Historia wykorzystania badania fizykalnego przez pielęgniarki w Stanach Zjednoczonych sięga lat 60. XX wieku. Współcześnie w USA funkcjonuje pielęgniarka zaawansowanej praktyki (ang. advanced practice nurse – APN), która posiada tytuł magistra lub stopień doktora w zakresie pielęgniarstwa. Pełni najczęściej funkcję tzw. praktyka pielęgniarstwa (ang. nurse practitioners – NP). W jej gestii są dokonywanie badania fizykalnego pacjenta i interpretacja wyników badań laboratoryjnych. Może diagnozować i leczyć chorych w zakresie podstawowym, ordynując większość leków. Pełni funkcję doradczą w zakresie wyboru rodzaju opieki medycznej najlepszej dla pacjenta (1-3). Przeobrażenia kształcenia pielęgniarek i położnych w Polsce oraz zmiany w standardach kształcenia na tych kierunkach studiów także umożliwiły wprowadzenie zajęć przygotowujących studentów do badania fizykalnego (4). Na podstawie Ustawy z dnia 15 lipca 2011 roku o Zawodach Pielęgniarki i Położnej oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 roku w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (5, 6). W związku z powyższym przeprowadzenie badania podmiotowego i przedmiotowego wchodzi w zakres kompetencji pielęgniarki posiadającej tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa. Natomiast z dniem 24 sierpnia 2015 roku wiedzę z tego zakresu uzyskuje się, kończąc nowy kurs specjalistyczny &bdquop;Wywiad i badanie fizykalne&rdquop; (7). Ustawa rozszerzająca dotychczasowe uprawnienia pielęgniarek i położnych m.in. w zakresie samodzielnego ordynowania niektórych leków, w tym wystawiania na nie recept, wskazuje na konieczność wykonania przez pielęgniarkę osobistego badania fizykalnego pacjenta (8, 9).

Celem badań była ocena zakresu badania fizykalnego stosowanego przez pielęgniarki w wybranych oddziałach zabiegowych i niezabiegowych.

W badaniu uczestniczyło 89 pielęgniarek jednego ze szpitali w województwie pomorskim pracujących na oddziałach zabiegowych (Oddział Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej – 21,3%, Oddział Chirurgii Klatki Piersiowej – 15,7%, Intensywny Nadzór Pooperacyjny – 11,2%, Oddział Ortopedii, Traumatologii Narządu Ruchu i Chirurgii Ręki – 11,2%) i niezabiegowych (Oddział Neurologii – 12,4%, Oddział Hematologii – 6,7%, Oddział Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych – 10,1%, Centrum Kardiologii – 11,4%).

W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Narzędzie badawcze stanowił autorski kwestionariusz ankiety. Część pierwszą kwestionariusza stanowiła metryczka z danymi dotyczącymi sytuacji socjodemograficznej badanych pielęgniarek oraz sytuacji zawodowej i doskonalenia zawodowego. Część druga kwestionariusza zawierała 15 pytań zamkniętych obejmujących ogólną problematykę badań fizykalnych. Część trzecia zawierała 11 pytań szczegółowych w zakresie wykonywania przez pielęgniarki badania fizykalnego: podmiotowego, przedmiotowego i narządowego. Badania przeprowadzono po wcześniejszym otrzymaniu zgody dyrekcji szpitala.

Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel 2013 oraz pakietu statystycznego IBM SPSS Statistics 23. W przypadku oceny istotności różnic grup zmiennych nieciągłych (nominalnych, porządkowych, dychotomicznych) posłużono się testami nieparametrycznymi U Manna-Whitneya i niezależności chi-kwadrat dla dwóch grup czynnika grupującego, zaś dla weryfikacji różnic między więcej niż dwiema grupami – testem H Kruskala-Wallisa. Ponadto przy kilku zbiorach odpowiedzi zastosowano analizy korelacji rho-Spearmana oraz V-Cramera. We wszystkich obliczeniach za poziom istotności przyjęto p < 0,05.

Liczebność ankietowanych pielęgniarek na oddziałach zabiegowych wyniosła 53, z czego największy odsetek kwestionariuszy zwrócono z Oddziału Chirurgii Ogólnej (21,3%), zaś w niezabiegowych 36 osób, z najliczniejszą grupą z Oddziału Neurologii (12,4%). Najliczniejsze okazały się grupy wiekowe pielęgniarek do 25 lat (19,0%) oraz do 30 lat (28,0%). W wyniku przeprowadzonej analizy (wartości testu chi-kwadrat (df = 4; N = 89) = 18,44; p = 0,001; współczynnik korelacji V-Cramera 0,45, a korelacja okazała się istotna statystycznie na poziomie 0,01) można stwierdzić, że pracę na oddziałach zabiegowych podejmują głównie pielęgniarki tuż po ukończeniu studiów na kierunku pielęgniarstwo. Na oddziałach niezabiegowych zatrudnienie znajdują głównie pielęgniarki z dłuższym doświadczeniem zawodowym. Zależność wieku i profilu oddziału jest umiarkowana i ujemna.