulcers on the lips and tongue. Clinical Advisor 2011; 14(2): 93-96.
23. Woestenberg P, Tjhie J, de Melker H et al.: Herpes simplex virus type 1 and type 2 in the Netherlands: seroprevalence, risk factors and changes during a 12-year period. BMC Infect Dis 2016; 162: 1-11.
24. Duncan D: Managing scarlet fever in children. Practice Nursing 2015; 26(3): 120-123.
25. Silverman WA, Fertig JW, Berger AP: The influence of the thermal environment upon the survival of newly born premature infants. Pediatrics 1958; 22: 876-886.
26. Friedman JN, Goldman RD, Srivastava R, Parkin PC: Development of a clinical dehydration scale for use in children between 1 and 36 months of age. J Pediatr 2004; 145: 201-207.
27. Hendry C, Ogden E: Hydration in aged residential care: a practical audit process. Kai Tiaki Nursing Research 2016; 7(1): 41-45.
28. Stabler SP: Clinical practice. Vitamin B12 deficiency. N Engl J Med 2013; 368: 149-160.
29. Manole A, Houlden H: Riboflavin Transporter Deficiency Neuronopathy. GeneReviews 2015.
30. Nab G: Nutritional diagnostic tools. Chiropr Econ 2013; 59(13): 93-96.
31. Naeem A, Kouser R, Mahmood A: Anemia. Professional Med J 2016; 23(12): 1573-1580.
32. Burkhart NW: Pernicious anemia. Rdh 2014; 34(2): 71-91.
33. Burkhart NW: The fissured tongue. Rdh 2015; 35(8): 56-58.
34. Ulbricht C: The Top Five Nutritional Deficiencies in the United States. Alternative Complementary Therapies 2013; 19(3): 119-122.
35. Zhang J, Xu J, Hu X et al.: Diagnostic Method of Diabetes Based on Support Vector Machine and Tongue Images. Biomed Research International 2017; 2017: 1-9.
36. Gallman E, Conner R, Johnson E: Improving the Detection of Foot Abnormalities in Patients With Diabetes. Clin Diabetes 2017; 35(1): 55-59.
37. Hsu P, Huang Y, Chiang J et al.: The association between arterial stiffness and tongue manifestations of blood stasis in patients with type 2 diabetes. BMC Complement Altern Med 2016; 16(1): 324.
38. Tosa H, Shimada Y, Mitsuma T et al.: Study on relationship between tongue coating and gastric lesion. Gastrointest Endosc 1988; 30: 303-313.
39. Mosaburo K, Norihiro F, Yoshihisa U et al.: The association between objective tongue color and endoscopic findings: results from the Kyushu and Okinawa population study (KOPS). BMC Complement Altern Med 2015; 15: 372.
40. The Japan Society for Oriental Medicine: Introduction to Kampo. Elsevier Japan K.K., Tokyo 2005.
41. Wilder-Smith CH, Wilder-Smith P, Kawakami-Wong H et al.: Quantification of dental erosions in patients with GERD using optical coherence tomography before and after double-blind, randomized treatment with esomeprazole or placebo. Am J Gastroenterol 2009; 104: 2788-2795.
42. Sun DZ, Liu L, Jiao JP et al.: Syndrome characteristics of traditional Chinese medicine: summary of a clinical survey in 767 patients with gastric cancer. Zhong Xi Yi Jie He Xue Bao 2010; 8: 332-340.
43. Hao J, Zhu C, Cao R et al.: Purple-bluish tongue is associated with platelet counts, and the recurrence of epithelial ovarian cancer. J Tradit Chin Med 2016; 36(3): 321-325.
44. Shuwen H, Xi Y, Quan Q et al.: Potential screening and early diagnosis method for cancer: tongue diagnosis. Int J Oncol 2016; 48(6): 2257-2264.
45. Hsieh SF, Shen LL, Su SY: Tongue color changes within a menstrual cycle in eumenorrheic women. J Tradit Complement Med 2015; 6(3): 269-274.
46. Gonzaga HFS, Consolaro A: Which is the importance of a full oral examination in psoriasis? An Bras Dermatol 1993; 135(5): 368-370.
47. Daneshpazhooh M, Moslehi H, Akhyani M, Etesami M: Tongue lesions in psoriasis: a controlled study. BMC Dermatol 2004; 4(1): 16.
48. Lo LC, Chen CY, Chiang JY et al.: Tongue Diagnosis of Traditional Chinese Medicine for Rheumatoid Arthritis. Afr J Tradit Complement Altern Med 2013; 10(5): 360-369.
49. Lo LC, Chen YF, Chen WJ et al.: The Study on the Agreement between Automatic Tongue Diagnosis System and Traditional Chinese Medicine Practitioners. Evid Based Complement Alternat Med 2012; 2012: 505063.
