Konopie siewne (Cannabis sativa L., rodzina Cannabaceae Endl.) były od dawna wykorzystywane w Polsce jako cenna roślina przemysłowa, dostarczająca włókna oraz nasion, z których tłoczono olej konopny. Nasiona konopi charakteryzują się korzystnym dla zdrowia składem kwasów tłuszczowych, a olej konopny jest bardzo wartościowy pod względem żywieniowym. Tradycja spożywania nasion konopi jest widoczna na Litwie, gdzie podczas ekspedycji w 2011 roku zebrano nasiona kilku odmian miejscowych (lokalnych) tego gatunku (Cannabis sativa L.) dla Polskiego Banku Nasion, mieszczącego się w IHAR w Radzikowie koło Warszawy.

Konopie były od dawna wykorzystywane przez człowieka także do celów leczniczych, m.in. jako lek na reumatyzm, zaparcia, malarię, jaskrę, astmę oskrzelową, zaburzenia układu rozrodczego kobiet oraz w celu zwalczania bólów reumatycznych, porodowych i pooperacyjnych, ze względu na zawarte w nich kanabinoidy (1, 2). Kanabinoidy są grupą związków występujących naturalnie w roślinach, głównie w konopiach, jak również w organizmach zwierzęcych oraz związkach syntetycznych o znaczeniu farmakologicznym (2). Kanabinoidy dzielimy na: kanabinoidy pochodzenia roślinnego – fitokanabinoidy, kanabinoidy wytwarzane przez organizm zwierząt i człowieka – endokanabinoidy oraz kanabinoidy syntetyczne. Według innych autorów: kanabinoidy są lipofilowymi związkami oddziałującymi z obecnymi w komórkach ssaków receptorami kanabinoidowymi (3).

W Polsce można uprawiać jedynie konopie siewne (Cannabis sativa) po spełnieniu związanych z tym formalności. W ustawodawstwie polskim istnieje natomiast zapis, że ziele konopi innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także inne wyciągi z konopi innych niż włókniste oraz żywica konopi innych niż włókniste mogą stanowić surowiec farmaceutyczny, przeznaczony do sporządzania leków recepturowych (4). A zatem w myśl tej ustawy w lecznictwie dopuszczalne jest stosowanie wyłącznie konopi indyjskich (Cannabis sativa, var. indica Pers.), tj. marihuany.

Konopie siewne można podzielić na trzy fenotypy: narkotyczny, w którym zawartość Δ⁹-tetrahydrokanabinolu jest wyższa niż 0,5%, a kanabidiolu niższa niż 0,5%; pośredni, w którym głównym składnikiem jest CBD, ale THC jest również obecny w różnych stężeniach, oraz włóknisty – z niską zawartością THC (5). Konopie włókniste według prawa polskiego (Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii – Dz. U. nr 179, poz. 1485) i prawa unijnego to konopie zawierające poniżej 0,2% Δ⁹-tetrahydrokanabinolu (5).

Fitokanabinoidy są związkami z grupy terpenoidów fenolowych. Zalicza się do nich ok. 60 substancji występujących w konopiach indyjskich (6). Do tej pory niewiele z tych związków przebadano pod względem właściwości farmakologicznych. Wśród nich znalazły się Δ⁹-tetrahydrokanabinol (THC) i kanabidiol (CBD).

Potencjał narkotyczny konopi wynika z obecności Δ⁹-tetrahydrokanabinolu (THC) (5, 7). THC jest wykrywalny w moczu do 12 dni po zażyciu ze względu na długotrwałe krążenie jelitowo-wątrobowe jego metabolitów (3). THC oprócz wywoływania euforii, wykazuje także właściwości przeciwbólowe, przeciwwymiotne, przeciwzapalne oraz przeciwutleniające (3).

Mańkowska i Grabowska (8) informują, że zawartość substancji narkotycznych jest rezultatem interakcji czynników genetycznych oraz warunków środowiska, a także fazy rozwojowej konopi i części tej rośliny. Zawartość THC w zależności od tych czynników może wahać od 0,001 do 5-10%. Również w poszczególnych częściach rośliny występują znaczne różnice zawartości THC: liście i wiechy zawierają ok. 1%, kwiatostan – ok. 3%, a żywica – ok. 5% THC (5). Stężenia poszczególnych kanabinoidów w konopiach zależą także od sposobu prowadzenia uprawy (9). W badaniach 17 odmian konopi, pochodzących z Ukrainy, Francji, Rosji, Rumunii, Holandii, Węgier, Finlandii, Włoch, Chin i Polski, najniższą zawartość THC określono w odmianie Juso-11 z Ukrainy (0,005%), a odmiana Finola z Finlandii miała najwyższą zawartość THC (0,155%) i okazała się odmianą o typie narkotycznym (8). W badaniach 6 odmian konopi włóknistych pochodzących z Rosji, Ukrainy i Chin wykazano istotną różnicę w zawartości THC i CBD, jak również to, że zawartość THC ma istotny wpływ na zawartość CBD (5, 10). Opracowano także sposób określania zdolności konopi do przemian związków kanabinoidowych (11).