Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) należy do nieswoistych zapaleń jelit o dotychczas nieznanej etiologii. Charakteryzuje się rozlanym, przewlekłym i nieswoistym stanem zapalnym mogącym objąć całą okrężnicę, najczęściej jednak lokalizującym się w odbytnicy i lewej okrężnicy (łącznie 80%), w którym proces zapalny jest ograniczony do błony śluzowej i powierzchownych warstw błony podśluzowej, charakteryzującym się ciągłością, a u części chorych powstawaniem owrzodzeń (1). Choroba ta przebiega najczęściej pod postacią ostrych rzutów lub remisji.

W etiopatogenezie WZJG, która nie została jeszcze do końca wyjaśniona, główną rolę odgrywają zaburzenia immunologiczne, zwłaszcza u osób predysponowanych genetycznie, które zostały narażone na wpływ czynników środowiskowych. Pomimo iż choroba występuje u wszystkich ras i pod każdą szerokością geograficzną, to jednak znacznie częściej jest ona rozpoznawana u osób rasy białej, mieszkających w wysokorozwiniętych krajach Europy i Ameryki Północnej. Najrzadziej choroba występuje w Ameryce Południowej, Azji i Japonii (2). Zapadalność na WZJG w Europie wynosi około 10 nowych przypadków na 100 tysięcy ludności rocznie, a dane epidemiologiczne w ostatnich latach pokazują wzrost występowania tego schorzenia (3). W Polsce brak jest precyzyjnych danych dotyczących epidemiologii WZJG. Szacuje się, iż zachorowalność mieści się w średnim przedziale wartości. Choroba dotyczy głównie ludzi młodych, a szczyt zachorowania przypada między 20. a 40. rokiem życia.

WZJG raz rozpoznane towarzyszy pacjentom już przez całe życie. Z uwagi na swój przewlekły charakter przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, utrudniając chorym codzienne funkcjonowanie, co nieuchronnie wpływa na pogorszenie jakości życia (4). Głównym zadaniem medycyny jest leczenie choroby podstawowej, jednak medycyna XXI wieku ma za zadanie także poprawić jakość życia osób dotkniętych chorobą. Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) definiuje jakość życia jako „poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym ona żyje w odniesieniu do jej osiągnięć, oczekiwań, standardów i zainteresowań” (5).

WZJG jako choroba nieuleczalna może powodować u pacjentów negatywne myśli, które następnie przeradzają się w stany depresyjne, a te z kolei prowadzą do pogorszenia stanu klinicznego. Do spadku samopoczucia u osób z WZJG oprócz występujących podstawowych objawów klinicznych w znacznej mierze przyczyniają się także problemy emocjonalne i psychologiczne. Obecność tych problemów może wynikać z braku wiedzy na temat choroby. Uzyskanie od osób z WZJG odpowiednich informacji na temat deficytu jakości życia może pomóc w lepszym zrozumieniu ich codziennych zachowań oraz pokazaniu tym osobom różnych sposobów radzenia sobie w sytuacjach stresowych wywołanych przez chorobę.

Jakość życia wiąże się z akceptacją choroby oraz przystosowaniem do nowej sytuacji życiowej, co wpływa bardzo istotnie na dalsze dobre funkcjonowanie jednostki (6). Pełna akceptacja choroby to pogodzenie się z ograniczeniami, jakie ona narzuca, a także możliwą niepełnosprawnością, którą choroba ze sobą niesie. Dokonując oceny jakości życia u osób z chorobami przewlekłymi, w tym z WZJG, poznajemy czynniki, które mają na nią największy wpływ, a uzyskane informacje pozwolą podjąć odpowiednie działania służące poprawie jakości udzielanej opieki nad pacjentami.

Celem pracy było przeanalizowanie czynników, które mają wpływ na ocenę jakości życia u osób z WZJG.

Grupę badawczą stanowiło 50 chorych z rozpoznaną chorobą WZJG, mieszkających na terenie województwa łódzkiego. Połowa respondentów (25 osób) w trakcie badania była hospitalizowana w Klinice Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, a pozostałą grupę ankietowanych (25 osób) stanowili pacjenci pozostający pod opieką specjalistycznej Poradni Gastroenterologicznej przy Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym nr 1 w Łodzi. Udział w badaniu był dobrowolny i anonimowy, o czym poinformowano respondentów na pierwszej stronie ankiety. Badanie rozpoczęto w lipcu 2016 roku, po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (RNN/177/16/KE z 14 czerwca 2016 roku), a zakończono 31 stycznia 2017 roku. Badanie prowadzono zgodnie z zasadami Deklaracji Helsińskiej.

Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego przy użyciu kwestionariusza SF-36v2 (The Short Form (36) Health Survey, wersja 2) oraz ankiety autorskiej. Do oceny jakości życia wykorzystano polskojęzyczną wersję licencjonowanego formularza SF-36v2 (Student License Agreement QM035225-CT177402-OP052598). Zastosowany kwestionariusz pozwala całościowo uchwycić subiektywne odczucia pacjentów, a licencja, profesjonalne tłumaczenie i standaryzacja dodatkowo gwarantują rzetelność otrzymanych wyników. Kwestionariusz SF-36v2 składa się z 11 pytań i pozwala ocenić jakość życia w poszczególnych domenach: sprawność fizyczna – PF (ang. physical functioning), ograniczenia aktywności z powodu stanu zdrowia – RP (ang. role limitations due to physical problems), dolegliwości bólowe – BP (ang. bodily pain), ogólne postrzeganie zdrowia – GH (ang. general health perception), witalność – VT (ang. vitality), funkcjonowanie społeczne – SF (ang. social functioning), poczucie zdrowia psychicznego – MH (ang. mental health), ograniczenia aktywności wywołane problemami emocjonalnymi – RE (ang. role limitation due to emotional problems), zmiana stanu zdrowia – HT (ang. health transition). Powyższe kategorie zgrupowane są w dwie główne skale: fizyczną PCS (ang. physical component summary), do której wliczają się: PF, RP, BP, GH, i psychiczną MCS (ang. mental component summary), do której wliczają się: VT, SF, RE oraz MH – funkcjonowanie w wymiarze psychicznym, całkowite zdrowie psychiczne (7, 8). Kwestionariusz własnego autorstwa zawierał 22 pytania, które dotyczyły zmiennych demograficznych, czasu trwania choroby, występujących objawów, powikłań oraz sposobu leczenia.

Analizę statystyczną zmiennych ilościowych (tj. wyrażonych liczbą) przeprowadzono, wyliczając średnią, odchylenie standardowe, medianę, kwartyle, minimum oraz maksimum.

Analizę zmiennych jakościowych (tj. niewyrażonych liczbą) przeprowadzono, wyliczając liczbę i procent wystąpień każdej z wartości. Porównanie wartości zmiennych ilościowych w dwóch grupach wykonano za pomocą testu t-Studenta (gdy zmienna miała rozkład normalny w analizowanych grupach) lub testu Manna-Whitneya (gdy nie miała normalnego rozkładu). Porównanie wartości zmiennych ilościowych w trzech i więcej grupach wykonano za pomocą analizy wariancji ANOVA (gdy zmienna miała rozkład normalny w analizowanych grupach) lub testu Kruskala-Wallisa (gdy nie miała normalnego rozkładu). Gdy takie porównanie pokazało istotne statystycznie różnice, wykonywano analizę post hoc: testem HSD Tukeya (w przypadku normalności rozkładów) lub testem Dunna (w przypadku braku normalności). Normalność rozkładu zmiennych badano za pomocą testu Shapiro-Wilka. W analizie przyjęto poziom istotności 0,05, zatem wszystkie wartości p < 0,05 interpretowano jako świadczące o istotnych zależnościach. Analizę wykonano w programie R, wersja 3.3.2.

Uzyskano odpowiedzi od wszystkich badanych w pełnym, zaplanowanym zakresie badań. Wyniki poddano analizie statystycznej, a następnie opracowano i przedstawiono za pomocą tabel i rycin.

W przeprowadzonym badaniu uczestniczyło 20 kobiet i 30 mężczyzn. Średnia wieku dla całej grupy wynosiła 38,82 (SD = 15,42) roku, w tym kobiet – 38,05, a mężczyzn – 39,33. Najmłodszy ankietowany miał 21 lat, zaś najstarszy 76 lat. Większość badanych (92%) deklarowała, że mieszka w mieście. Ponad połowa respondentów (52%) posiadała wykształcenie wyższe, 32% średnie, a 16% zawodowe. Znaczna większość (56%) była aktywna zawodowo, 26% badanych było na rencie przyznanej z powodu niezdolności do pracy, 12% uczyło się, a 6% było emerytami. Najkrótszy czas trwania choroby wynosił 2 lata, a najdłuższy 17 lat. Większość ankietowanych (94%) była świadoma złego wpływu palenia tytoniu na zdrowie i nie paliła papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych. W tabeli 1 przedstawiono charakterystykę kliniczną badanej grupy.