Streszczenie
Uzależnienie od substancji psychoaktywnych jest schorzeniem trudnym do leczenia, niosącym ogromne szkody dla organizmu i niepomyślne konsekwencje socjalne i ekonomiczne dla osób uzależnionych, ich rodzin i społeczeństwa, a terapia odwykowa jest często długotrwała i obarczona dużą liczbą niepowodzeń. Stąd też potrzeba podejmowania szerokich działań mających na celu zminimalizowanie niekorzystnych skutków przyjmowania substancji psychoaktywnych. Jednym z programów włączonych do strategii redukcji szkód jest terapia substytucyjna. Polega ona na zastępowaniu nielegalnego narkotyku substancją legalną o podobnym lub takim samym działaniu farmakologicznym, co ma miejsce w terapii uzależnień od narkotyków. Natomiast w nikotynizmie polega na przyjmowaniu tej samej substancji psychoaktywnej (nikotyny), pozbawionej większości innych substancji toksycznych znajdujących się dymie tytoniowym. Wprowadzenie na rynek konsumencki alternatywnych form dostarczania nikotyny (elektroniczne papierosy, bezdymne wyroby tytoniowe) na nowo wywołało kontrowersje na temat efektywności redukcji szkód opartej na zastąpieniu tradycyjnych wyrobów tytoniowych produktami o zmniejszonej emisji substancji toksycznych, jednak w dalszym ciągu dostarczających nikotynę. Zdaniem przeciwników leczenia substytucyjnego, uniemożliwia ono osiągnięcie abstynencji dającej możliwość pełnego wyeliminowania szkód generowanych przez przyjmowanie substancji psychoaktywnych. Znalezienie wspólnej płaszczyzny pomiędzy zwolennikami redukcji szkód i zwolennikami terapii ukierunkowanej na całkowitą abstynencję odbyłoby się z korzyścią dla osób uzależnionych.

Summary
Psychoactive substance addiction is difficult to treat, brings huge damage to the body and has negative social and economic consequences for the addicted, their families and society. Rehabilitation therapy is often long and has a high failure rate. For this reason, there is a need for extensive action to minimise the negative effects of psychoactive substance use. Substitution therapy is one of the programmes included in the harm reduction strategy. It involves the replacement of an illicit drug with a legal substance with similar or identical pharmacological effects and is applied in drug addiction therapy. In the case of nicotine addiction, substitution therapy involves taking the same psychoactive substance (nicotine) in a form which is devoid of the majority of other toxic substances that are found in tobacco smoke. The introduction of alternative forms of nicotine supply (electronic cigarettes, non-smoking tobacco products) have renewed the controversy around the topic of efficacy of harm reduction involving the replacement of traditional tobacco products with those with reduced emission of toxic substances, but which still deliver nicotine. According to the opponents of substitution therapy, it prevents one from achieving abstinence that allows for full elimination of harm generated by psychoactive substances. Finding a common platform between the proponents of harm reduction and advocates of complete abstinence-based therapy would be of benefit to the addicted individuals.