Profesor Edward Loth był nieprzeciętnym naukowcem, autorem 96 rozpraw naukowych, w tym 7 monografii cytowanych na całym świecie po dzień dzisiejszy (ryc. 1). Na początku lat trzydziestych XX wieku opublikował we Francji podręcznik pt. „Anthropologie des parties molles” („Antropomorfologia części miękkich”), stając się pionierem nowej dziedziny – antropomorfologii narządów miękkich ssaków naczelnych, a także twórcą nowoczesnych metod statystycznych w technikach antropometrycznych (1). Znany był także jako człowiek dowcipny i błyskotliwy. W kierowanym przez siebie Zakładzie Anatomii Opisowej Uniwersytetu Warszawskiego zorganizował wspaniałe Muzeum Anatomiczne, złożone z 3 tysięcy eksponatów preparatów ludzkich i zwierzęcych oraz rentgenogramów. Posiadał trzecią co do wielkości na świecie kolekcję zakonserwowanych małp. Zdaniem studentów był doskonałym pedagogiem i błyskotliwym wykładowcą, który urozmaicał swe wykłady własnymi rysunkami, żywymi modelami, a także niezwykłymi dowcipami. Kiedy w Anatomicum pojawiały się nagie modelki, sala wypełniała się po brzegi studentami. Wówczas prof. Loth witał gości słowami: „Witam was studenci Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, Wydziału Humanistycznego, Politechniki Warszawskiej oraz SGGW i SGH i was nieliczni studenci medycyny” (2).

Życiu i osiągnięciom naukowym prof. Lotha poświęcono wiele opracowań, z których dowiadujemy się, że pochodził z warszawskiej rodziny przemysłowców wyznania ewangelickiego (2-5). W 1902 roku został wydalony z rosyjskiego gimnazjum za działalność w tajnych kółkach samokształceniowych, wyjechał na Kaukaz do Baku i tam w 1903 roku przystąpił do egzaminu maturalnego. Początkowo kształcił się w zakresie nauk przyrodniczych w Zurychu, gdzie uzyskał z wyróżnieniem tytuł doktora filozofii. Następnie studiował medycynę w Bonn, Getyndze i Heidelbergu, gdzie w 1912 roku na podstawie pracy pt. „Beitrage zur Anthropologie der Negerweichteile (Muskelsystem)” uzyskał z wyróżnieniem stopień doktora medycyny. W tym samym roku powrócił do Lwowa, przywożąc ze sobą „ok. 100 małp, tyleż mózgów małpich, 180 numerów czaszek i szkieletów częściowo egzotycznych, kompletne urządzenie laboratorium antropologicznego oraz wiele innych okazów i instrumentów” (2). Pracując jako asystent w Katedrze Anatomii Wydziału Lekarskiego u prof. H. Kadyiego, uzyskał drugi doktorat na podstawie pracy pt. „Badania antropologiczne nad mięśniami Murzynów”. Rok później habilitował się u prof. J. Markowskiego na podstawie rozprawy pt. „Wskazówki do badań antropologicznych na człowieku żywym”. Prowadził wykłady z zakresu anatomii prawidłowej i topograficznej.

Wybuch I wojny światowej uniemożliwił mu objęcie stanowiska Zakładu Anatomii w Manilii na Filipinach (2). Jako lekarz pułkowy, oficer II Brygady Legionów, w 1917 roku został powołany na stanowisko Szefa Sanitarnego przy Inspektoracie Wyszkolenia Armii Polskiej, a rok później na zastępcę szefa departamentu sanitarnego Ministerstwa Spraw Wojskowych (1). Równocześnie od 1915 roku wspólnie z rektorem odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego, prof. J. Brudzińskim, organizował nauczanie medycyny, obejmując stanowisko kierownika Zakładu Anatomii Prawidłowej Wydziału Lekarskiego (ryc. 2). Pośród licznych zainteresowań i pasji prof. Lotha były sport, w szczególności wioślarstwo i pływanie, oraz podróże. Jako lekarz pracował jako ortopeda, specjalizując się w balneologii. Latem zwykł przyjmować pacjentów w Ciechocinku (5).

Pośród wielu zasług i zalet osobistych prof. Edwarda Lotha wymienianych w licznych opracowaniach pomijany jest zazwyczaj drażliwy temat jego zaangażowania w toczący się na Uniwersytecie Warszawskim spór o zwłoki żydowskie. W tle antysemickiej nagonki rozpętanej na uniwersytetach, głównie przez młodzież powiązaną z powstałym w 1926 roku Obozem Wielkiej Polski (a po jego rozwiązaniu w 1934 roku Obozem Narodowo-Radykalnym), pojawił się konflikt dotyczący udostępniania żydowskim studentom uczącym się anatomii zwłok osób niebędących wyznania mojżeszowego. Brak zwłok żydowskich przeznaczonych do celów naukowych był spowodowany zasadami judaizmu, które głoszą, iż dusza osiąga wyższe formy egzystencji dopiero po pogrzebaniu ciała. Dlatego też Żydzi chowali swoich zmarłych w ciągu kilku dni po śmierci, nawet gdy były to osoby bezdomne czy ubogie. Do uczelnianych prosektoriów trafiały jedynie zwłoki chrześcijan. Polscy studenci uważali taki stan rzeczy za niesprawiedliwość i domagali się dostarczania także zwłok żydowskich, grożąc, że uniemożliwią korzystanie z prosektorium studentom Żydom. W listopadzie 1926 roku sprawujący funkcję kierownika Zakładu Anatomii Uniwersytetu Warszawskiego prof. Edward Loth wydał okólnik, w myśl którego studenci żydowscy mogli mieć dostęp do ćwiczeń w prosektorium jedynie wówczas, gdy Gmina Żydowska dostarczyłaby dla nich zwłoki do preparowania. Jego zdaniem Żydzi mogli ćwiczyć wyłącznie na zwłokach osób własnej narodowości. Decyzję prof. Lotha zaskarżyło Żydowskie Stowarzyszenie Medyków. Powołana w tym celu komisja Rady Wydziału przyznała im rację, mimo to prof. Loth nie przyjmował tej decyzji do wiadomości. Konflikt został zażegnany dopiero za sprawą dziekana Jerzego Modrakowskiego i innych członków komisji. Pomimo że z biegiem czasu Gminy Żydowskie zdecydowały się przeznaczać niektóre zwłoki na potrzeby Wydziałów Lekarskich, także w następnych latach tzw. trupia kwestia była przywoływana przez studentów z Obozu Wielkiej Polski przy okazji wystąpień antyżydowskich. Przedstawiano wówczas sprawę zwłok jako „zniewagę akademików Polaków” oraz zapowiadano „nasze z Żydami porachunki” (6).