Zaparcia stolca są jedną z najczęstszych dolegliwości ludzi w krajach wysokorozwiniętych. Wskazują na to nie tylko dane statystyczne dotyczące chorych zgłaszających się po poradę lekarską, ale przede wszystkim analizy zużycia leków, które wykazują, że środki przeczyszczające należą do najczęściej stosowanych. Zaparcie jest stanem patologicznym definiowanym jako oddawanie stolca rzadziej niż trzy razy w tygodniu. Pamiętać jednak należy, iż niektóre osoby oddając stolec rzadziej, czują się dobrze i są zdrowe. Na początku naszego stulecia w Nowym Lekarzu Domowym dr Stanisław Breyer pisał: „Zatwardzenie powstaje bardzo często z powodu źle wyleczonych katarów kiszkowych w dzieciństwie, po owrzodzeniach, czerwonce, tyfusie, ponadto nieumiarkowania w jedzeniu. Chroniczne zatwardzenie wywiera bardzo zły wpływ na cały organizm, utrudnia obieg krwi, wywołuje zmiany w płucach, wątrobie, katary, duszności, bicia serca, niedokrwistość, bóle krzyżów i zaburzenia nerwowe.”

Sam akt defekacji jest procesem złożonym, składającym się z trzech faz i pozostającym pod kontrolą ośrodków centralnych w mózgu i rdzeniu kręgowym oraz ośrodków obwodowych w okrężnicy esowatej i odbytnicy. W pierwszej fazie kał zostaje przesunięty z okrężnicy esowatej do odbytnicy, co wyzwala uczucie parcia na stolec. W fazie drugiej esica ulega odruchowemu skurczowi i wyprostowaniu ułatwiając dalsze przesunięcie stolca do odbytnicy. W fazie trzeciej przy współudziale tłoczni brzusznej i w skutek masywnych ruchów perystaltycznych, przy równoczesnym skurczu mięśni dźwigaczy odbytu i rozkurczu mięśni zwieracza odbytu kał zostaje wydalony na zewnątrz.

Zaparcia są najczęściej wynikiem zaburzeń defekacji (dyschezja) lub rzadziej zaburzeń pasażu przez jelito grube. Palenie tytoniu i mała aktywność fizyczna oraz dieta uboga w błonnik usposabiają do zaparć.

Przyczyny zaparć mogą być organiczne lub czynnościowe.

– Organicznymi przyczynami zaburzeń defekacji są: osłabienie siły mięśni tłoczni brzusznej i mięśni krocza przez choroby wyniszczające, leżący i siedzący tryb życia; rozszerzenie jelita grubego (megacolon, megarectum) wrodzone lub nabyte (przez np. częste lewatywy) oraz choroby układu nerwowego (wiąd rdzenia, guzy ogona końskiego).

– Czynnościowymi przyczynami zaburzeń defekacji są: zaparcia nawykowe (powstrzymywanie się od wypróżnień, wadliwa pozycja przy defekacji); skurcze zwieracza odbytu (w nerwicy, żylakach odbytu, szczelinach odbytu).

Zaburzenia pasażu jelitowego wywołane są również przez przyczyny organiczne i czynnościowe.

– Organicznymi przyczynami są stany powodujące upośledzenia drożności jelit, nowotwory!!!, choroby zapalne prowadzące do zwężeń (choroby ziarniniakowe, choroba Leśniowskiego Crohna, gruźlica, kiła, wrzodziejące zapalenie jelita grubego i popromienne zapalenia jelit).– Czynnościowymi przyczynami zaburzeń pasażu jelitowego są:

– Zaparcia spastyczne: (colon iritabile), nerwica, choroba wrzodowa, kamica żółciowa i nerkowa, zapalenie przydatków etc.

– Zaparcia atoniczne: zaburzenia endokrynologiczne (niedoczynność gruczołu tarczowego, przysadki, ciąża); zaburzenia metaboliczne (hipercalcemia, hipokaliemia); choroby neurologiczne i psychiatryczne (depresje); choroba Hirschprunga; działanie leków (papaweryna, antydepresyjne, opiaty).