Jeszcze do lat 70. XX wieku guzy pnia mózgu uważano za nieoperacyjne, zawsze rosnące w sposób rozlany i naciekający, a interwencja chirurgiczna ograniczała się co najwyżej do biopsji, która zwykle obarczona była znacznym ryzykiem. Rozwój badań obrazowych, a zwłaszcza MR, był czynnikiem kluczowym do zmiany spojrzenia na problem dostępności chirurgicznej guzów pnia mózgu, umożliwiając ich podział ze względu na typ wzrostu na: egzofityczne, ogniskowe, rozlane i opuszkowo-szyjne (1, 2).

Zazwyczaj interwencje chirurgiczne przeprowadza się w przypadkach guzów egzofitycznych i ogniskowych, zwłaszcza tych rosnących przy grzbietowej powierzchni pnia, w śródmózgowiu i rdzeniu przedłużonym (2-5). Są to najczęściej wolno rosnące wysoko zróżnicowane gwiaździaki (ang. low grade gliomas, WHO I, II), zatem ich usunięcie może zapewnić wyleczenie (ryc. 1a, b). Jednakże mimo znacznego rozwoju w ostatnich latach metod neuroobrazowania, techniki mikrochirurgicznej, neuroanestezjologii oraz neurofizjologii śródoperacyjnej, operacje guzów pnia mózgu nadal pozostają wielkim wyzwaniem dla neurochirurga. Skomplikowana struktura anatomiczna i funkcjonalna pnia mózgu – liczne jądra nerwów czaszkowych, zagęszczenie nerwów oraz pęczków, dróg i sieci neuronalnych, obecność ośrodków krążenia i oddychania, powoduje, że sama operacja jest bardzo niebezpieczna i niesie ze sobą znaczne ryzyko ciężkiego kalectwa (6). Najcięższe powikłania pooperacyjne mogą manifestować się zaburzeniami napędu oddechowego (dyspnea) i zaburzeniami rytmu pracy serca, obwodowym uszkodzeniem nerwu twarzowego (jedno- lub obustronnym), porażeniem i atrofią języka, zaburzeniami połykania (dysfagia), porażeniem strun głosowych (dysphonia i dysartria), zniesieniem odruchu kaszlowego prowadzącym do zachłystowego zapalenia płuc, a także obustronnym opadnięciem powiek i porażeniem spojrzenia do góry.

Aż do lat 90. XX wieku jedynymi metodami śródoperacyjnej oceny funkcji struktur pnia mózgu były tylko słuchowe potencjały wywołane pnia mózgu (ang. brainstem auditory evoked potentials – BAEPs) oraz somatosensoryczne potencjały wywołane (ang. somatosensory evoked potentials – SEPs). Jednakże metody te, nawet stosowane łącznie, monitorują tylko ok. 20% struktur pnia, a przy tym nie dają podczas zabiegu żadnych informacji o stanie dróg zstępujących (piramidowych) (7). Co więcej, dokumentują one tylko uszkodzenie struktur nerwowych, nie ostrzegając o potencjalnym zagrożeniu. Dopiero po opracowaniu przez Taniguchi i wsp. (8) techniki rejestracji ruchowych potencjałów wywołanych (ang. motor evoked potentials – MEPs) u chorych znieczulonych, nastąpił szybki rozwój neurofizjologii śródoperacyjnej, z możliwością oceny funkcjonalnej ciągłości dróg korowo-rdzeniowych i korowo-opuszkowych, co bez wątpienia znacznie poprawiło komfort operacyjny neurochirurga i zwiększyło bezpieczeństwo neurologiczne chorego w czasie operacji guzów pnia mózgu.

W warunkach prawidłowych istnieją i są dobrze znane przez neurochirurgów anatomiczne punkty orientacyjne w dnie komory IV (ang. landmarks), będące swego rodzaju „drogowskazami”, wyznaczającymi bezpieczne strefy wejścia (ang. safety entry zones) w głąb grzbietowej powierzchni śródmózgowia, mostu czy rdzenia przedłużonego (9-11). Ich identyfikacja pomaga w dostępie do guza w sposób pozwalający uniknąć ciężkie deficyty neurologiczne. Zatem przed rozpoczęciem resekcji należy zidentyfikować w dnie komory IV położenie jąder ruchowych nerwów czaszkowych poprzez lokalizację wzgórka twarzowego, trójkąta nerwu podjęzykowego oraz trójkąta nerwu błędnego. Jednakże w stanach patologicznych prawidłowe stosunki anatomiczne bywają zmienione przez proces rozrostowy, a wówczas konieczna staje się neurofizjologiczna pomoc (mapowanie i monitorowanie śródoperacyjne (ang. intraoperative neuromonitoring – IOM) w celu lokalizacji ważnych struktur nerwowych, a następnie oceny ich funkcjonalnej integralności podczas dalszych etapów zabiegu operacyjnego (12). Ciągły śródoperacyjny monitoring pozwala wykryć zagrażające strukturom i szlakom nerwowym uszkodzenia spowodowane uciskiem, pociąganiem bądź zaburzeniami perfuzji, a wczesne ostrzeżenie neurochirurga pozwala mu zmodyfikować strategię operacyjną, umożliwiając określenie granic bezpiecznej resekcji guza.

Istnieją dwie podstawowe techniki IOM: mapowanie, tj. lokalizacja struktur nerwowych i nerwów, oraz monitorowanie, tj. ciągła ocena funkcjonalnej integralności struktur nerwowych i nerwów w czasie rzeczywistym podczas operacji.