Sztuką pszczelarską zajmowano się już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Produkty pszczele były wykorzystywane nie tylko jako artykuły żywnościowe, ale również jako preparaty lecznicze. W dzisiejszych czasach znamy o wiele więcej zastosowań produktów pszczelich niż kiedyś. Dzięki licznym testom i badaniom produkty wytwarzane przez pszczoły zaczęto stosować nie tylko w medycynie naturalnej, ale również w kosmetologii. Tak szerokie zastosowanie produkty pszczele zawdzięczają swoim licznym substancjom aktywnym. Dzięki nim wykazują szerokie spektrum działania zarówno w aspekcie dietetycznym, leczniczym, jak i pielęgnacyjnym (kosmetycznym) (1).

Dziedziną nauki zajmującą się wykorzystaniem produktów pszczelich jest apiterapia. Tematem zainteresowania apiterapii jest pielęgnacja i leczenie różnych schorzeń produktami wytworzonymi przez pszczoły (1).

Niezwykle mało jest produktów naturalnych, które tak skutecznie działają jak miód. Ze względu na swoje bogate właściwości znakomicie sprawdza się w różnego rodzaju kosmetykach. Używa się go do balsamów do ciała, pomadek do ust czy odżywek i szamponów do włosów. Aczkolwiek, głównie stosuje się miód w pielęgnacji skóry, m.in. do produkcji: kremów, toników, maseczek czy ser (2, 3).

Węglowodany zawarte w miodzie wykazują silne działanie nawilżające skórę. Glukoza ogranicza dyfuzję i zapobiega odparowywaniu wody z naskórka. Wpływa to na lepsze nawilżenie. Kwas glukonowy i jabłkowy, podobnie jak węglowodany i witamina A, poprawiają nawilżenie skóry. Kwas jabłkowy delikatnie rozjaśnia plamy pigmentacyjne. Dzięki białkom, miód ma działanie napinające i spłycające zmarszczki. Witamin w miodzie jest stosunkowo niewiele, lecz przy regularnym stosowaniu mogą one korzystnie wpłynąć na stan skóry. Najwięcej w miodzie znajduje się witamin z grupy B. Największą wartość mają witaminy B₃, B₅ i B₉. Witamina B₃ odpowiada za ograniczenie wydzielania sebum. Poprawia koloryt skóry i chroni naskórek przed utratą wody. Witamina B₅ działa silnie nawilżająco i ochronnie, dlatego też miód często nakłada się na popękane usta. Zapewnia również szybsze gojenie się urazów skóry i wykazuje właściwości przeciwzapalne. Witamina B₉ opóźnia procesy starzenia skóry, hamuje procesy degradacji komórek, co po raz kolejny skłania do używania miodu przy zabiegach przeciwstarzeniowych. Kolejną istotną witaminą występującą w miodzie jest witamina C. Dzięki niej miód można stosować również przy cerach naczyniowych, ponieważ witamina ta uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, a przy tym lekko rozjaśnia koloryt skóry. Witamina E wzmacnia barierę naskórka, zapobiega działaniu wolnych rodników i poprawia kondycję skóry. Dzięki działaniu osmozy, miód wywołuje nasilony przepływ krwi w skórze, przez co żywe tkanki są lepiej odżywione. W ten sposób zmarszczki ulegają spłyceniu, a skóra jest lepiej dotleniona i sprężysta (3-5).

Od dawien dawna ludzie stosowali miód w celach leczniczych. Używano go do oczyszczania ran i leczenia oparzeń. Miód wykazuje właściwości antybiotyczne wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych. Działa również na laseczki wąglika, prątki gruźlicy czy chorobotwórcze grzyby drożdżoidalne. Miód w medycynie ludowej stosowało się do oczyszczania zabrudzonych, ropiejących i owrzodzonych uszkodzeń skóry. Wspomaga leczenie różnego rodzaju chorób narządów wewnętrznych czy infekcji skórnych. Produkt ten wykazuje także silne właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. Dodatkowo stosuje się go w leczeniu bardzo specyficznych chorób dermatologicznych, takich jak owrzodzenia cukrzycowe stóp i zgorzel Fourniera (2, 6-8).

Właściwości pielęgnacyjne pyłku pszczelego były znane już w zamierzchłych czasach. Pyłek kwiatowy wykazuje różne działania, ponieważ może być pozyskiwany z wielu gatunków roślin, a każda roślina ma swoje określone, różnorodne działanie. Pyłek pszczeli przede wszystkim działa przeciwzapalnie, odnawiająco i przeciwzmarszczkowo. W kosmetologii stosowany jest do produkcji różnego rodzaju preparatów kosmetycznych, m.in.: kremów, ser, balsamów czy szamponów (9, 10).

Glukoza w pyłku pszczelim odpowiada za zaopatrzenie tkanek w energię i zapobiega nadmiernemu odparowywaniu wody z naskórka. Fruktoza działa silnie nawilżająco na skórę, a sacharoza – oczyszczająco. Metionina reguluje proces keratynizacji naskórka, włosów i paznokci. Hamuje wydzielanie sebum i działa przeciwzapalnie. Kolejnym aminokwasem, który występuje w pyłku pszczelim, jest lizyna, odpowiadająca za nawilżenie. W pyłku pszczelim jest wiele witamin. Witamina A odpowiada za regenerację tkanek nabłonkowych. Działa również przeciwzmarszczkowo. Witamina B₁ ma właściwości przeciwświądowe, natomiast B₂ łagodzi stany zapalne m.in. w trądziku i innych chorobach łojotokowych. Witamina PP hamuje uczucie świądu przy takich schorzeniach, jak atopowe zapalenie skóry (AZS), odgrywa ważną rolę także w metabolizmie skóry. Witamina C uszczelnia ściany naczyń krwionośnych i działa rozjaśniająco na skórę. Witamina E zapobiega działaniu wolnych rodników. Działa silnie przeciwstarzeniowo. Kwas linolowy znajdujący się w pyłku pszczelim przeciwdziała utracie wody z naskórka oraz hamuje procesy starzenia. Kwas gamma-linolowy działa przeciwalergicznie, przeciwzapalnie i ochronnie na skórę. W pyłku znajdują się również fosfolipidy, które normują pracę gruczołów łojowych oraz działają silnie natłuszczająco i nawilżająco. Cynk wpływa na metabolizm kolagenu, regenerację tkanek, włosów i paznokci. Żelazo, podobnie jak cynk, wspomaga syntezę włókien kolagenowych, odpowiada za regenerację naskórka i skóry właściwej (11-15).